DOI Artikel:
Żurowska, Klementyna: Studia nad architekturą wczesnopiastowską, [2]
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.26757#0094
środku odciśnięty jest ślad po kolistej w rzucie podporze. Na osi tego potęż-
nego fundamentu, przy fundamentach pod filary międzynawowe odnaleziono
reszty pilastrów filarów krzyżowych. K. Józefowiczówna w tej fazie masywu
widzi całkowitą przebudowę wieży środkowej z podłużnej na kwadratową
z obszerną emporą na piętrze, podpartą jednyrn okrągłym filarem, a także
przekształcenie klatek schodowych z wąskich na szersze na rzucie kwadratu.
Początek budowy katedry poznańskiej, Józefowiczówna, w całkowicie uza-
sadniony sposób, wiąże z erekcją biskupstwa w r. 968. Odnośnie do przebu-
dowy masywu nie ma ona pewnych przesłanek i skłania się na okres od r. 1000
do 1038 55. A. Tomaszewski, w związku ze zmianami jakich dokonano w ma-
sywie poznańskim, zadaje sobie pytanie czy była to całkowita przebudowa
polegająca na przekształceniu bryły masywu—jak chce Józefowiczówna —
„czy też przebudowa ograniczała się do dostawienia do dawnego masywu
loży emporowej, na zakończeniu nawy głównej i ewentualnego połączenia
jej z emporą, jaka mogła istnieć wcześniej w piętrze wieży centrałnej pierwot-
nego masywu” 5#. Tomaszewski nie analizuje jednak bliżej obu możliwości,
gdyż dla jego badań nie było to bezpośrednio potrzebne, natomiast opowiada
się za późną przebudową rnasywu poznańskiego i skłonny jest łączyć ją z od-
budową katedry dokonaną przez Kazimierza Odnowiciela 57. Masyw zach.
przy katedrze poznańskiej — czytelny w swym przekroju poziomym — jeżeli
chodzi o elewację pozostanie zawsze mniej lub bardziej prawdopodobną hi-
potezą. Jednakże, zarówno w pierwszej, jak i w drugiej fazie, w świetle zacho-
wanych masywów ottońskich o analogicznym rzucie, pierwsza katedra po-
znańska winna była być w swej zach. części wyposażona w emporę. Starsza
z nich prezentowała się skromniej, młodsza natomiast była w swych rozmia-
rach okazała. Ta druga faza empory poznańskiej jest dla obcych poszukiwań
bardzo istotna, z tym że oba wymienione powyżej warianty rekonstrukcyjne
są prawdopodobne. Wariant Józefowiczówny, zamykający całość struk-
tury we wnętrzu nowo wzniesionej wieży na rzucie kwadratu jest bar-
dziej typowy i całkowicie zgodny z materiałem porównawczym 58. Propo-
zycja wysunięta przez Tomaszewskiego, który widzi możliwość wbudowania
w końcu nawy głównej balkonu wspartego na okrągłym filarze, była nie-
wątpliwie praktyczniejszą forrną rozwiązania problemu powiększenia empory
zach., ponieważ nie pociągała za sobą konieczności rozbiórki wieży central-
nej i jej rozbudowy. Chociaż w materiale porównawczym nie znamy takiego
wypadku, to jednak biorąc pod uwagę fakt, że chodziło o przeróbkę w obrę-
bie istniejącego budynku, nie można odrzucić takiej możliwości. Dla pro-
blemu genezy typu empory w tzw. kościele B na Wawelu, rozbudowana empora
55 Por. Józefowiczówna, o. c., s. 95—96.
50 Por. Tomaszewski, o. c., s. 43.
57 Tamże, s. 44.
58 Podobną formę miał pierwotny masyw w kościele Św. Cyriaka w Gernrode por. Grodecki,
o. c., s. 205—206.
92
nego fundamentu, przy fundamentach pod filary międzynawowe odnaleziono
reszty pilastrów filarów krzyżowych. K. Józefowiczówna w tej fazie masywu
widzi całkowitą przebudowę wieży środkowej z podłużnej na kwadratową
z obszerną emporą na piętrze, podpartą jednyrn okrągłym filarem, a także
przekształcenie klatek schodowych z wąskich na szersze na rzucie kwadratu.
Początek budowy katedry poznańskiej, Józefowiczówna, w całkowicie uza-
sadniony sposób, wiąże z erekcją biskupstwa w r. 968. Odnośnie do przebu-
dowy masywu nie ma ona pewnych przesłanek i skłania się na okres od r. 1000
do 1038 55. A. Tomaszewski, w związku ze zmianami jakich dokonano w ma-
sywie poznańskim, zadaje sobie pytanie czy była to całkowita przebudowa
polegająca na przekształceniu bryły masywu—jak chce Józefowiczówna —
„czy też przebudowa ograniczała się do dostawienia do dawnego masywu
loży emporowej, na zakończeniu nawy głównej i ewentualnego połączenia
jej z emporą, jaka mogła istnieć wcześniej w piętrze wieży centrałnej pierwot-
nego masywu” 5#. Tomaszewski nie analizuje jednak bliżej obu możliwości,
gdyż dla jego badań nie było to bezpośrednio potrzebne, natomiast opowiada
się za późną przebudową rnasywu poznańskiego i skłonny jest łączyć ją z od-
budową katedry dokonaną przez Kazimierza Odnowiciela 57. Masyw zach.
przy katedrze poznańskiej — czytelny w swym przekroju poziomym — jeżeli
chodzi o elewację pozostanie zawsze mniej lub bardziej prawdopodobną hi-
potezą. Jednakże, zarówno w pierwszej, jak i w drugiej fazie, w świetle zacho-
wanych masywów ottońskich o analogicznym rzucie, pierwsza katedra po-
znańska winna była być w swej zach. części wyposażona w emporę. Starsza
z nich prezentowała się skromniej, młodsza natomiast była w swych rozmia-
rach okazała. Ta druga faza empory poznańskiej jest dla obcych poszukiwań
bardzo istotna, z tym że oba wymienione powyżej warianty rekonstrukcyjne
są prawdopodobne. Wariant Józefowiczówny, zamykający całość struk-
tury we wnętrzu nowo wzniesionej wieży na rzucie kwadratu jest bar-
dziej typowy i całkowicie zgodny z materiałem porównawczym 58. Propo-
zycja wysunięta przez Tomaszewskiego, który widzi możliwość wbudowania
w końcu nawy głównej balkonu wspartego na okrągłym filarze, była nie-
wątpliwie praktyczniejszą forrną rozwiązania problemu powiększenia empory
zach., ponieważ nie pociągała za sobą konieczności rozbiórki wieży central-
nej i jej rozbudowy. Chociaż w materiale porównawczym nie znamy takiego
wypadku, to jednak biorąc pod uwagę fakt, że chodziło o przeróbkę w obrę-
bie istniejącego budynku, nie można odrzucić takiej możliwości. Dla pro-
blemu genezy typu empory w tzw. kościele B na Wawelu, rozbudowana empora
55 Por. Józefowiczówna, o. c., s. 95—96.
50 Por. Tomaszewski, o. c., s. 43.
57 Tamże, s. 44.
58 Podobną formę miał pierwotny masyw w kościele Św. Cyriaka w Gernrode por. Grodecki,
o. c., s. 205—206.
92