DOI Artikel:
Małkiewicz, Adam: Z historycznej i artystycznej problematyki kościoła kamedułów na Bielanach pod Krakowem
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.26676#0120
storycznego wnoszą prace Stanisława Tomkowicza 5. W pisanej w latach 1957—
-1958 pod kierunkiem prof. dra Adama Bochnaka pracy magisterskiej o kamal-
doli bielańskiej główny nacisk położyłem na badania formalne, opierając się
w części historycznej niemal wyłącznie na znanym już uprzednio materiale 6,
w tym zakresie jedyne novum rozprawy stanowi „unicestwienie“ mitycznego
współautora kościoła Jana „Succatorego“ i hipotetyczna próba identyfikacji
wspomnianego w testamencie Mikołaja Wolskiego sztukatora Jana z Janem
Chrzcicielem Falconim 7. W r. 1967 ukazała się polemiczna w tonie praca Woj-
ciecha Kreta 8. Zasługą jej autora jest zwrócenie uwagi na niejednorodność koś-
cioła bielańskiego. Zdaniem Kreta bryła i wnętrze kościoła pochodzą z pierwszej
fazy (1609—1617), dwuwieżowa zaś fasada wykonana została według projektu
Spezzy z r. 1618, przy czym inwencja architekta była ograniczona przez pozosta-
łości pierwotnej fasady.
W r. 1961 zidentyfikowałem najstarszy widok kościoła bielańskiego, pocho-
dzący jeszcze z czasów jego budowy. Rzadkiunas materiał ikonograficzny, uka-
kazujący budowlę in statu nascendi, dostarcza nowych danych historycznych od-
noszących się do obiektu. Niestety, stan zaawansowania druku wspomnianej
monografii nie pozwolił mi na wyzyskanie w niej tych danych, toteż poprzesta-
łem na zasygnalizowaniu odkrycia i zapowiedzi uzupełniającego komunikatu 9.
Okoliczności towarzyszące powstaniu pierwszej wersji rozpfawy Kreta, przedsta-
wionej na seminarium doktorskim prof. dra Adama Bochnaka w momencie za-
kończenia druku mojej pracy, kazały mi czekać z zamierzoną publikacją na
ukazanie się cytowanego wyżej artykułu, dlatego więc dopiero teraz uzupełniam
i koryguję swe spostrzeżenia sprzed kilkunastu lat.
I. WIDOK BIELAN W RYTWIAŃSKIM OBRAZIE O. WENANTEGO Z SUBIACO
W pokamedidskim kościele w Rytwianach (powiat Staszów) znajduje się
obraz (ryc. 1) przedstawiający patronów zakonu, śś. Benedykta i Romualda 10.
Prostokątny, od góry zamknięty półkoliście, przeznaczony był zapewne do ołta-
cioła i klasztoru bielańskiego tamże s. XXXII—XXXIII (dot. prac Jana Proszowskiego),
s. XXXIII (dot. obrazów po Mikołaju Wolskim), s. XXXIY-XXXY (inwentarz skarbca), s. LVI
(dot. Spezzy).
5 S. Tomkowicz, Bielany, Kraków 1904 (Bibl. krak. nr 26); tenże, Powiat krakowski
(Teka GKGZach. II, 1906, s. 6-52).
6 A. Małkiewicz, Zespól architektoniczny na Bielanach pod Krakowem (1605-1630) (Ze-
szyty Naukowe UJ, Prace z Historii Sztuki I, 1962, s. 143-186).
7 Tamże, s. 167—1.69.
8 W. Kret, Problematyka artystyczna kościoła kamedułów na Bielanach pcd Krakowem.
Geneza — charakterystyka — oddziaływanie (Kwartalnilc AiU XII, 1967, z. 3—4, s. 23—55).
9 Małkiewicz, o. c., s. 186.
10 Olej na płótnie, wym. 124X79 cm; w r. 1961 konserwowany w Pracowniach Konser-
wacji Zabytków w Warszawie. — Obraz wzmiankują: J. Wiśniewski, Dekanat sandomierski,
Radom 1915, s. 232; B. Urbanowicz, Malowidła Yenantego da Subiaco w Rytwianach (Przegląd
Artystyczny 1952, nr 6, s. 34) oraz J. Z. Łoziński i T. Przypkowski, Powiat sandomierski
(Katalog zabytków sztuki w Polsce, III. Województwo kieleckie, z. ll,Warszawa 1962, s. 46).
84
-1958 pod kierunkiem prof. dra Adama Bochnaka pracy magisterskiej o kamal-
doli bielańskiej główny nacisk położyłem na badania formalne, opierając się
w części historycznej niemal wyłącznie na znanym już uprzednio materiale 6,
w tym zakresie jedyne novum rozprawy stanowi „unicestwienie“ mitycznego
współautora kościoła Jana „Succatorego“ i hipotetyczna próba identyfikacji
wspomnianego w testamencie Mikołaja Wolskiego sztukatora Jana z Janem
Chrzcicielem Falconim 7. W r. 1967 ukazała się polemiczna w tonie praca Woj-
ciecha Kreta 8. Zasługą jej autora jest zwrócenie uwagi na niejednorodność koś-
cioła bielańskiego. Zdaniem Kreta bryła i wnętrze kościoła pochodzą z pierwszej
fazy (1609—1617), dwuwieżowa zaś fasada wykonana została według projektu
Spezzy z r. 1618, przy czym inwencja architekta była ograniczona przez pozosta-
łości pierwotnej fasady.
W r. 1961 zidentyfikowałem najstarszy widok kościoła bielańskiego, pocho-
dzący jeszcze z czasów jego budowy. Rzadkiunas materiał ikonograficzny, uka-
kazujący budowlę in statu nascendi, dostarcza nowych danych historycznych od-
noszących się do obiektu. Niestety, stan zaawansowania druku wspomnianej
monografii nie pozwolił mi na wyzyskanie w niej tych danych, toteż poprzesta-
łem na zasygnalizowaniu odkrycia i zapowiedzi uzupełniającego komunikatu 9.
Okoliczności towarzyszące powstaniu pierwszej wersji rozpfawy Kreta, przedsta-
wionej na seminarium doktorskim prof. dra Adama Bochnaka w momencie za-
kończenia druku mojej pracy, kazały mi czekać z zamierzoną publikacją na
ukazanie się cytowanego wyżej artykułu, dlatego więc dopiero teraz uzupełniam
i koryguję swe spostrzeżenia sprzed kilkunastu lat.
I. WIDOK BIELAN W RYTWIAŃSKIM OBRAZIE O. WENANTEGO Z SUBIACO
W pokamedidskim kościele w Rytwianach (powiat Staszów) znajduje się
obraz (ryc. 1) przedstawiający patronów zakonu, śś. Benedykta i Romualda 10.
Prostokątny, od góry zamknięty półkoliście, przeznaczony był zapewne do ołta-
cioła i klasztoru bielańskiego tamże s. XXXII—XXXIII (dot. prac Jana Proszowskiego),
s. XXXIII (dot. obrazów po Mikołaju Wolskim), s. XXXIY-XXXY (inwentarz skarbca), s. LVI
(dot. Spezzy).
5 S. Tomkowicz, Bielany, Kraków 1904 (Bibl. krak. nr 26); tenże, Powiat krakowski
(Teka GKGZach. II, 1906, s. 6-52).
6 A. Małkiewicz, Zespól architektoniczny na Bielanach pod Krakowem (1605-1630) (Ze-
szyty Naukowe UJ, Prace z Historii Sztuki I, 1962, s. 143-186).
7 Tamże, s. 167—1.69.
8 W. Kret, Problematyka artystyczna kościoła kamedułów na Bielanach pcd Krakowem.
Geneza — charakterystyka — oddziaływanie (Kwartalnilc AiU XII, 1967, z. 3—4, s. 23—55).
9 Małkiewicz, o. c., s. 186.
10 Olej na płótnie, wym. 124X79 cm; w r. 1961 konserwowany w Pracowniach Konser-
wacji Zabytków w Warszawie. — Obraz wzmiankują: J. Wiśniewski, Dekanat sandomierski,
Radom 1915, s. 232; B. Urbanowicz, Malowidła Yenantego da Subiaco w Rytwianach (Przegląd
Artystyczny 1952, nr 6, s. 34) oraz J. Z. Łoziński i T. Przypkowski, Powiat sandomierski
(Katalog zabytków sztuki w Polsce, III. Województwo kieleckie, z. ll,Warszawa 1962, s. 46).
84