DOI article:
Grochowska, Weronika: Ze studiów nad gotyckimi nastawami ołtarzowymi w Gdańsku: o specyfice konstrukcji, ikonografii i funkcji gdańskich predell
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.43438#0014
Weronika przede wszystkim podczas prac inwentaryzacyjnych prowadzonych we wnę-
Grochowska trzach gdańskich kościołów przez Willego Drosta7.
Spośród zachowanych 21 gdańskich predell, aż 17 (w tym 2 zachowane
tylko fragmentarycznie) było przeznaczonych do wnętrza kościoła Panny
Marii. Z kościołów pw. Świętej Trójcy i pw. św. Katarzyny zachowały po 2 pre-
delle. W niniejszym artykule omówione zostały również 2 predelle pocho-
dzące spoza Gdańska - z kościoła poklasztornego w Kartuzach oraz kościoła
św. św. Piotra i Pawła w Helu.
Ten stosunkowo niewielki materiał badawczy (biorąc pod uwagę liczbę
ołtarzy znajdujących się dawniej we wnętrzach gdańskich kościołów), dzięki
zachowanej przedwojennej dokumentacji fotograficznej, wzbogacić można
o 6 predell obecnie uznanych za zaginione, które pierwotnie również stanowiły
element wyposażenia kościoła Panny Marii.
Na większości predell częściowo zachowały się różnego typu okucia. Przede
wszystkim są to zawiasy, które scalają poszczególne deski lub kwatery two-
rzące front predelli oraz łączą ruchome partie frontu z ramą bądź drzwiczki
z predellą. Innego rodzaju okucia służyły do mocowania ruchomych świecz-
ników, montowanych najczęś-
ciej od frontowej strony pre-
delli. Dość licznie zachowały
się okucia zamków. Niestety,
wiele kluczy do zamków prze-
padło, co uniemożliwiło do-
tarcie do wnętrza predell. Za-
chowały się również nieliczne,
wyjątkowe na gruncie gdań-
skim okucia, takie jak np. nie-
wielki hak znajdujący się nieco
poniżej centrum pola obrazo-
wego na predelli ze świętymi
z ołtarza św. Jadwigi (il. 3) czy
też okucia wąskich szczelin
w bocznych ściankach predelli
ze sceną Koronacji Marii w oto¬
czeniu proroków (il. 4) z retabulum Bractwa Kapłańskiego Najświętszej Marii
Panny w kościele Panny Marii.
Klasyfikacji predell można dokonać w oparciu o różnorodne kryteria. Przy
najbardziej podstawowym podziale należy uwzględnić przede wszystkim
kwestie różnic w ich budowie zewnętrznej. Wśród 29 predell zdecydowaną
II. 3. Predella ze świętymi z retabulum św. Jadwigi (detal),
około 1435, kościół Najświętszej Marii Panny, Gdańsk,
fot. Weronika Grochowska
Willi Drost, Danziger Malerei, Berlin-Leipzig 1938; idem, Kunstdenkmaler der Stadt
Danzig. Sankt Katharinen in Danzig, Stuttgart 1958; idem, Die Marienkirche in Danzig und ihre
Kunstschatze, Stuttgart 1963; Willi Drost, Franz Swoboda, Sankt Trinitatis und andere Kirchen
in Danzig, Stuttgart 1972.
Grochowska trzach gdańskich kościołów przez Willego Drosta7.
Spośród zachowanych 21 gdańskich predell, aż 17 (w tym 2 zachowane
tylko fragmentarycznie) było przeznaczonych do wnętrza kościoła Panny
Marii. Z kościołów pw. Świętej Trójcy i pw. św. Katarzyny zachowały po 2 pre-
delle. W niniejszym artykule omówione zostały również 2 predelle pocho-
dzące spoza Gdańska - z kościoła poklasztornego w Kartuzach oraz kościoła
św. św. Piotra i Pawła w Helu.
Ten stosunkowo niewielki materiał badawczy (biorąc pod uwagę liczbę
ołtarzy znajdujących się dawniej we wnętrzach gdańskich kościołów), dzięki
zachowanej przedwojennej dokumentacji fotograficznej, wzbogacić można
o 6 predell obecnie uznanych za zaginione, które pierwotnie również stanowiły
element wyposażenia kościoła Panny Marii.
Na większości predell częściowo zachowały się różnego typu okucia. Przede
wszystkim są to zawiasy, które scalają poszczególne deski lub kwatery two-
rzące front predelli oraz łączą ruchome partie frontu z ramą bądź drzwiczki
z predellą. Innego rodzaju okucia służyły do mocowania ruchomych świecz-
ników, montowanych najczęś-
ciej od frontowej strony pre-
delli. Dość licznie zachowały
się okucia zamków. Niestety,
wiele kluczy do zamków prze-
padło, co uniemożliwiło do-
tarcie do wnętrza predell. Za-
chowały się również nieliczne,
wyjątkowe na gruncie gdań-
skim okucia, takie jak np. nie-
wielki hak znajdujący się nieco
poniżej centrum pola obrazo-
wego na predelli ze świętymi
z ołtarza św. Jadwigi (il. 3) czy
też okucia wąskich szczelin
w bocznych ściankach predelli
ze sceną Koronacji Marii w oto¬
czeniu proroków (il. 4) z retabulum Bractwa Kapłańskiego Najświętszej Marii
Panny w kościele Panny Marii.
Klasyfikacji predell można dokonać w oparciu o różnorodne kryteria. Przy
najbardziej podstawowym podziale należy uwzględnić przede wszystkim
kwestie różnic w ich budowie zewnętrznej. Wśród 29 predell zdecydowaną
II. 3. Predella ze świętymi z retabulum św. Jadwigi (detal),
około 1435, kościół Najświętszej Marii Panny, Gdańsk,
fot. Weronika Grochowska
Willi Drost, Danziger Malerei, Berlin-Leipzig 1938; idem, Kunstdenkmaler der Stadt
Danzig. Sankt Katharinen in Danzig, Stuttgart 1958; idem, Die Marienkirche in Danzig und ihre
Kunstschatze, Stuttgart 1963; Willi Drost, Franz Swoboda, Sankt Trinitatis und andere Kirchen
in Danzig, Stuttgart 1972.