DOI Artikel:
Grochowska, Weronika: Ze studiów nad gotyckimi nastawami ołtarzowymi w Gdańsku: o specyfice konstrukcji, ikonografii i funkcji gdańskich predell
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.43438#0013
z pracami importowanymi z ośrodków o odmiennym obliczu artystycznym.
Nad Motławą działali artyści wykształceni w innych środowiskach lub pocho-
dzący spoza Gdańska. W niniejszym studium wzięto pod uwagę również
te zabytki, co do których istnieje pewność lub domniemanie, że powstały poza
Gdańskiem. Uwzględnienie ich w artykule pełniej oddaje charakter miasta,
w którym krzyżowały się różne drogi artystyczne.
Jak dotąd nie opublikowano oddzielnej pracy traktującej o specyfice predell
gdańskich nastaw ołtarzowych. Informacje o nich można znaleźć oczywiście
w ogólnych opracowaniach sztuki z terenu Pomorza, państwa zakonnego czy
konkretnie Gdańska, jednak zawsze wspomina się o predellach w kontek-
ście całych retabulów, bez wnikania w szczegóły ich konstrukcji, ikonogra-
fii czy funkcji5. Napisano zaledwie kilka artykułów w całości poświęconych
poszczególnym predellom, głównie tym, które zaginęły pod koniec drugiej
wojny światowej6. Na dokładniejsze opracowania pozwoliły zarówno publika-
cje przedwojenne, jak i archiwalna dokumentacja fotograficzna, sporządzona
5 W artykule podany został jedynie wybór literatury, pełny wykaz znajduje się w pracy
licencjackiej autorki. Podstawowa literatura dotycząca nastaw ołtarzowych z omawianego
terenu, zob. Paul Abramowski, Gotische Altare der Danziger Marienkirche, „Ostdeutsche
Monatshefte” 1927; W[ally] Wallerand, Altarkunst des Deutschordensstaates Preussen unter
Durer Einfluss, Danzig 1940; Ryszard Szmydki, Retables anversois en Pologne. Contribution
a 1’etude des rapports artistiąues entre les anciens Pays-Bas Meridionaux et la region de Gdańsk
au debut du XVIe siecle, Brussel 1986; Adam S. Labuda, Malarstwo tablicowe w Gdańsku
w 2. poł. XV w., Warszawa 1979; idem, Twórczość gdańska pierwszej połowy XV wieku
[w:] Jerzy Domasłowski, Alicja Karłowska-Kamzowa, Adam S. Labuda, Malarstwo gotyckie
na Pomorzu Wschodnim, Warszawa-Poznań 1990, s. 91-112; Malarstwo gotyckie w Pol-
sce, t. 1, Synteza, t. 2, Katalog zabytków, red. Adam S. Labuda, Krystyna Secomska, Warszawa
2004; Adam S. Labuda, Die Retabelkunst im Deutschordensland 1350-1450 [w:] Malerei und
Skulptur des spaten Mittelalters und der friihen Neuzeit in Norddeutschland. Kunstlerischer
Austausch im Kulturraum zwischen Nordsee und Baltikum, hrgs. von Hartmut Krohm, Uwe
Albrecht, Matthias Weniger, Berlin 2004, s. 37-54; Andrzej Woziński, Late Gotic Sculptured
Retables in the Area between Danzig (Gdańsk), Elbing (Elbląg), Kónigsberg and Thorn (Toruń)
(1450-1530) [w:] Malerei und Skulptur..., s. 199-213; idem, Późnogotyckie rzeźbione retabula
pomiędzy Gdańskiem, Elblągiem, Królewcem a Toruniem w latach 1450-1530 [w:] Teka Komi-
sji Historii Sztuki, t. 10. Materiały z sesji naukowej poświęconej pamięci profesora Gwidona
Chmarzyńskiego w trzydziestą rocznicę śmierci, Toruń, 12-14 grudnia 2003, Instytut Zabyt-
koznawstwa i Konserwatorstwa Uniwersytetu Mikołaja Kopernika (Towarzystwo Naukowe
w Toruniu. Prace Wydziału Filologiczno-filozoficznego, t. 37, z. 3), Toruń 2005, s. 128-139;
Adam S. Labuda, Die Tafelmalerei in Danzig in der zweiten Hdlfte des 15. Jahrhunderts. Her-
ausgegeben vom Institut fur Kunst- und Bildgeschichte der Humboldt-Universitat zu Berlin,
Berlin 2015.
6 Adam S. Labuda, Predella Filipa Bischofa z kościoła NMPanny w Gdańsku - problemy
późnośredniowiecznej ikonografii śmierci [w:] Sztuka pobrzeża Bałtyku. Materiały Sesji Stowa-
rzyszenia Historyków Sztuki, Gdańsk, listopad 1976, Warszawa 1978, s. 203-227; idem, Zagi-
nione, nieodnalezione. O obrazie Matki Boskiej Pokornej z Malborka oraz o predelli ołtarza
św. św. Piotra i Pawła z kościoła Mariackiego w Gdańsku [w:] Żeby wiedzieć. Studia dedykowane
Helenie Małkiewiczównie, red. Wojciech Walanus, Marek Walczak, Joanna Wolańska, Kraków
2008, s. 90-93, 98.
Ze studiów
nad gotyckimi
nastawami...
7
Nad Motławą działali artyści wykształceni w innych środowiskach lub pocho-
dzący spoza Gdańska. W niniejszym studium wzięto pod uwagę również
te zabytki, co do których istnieje pewność lub domniemanie, że powstały poza
Gdańskiem. Uwzględnienie ich w artykule pełniej oddaje charakter miasta,
w którym krzyżowały się różne drogi artystyczne.
Jak dotąd nie opublikowano oddzielnej pracy traktującej o specyfice predell
gdańskich nastaw ołtarzowych. Informacje o nich można znaleźć oczywiście
w ogólnych opracowaniach sztuki z terenu Pomorza, państwa zakonnego czy
konkretnie Gdańska, jednak zawsze wspomina się o predellach w kontek-
ście całych retabulów, bez wnikania w szczegóły ich konstrukcji, ikonogra-
fii czy funkcji5. Napisano zaledwie kilka artykułów w całości poświęconych
poszczególnym predellom, głównie tym, które zaginęły pod koniec drugiej
wojny światowej6. Na dokładniejsze opracowania pozwoliły zarówno publika-
cje przedwojenne, jak i archiwalna dokumentacja fotograficzna, sporządzona
5 W artykule podany został jedynie wybór literatury, pełny wykaz znajduje się w pracy
licencjackiej autorki. Podstawowa literatura dotycząca nastaw ołtarzowych z omawianego
terenu, zob. Paul Abramowski, Gotische Altare der Danziger Marienkirche, „Ostdeutsche
Monatshefte” 1927; W[ally] Wallerand, Altarkunst des Deutschordensstaates Preussen unter
Durer Einfluss, Danzig 1940; Ryszard Szmydki, Retables anversois en Pologne. Contribution
a 1’etude des rapports artistiąues entre les anciens Pays-Bas Meridionaux et la region de Gdańsk
au debut du XVIe siecle, Brussel 1986; Adam S. Labuda, Malarstwo tablicowe w Gdańsku
w 2. poł. XV w., Warszawa 1979; idem, Twórczość gdańska pierwszej połowy XV wieku
[w:] Jerzy Domasłowski, Alicja Karłowska-Kamzowa, Adam S. Labuda, Malarstwo gotyckie
na Pomorzu Wschodnim, Warszawa-Poznań 1990, s. 91-112; Malarstwo gotyckie w Pol-
sce, t. 1, Synteza, t. 2, Katalog zabytków, red. Adam S. Labuda, Krystyna Secomska, Warszawa
2004; Adam S. Labuda, Die Retabelkunst im Deutschordensland 1350-1450 [w:] Malerei und
Skulptur des spaten Mittelalters und der friihen Neuzeit in Norddeutschland. Kunstlerischer
Austausch im Kulturraum zwischen Nordsee und Baltikum, hrgs. von Hartmut Krohm, Uwe
Albrecht, Matthias Weniger, Berlin 2004, s. 37-54; Andrzej Woziński, Late Gotic Sculptured
Retables in the Area between Danzig (Gdańsk), Elbing (Elbląg), Kónigsberg and Thorn (Toruń)
(1450-1530) [w:] Malerei und Skulptur..., s. 199-213; idem, Późnogotyckie rzeźbione retabula
pomiędzy Gdańskiem, Elblągiem, Królewcem a Toruniem w latach 1450-1530 [w:] Teka Komi-
sji Historii Sztuki, t. 10. Materiały z sesji naukowej poświęconej pamięci profesora Gwidona
Chmarzyńskiego w trzydziestą rocznicę śmierci, Toruń, 12-14 grudnia 2003, Instytut Zabyt-
koznawstwa i Konserwatorstwa Uniwersytetu Mikołaja Kopernika (Towarzystwo Naukowe
w Toruniu. Prace Wydziału Filologiczno-filozoficznego, t. 37, z. 3), Toruń 2005, s. 128-139;
Adam S. Labuda, Die Tafelmalerei in Danzig in der zweiten Hdlfte des 15. Jahrhunderts. Her-
ausgegeben vom Institut fur Kunst- und Bildgeschichte der Humboldt-Universitat zu Berlin,
Berlin 2015.
6 Adam S. Labuda, Predella Filipa Bischofa z kościoła NMPanny w Gdańsku - problemy
późnośredniowiecznej ikonografii śmierci [w:] Sztuka pobrzeża Bałtyku. Materiały Sesji Stowa-
rzyszenia Historyków Sztuki, Gdańsk, listopad 1976, Warszawa 1978, s. 203-227; idem, Zagi-
nione, nieodnalezione. O obrazie Matki Boskiej Pokornej z Malborka oraz o predelli ołtarza
św. św. Piotra i Pawła z kościoła Mariackiego w Gdańsku [w:] Żeby wiedzieć. Studia dedykowane
Helenie Małkiewiczównie, red. Wojciech Walanus, Marek Walczak, Joanna Wolańska, Kraków
2008, s. 90-93, 98.
Ze studiów
nad gotyckimi
nastawami...
7