DOI Artikel:
Żurowska, Klementyna: Geneza zachodniej części tak zwanej drugiej katedry wawelskiej
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.26676#0075
Twórca projektu clióru zacłioclniego drugiej katedry wawelskiej wolał ograni-
czyó się do skromniejszego rozwiązania bryły, które zapewne leżało bardziej
w granicach możliwości realizacyjnych zatrudnionego w Krakowie zespołu bu-
downiczych. Nie trzeba też zapominać, że na Zacliodzie monumentalne kopie
trójwieżowego masywu mogunckiego powstały dopiero w ciągu w. XII.
Osobnego wyjaśnienia wymaga jeszcze sprawa czworobocznej formy wież
krakowskiej katedry. W okresie romańskim czworoboczne wieże dostawiane do
korpusu, a nie nasadzane na nawy boczne, lub dobudowywane do fasady tychże
naw na ich osi, pojawiają się w dwu grupach: w Italii i w kręgu oddziaływania
sztuki włoskiej oraz w Czechach, nadto występują sporadycznie w Niemczech:
w Augsburgu i w Naumburgu. Przy ostatnim, z.achodnim przęśle południowej
nawy bocznej kościoła Św. Ambrożego w Mediolanie istniała od w. X czworo-
boczna wieża. W r. 1123 dobudow rano analogiczną od strony północnej 89. Nie-
bawem w całych Włoszech pojawiają się podobnie usytuowane wieże, z tym że
bywają one również doczepiane do narożników (Bari — kosciół Św. Mikołaja,
Cefalu — katedra (rys. 21), Parma — katedra) 80. To usytuowanie wież włos-
Rys. 21. Cefalu, katedra, rzut poziomy, skala 1 : 1000
kich inspirowało Węgry, w pierwszym rzędzie ich monumentalną katedrę
w Pecs 91, oraz w Niemczech katedrę w r Naumburgu 92. W katedrze praskiej
czw oroboczne wieże bez schodów i ze sklepionym pomieszczeniem w przyziemiu
pojawiają się w narożnikach między wschodnią elewacją zachodniego transeptu
a nawami bocznymi (rys. 22) 93. Ich geneza nie jest łatwa do wyjaśnienia. Wieże
89 A. K. Porter, Lombard Architecture, New Haven 1915-1917, II, s. 532-595.
90 K. J. Conant, Carolingian and Romanesąue Architecture, 800 to 1200. The Pelican Hi-
story of Art 1959, s. 214-216, 220-221, 245-246.
91 Tamże, s. 251-252.
92 P. Frankl, Die Stellung der Westtiirme des naumburger Domes (Medieval Studies in Me-
mory of A. Kingsley Porter, II, Cambridge, Mass., 1939, s. 503-535).
93 Por. wyżej przypis 73.
5 — Prace z historii
65
czyó się do skromniejszego rozwiązania bryły, które zapewne leżało bardziej
w granicach możliwości realizacyjnych zatrudnionego w Krakowie zespołu bu-
downiczych. Nie trzeba też zapominać, że na Zacliodzie monumentalne kopie
trójwieżowego masywu mogunckiego powstały dopiero w ciągu w. XII.
Osobnego wyjaśnienia wymaga jeszcze sprawa czworobocznej formy wież
krakowskiej katedry. W okresie romańskim czworoboczne wieże dostawiane do
korpusu, a nie nasadzane na nawy boczne, lub dobudowywane do fasady tychże
naw na ich osi, pojawiają się w dwu grupach: w Italii i w kręgu oddziaływania
sztuki włoskiej oraz w Czechach, nadto występują sporadycznie w Niemczech:
w Augsburgu i w Naumburgu. Przy ostatnim, z.achodnim przęśle południowej
nawy bocznej kościoła Św. Ambrożego w Mediolanie istniała od w. X czworo-
boczna wieża. W r. 1123 dobudow rano analogiczną od strony północnej 89. Nie-
bawem w całych Włoszech pojawiają się podobnie usytuowane wieże, z tym że
bywają one również doczepiane do narożników (Bari — kosciół Św. Mikołaja,
Cefalu — katedra (rys. 21), Parma — katedra) 80. To usytuowanie wież włos-
Rys. 21. Cefalu, katedra, rzut poziomy, skala 1 : 1000
kich inspirowało Węgry, w pierwszym rzędzie ich monumentalną katedrę
w Pecs 91, oraz w Niemczech katedrę w r Naumburgu 92. W katedrze praskiej
czw oroboczne wieże bez schodów i ze sklepionym pomieszczeniem w przyziemiu
pojawiają się w narożnikach między wschodnią elewacją zachodniego transeptu
a nawami bocznymi (rys. 22) 93. Ich geneza nie jest łatwa do wyjaśnienia. Wieże
89 A. K. Porter, Lombard Architecture, New Haven 1915-1917, II, s. 532-595.
90 K. J. Conant, Carolingian and Romanesąue Architecture, 800 to 1200. The Pelican Hi-
story of Art 1959, s. 214-216, 220-221, 245-246.
91 Tamże, s. 251-252.
92 P. Frankl, Die Stellung der Westtiirme des naumburger Domes (Medieval Studies in Me-
mory of A. Kingsley Porter, II, Cambridge, Mass., 1939, s. 503-535).
93 Por. wyżej przypis 73.
5 — Prace z historii
65