DOI Artikel:
Żurowska, Klementyna: Geneza zachodniej części tak zwanej drugiej katedry wawelskiej
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.26676#0049
Mieszka II, do Psałterza Egberta, przywiezionego do Polski zapewne przez Ry-
chezę, a obecnie przechowywanego w Cividale. Pod dniem 30 września umiesz-
czone tam zostało „festum dedicationis ecclesiae s. Venceslai“. Wpis ten do-
konany został niewątpliwie w Krakowie, jak wykazała Z. Budkowa, w latach
1071-1077 13. Jest rzeczą dziwną, a zarazem godną pożałowania, ale Rocznik
Kapituły nie podał żadnej wzmianki o fundacji czy też budowie katedry w w. XI
lub XII. Dopiero późniejsze przekazy rocznikarskie i kronikarskie informują
nas w tej sprawie. Rocznik Krakowski, Traski, Małopołski (kodeks Kuropatnicki
pod r. 1139 i kodeks lubiński pod r. 1138) i Sędziicoja oraz Kronika Wiełkopolska
uważają, że fundatorem katedry był Władysław Herman, a budowy dokonał
(edificavit lub perficitur) syn jego Bolesław 14. W kodeksie królewieckim Rocznika
Małopolskiego pod r. 1138 podano, że Bolesław dokonał budowy kos'cioła Św.
Wacława, którą zaczął Wladysław 15. Z kolei Rocznik Małopołski (kodeks Kuro-
patnicki pod r. 1098) i Kronika Mierzwy samą budowę przypisują Władysła-
wowi (edificavit, fabricatil) 16. Wreszcie Długosz, opierając się na nie znanym
nam źródle, pisze pod r. 1126, że Bolesław mury katedry, które dotąd były
niskie i nędzne, wyżej wzniósł i dwie wieże od podstaw wybudowane dołączył 17.
Kośćiół został uroczyście poświęcony już po śmierci Krzywoustego w r. 1142
przez biskupa Roberta 18. Z pokazanych powyżej przekazów pisanycb wynikają
następujące wnioski. Już w latach 1071-1077 istniał w Krakowie kościół, nie-
wątpliwie katedralny, pod wezwaniem Św. Wacława. Za czasów Władysława
Hermana nastąpiła ponowna fundacja i być może rozpoczęcie jakichś robót
budowlanych. Główny jednak zrąb prac przy nowym gmachu katedralnym
przypadałby na czasy Bolesława. W r. 1118 stała już krypta Św. I.eonarda,
w której pochowano biskupa Maura 19. Poświęcenie ukończonej już całości na-
stąpiło znacznie później, bo dopiero w r. 1142.
W opublikowanej wcześniej pracy o transepcie pierwszej katedry wawelskiej
zajęłam już stanowisko w odniesieniu do wzmiankowanego w kalendarzu Ger-
trudy święta dedykacji kościoła Św. Wacława 20. Wiążę je z budynkiem, którego
reszty zachowały się pod zachodnim skrzydłem pałacu renesansowego, niewąt-
pliwie katedrą rozpoczętą przez Bolesława Chrobrego około r. 1020, a ukoń-
czoną i poświęconą w czasach Kazimierza Odnowiciela. W stosunku do tego
kościoła utarł się pogląd, że uległ on około połowy stulecia XI jakiemuś ka-
taklizmowi i nigdy nie został ukończony. Jego budowy, po wzniesieniu części
13 Z. Budkowa, Manuscriptum Gertrudae filiae Mesconis II regis Poloniae, cura Yaleriani
Meysztowicz editum, Antemurale t. II. Inst. Hist. Pol. Romae 1955 (Studia Źródłoznawcze III,
1958, s. 273). — Ta sama, Który Bolesław? (Prace z dziejów Polski feudalnej ofiarowane Roma-
nowi Grodeckemu w 70-tą rocznicę urodzin, Kraków 1960, s. 87-88).
14 M. P. H. II, s. 832, 875, 493, III, s. 154.
15 M. P. H. III, s. 155.
16 M. P. H. III, s. 150.
17 J. Długosz, Historiae Polomcae, wyd. A. Przeździecki, Kraków 1873, I, s. 533.
18 M. P. H. II, s. 833.
19 Por. wyżej przypis 5.
20 Źurowska, Zagadnienie transeptu..., s. 70-72.
43
chezę, a obecnie przechowywanego w Cividale. Pod dniem 30 września umiesz-
czone tam zostało „festum dedicationis ecclesiae s. Venceslai“. Wpis ten do-
konany został niewątpliwie w Krakowie, jak wykazała Z. Budkowa, w latach
1071-1077 13. Jest rzeczą dziwną, a zarazem godną pożałowania, ale Rocznik
Kapituły nie podał żadnej wzmianki o fundacji czy też budowie katedry w w. XI
lub XII. Dopiero późniejsze przekazy rocznikarskie i kronikarskie informują
nas w tej sprawie. Rocznik Krakowski, Traski, Małopołski (kodeks Kuropatnicki
pod r. 1139 i kodeks lubiński pod r. 1138) i Sędziicoja oraz Kronika Wiełkopolska
uważają, że fundatorem katedry był Władysław Herman, a budowy dokonał
(edificavit lub perficitur) syn jego Bolesław 14. W kodeksie królewieckim Rocznika
Małopolskiego pod r. 1138 podano, że Bolesław dokonał budowy kos'cioła Św.
Wacława, którą zaczął Wladysław 15. Z kolei Rocznik Małopołski (kodeks Kuro-
patnicki pod r. 1098) i Kronika Mierzwy samą budowę przypisują Władysła-
wowi (edificavit, fabricatil) 16. Wreszcie Długosz, opierając się na nie znanym
nam źródle, pisze pod r. 1126, że Bolesław mury katedry, które dotąd były
niskie i nędzne, wyżej wzniósł i dwie wieże od podstaw wybudowane dołączył 17.
Kośćiół został uroczyście poświęcony już po śmierci Krzywoustego w r. 1142
przez biskupa Roberta 18. Z pokazanych powyżej przekazów pisanycb wynikają
następujące wnioski. Już w latach 1071-1077 istniał w Krakowie kościół, nie-
wątpliwie katedralny, pod wezwaniem Św. Wacława. Za czasów Władysława
Hermana nastąpiła ponowna fundacja i być może rozpoczęcie jakichś robót
budowlanych. Główny jednak zrąb prac przy nowym gmachu katedralnym
przypadałby na czasy Bolesława. W r. 1118 stała już krypta Św. I.eonarda,
w której pochowano biskupa Maura 19. Poświęcenie ukończonej już całości na-
stąpiło znacznie później, bo dopiero w r. 1142.
W opublikowanej wcześniej pracy o transepcie pierwszej katedry wawelskiej
zajęłam już stanowisko w odniesieniu do wzmiankowanego w kalendarzu Ger-
trudy święta dedykacji kościoła Św. Wacława 20. Wiążę je z budynkiem, którego
reszty zachowały się pod zachodnim skrzydłem pałacu renesansowego, niewąt-
pliwie katedrą rozpoczętą przez Bolesława Chrobrego około r. 1020, a ukoń-
czoną i poświęconą w czasach Kazimierza Odnowiciela. W stosunku do tego
kościoła utarł się pogląd, że uległ on około połowy stulecia XI jakiemuś ka-
taklizmowi i nigdy nie został ukończony. Jego budowy, po wzniesieniu części
13 Z. Budkowa, Manuscriptum Gertrudae filiae Mesconis II regis Poloniae, cura Yaleriani
Meysztowicz editum, Antemurale t. II. Inst. Hist. Pol. Romae 1955 (Studia Źródłoznawcze III,
1958, s. 273). — Ta sama, Który Bolesław? (Prace z dziejów Polski feudalnej ofiarowane Roma-
nowi Grodeckemu w 70-tą rocznicę urodzin, Kraków 1960, s. 87-88).
14 M. P. H. II, s. 832, 875, 493, III, s. 154.
15 M. P. H. III, s. 155.
16 M. P. H. III, s. 150.
17 J. Długosz, Historiae Polomcae, wyd. A. Przeździecki, Kraków 1873, I, s. 533.
18 M. P. H. II, s. 833.
19 Por. wyżej przypis 5.
20 Źurowska, Zagadnienie transeptu..., s. 70-72.
43