DOI article:
Sobecka, Anna: Ryciny kwiatowe wiązane z Jeremiasem Falckiem: studium z zakresu siedemnastowiecznych florilegiów
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.43438#0064
Anna Sobecka
Ryciny kwiatowe wiązane z Jeremiasem Falckiem.
Studium z zakresu siedemnastowiecznych florilegiów
Jeremias Falek (ok. 1605/09-1677), uważany za najwybitniejszego sztycharza
czasów nowożytnych na terenach związanych z Rzeczpospolitą, był przede
wszystkim grafikiem reprodukcyjnym. Tworzył we Francji, Holandii, Szwe-
cji i w Niemczech oraz w rodzinnym Gdańsku. Pracował na zlecenie wydaw-
ców, uczonych i królów. W ostatnim okresie twórczości działał również, jak się
wydaje, jako niezależny wydawca i pośrednik w handlu sztuką1.
Graficzne przedstawienia kwiatowe Falcka stanowią znaczącą pod względem
artystycznym część jego twórczości, interesującą nie tylko z polskiego punktu
widzenia. Jako że nie cieszyły się one dotąd szczególnym zainteresowaniem bada-
czy, warto poświęcić im więcej uwagi. Należy przy tym przyjrzeć się dotychcza-
sowym atrybucjom w celu ustalenia realnej liczby prac Falcka o tej tematyce,
a także przeprowadzić analizę formalną poszczególnych sztychów. Potrzebne jest
też krytyczne podejście do kwestii odbitek autorskich i późniejszych nakładów
oraz kopii, w czym pomocne będzie badanie papieru użytego do odbijania kolej-
nych serii. Ta nieco mozolna analiza porównawcza poszczególnych prac stanowi
studium przypadku pozwalające wyciągnąć wnioski na temat produkcji graficz-
nych przedstawień kwiatów w XVII w. i funkcjonowania rynku tego typu dzieł.
Stan badań
Dotychczasowi badacze twórczości Falcka nie omawiali jego przedstawień
kwiatowych w sposób analityczny. Autorzy francuscy, niemieccy i szwedzcy
raczej je wzmiankowali niż analizowali2. Dokładniejszym opracowaniem
tematu nie zajęli się również pionierzy polskich badań nad grafiką artysty - Jan
Gwalbert Pawlikowski czy Józef Ignacy Kraszewski3. Edward Rastawiecki
1 Anna Sobecka, Zwischen Danzig, Stockholm und Hamburg. Jeremias Falek und seine Kunst-
strategie [w:] Die Maritime Stadt - Hafenstadte an der Ostsee vom Mittelalter bis zum Gegenwart,
red. Katarzyna Wojtczak, Tomasz Torbus (Das Gemeinsame Kulturerbe, red. Małgorzata Omi-
lanowska), w druku.
2 Zob. Charles le Blanc, Mannuel de 1’amateur des estampes, t. 2, Paris 1856, s. 214-215; All-
gemeines Lexikon der Bildenden Kiinstler von derAntike bis zur Gegenwart, hrsg. Ulrich Thieme,
Felix Becker, Bd. 11, Leipzig 1915, 212-213; Gustaf Upmark, Jeremias Falek und seine schwedis-
chen Stiche, „Repertorium ftir Kunstwissenschaft” 1885, H. 3, s. 306-324.
3 Jan Gwalbert Pawlikowski, Wiadomości o rytownikach Polakach i cudzoziemcach u nas
osiadłych, „Czasopism Naukowy Księgozbioru Publicznego im. Ossolińskich” 1829, z. 2, s. 101-106;
Józef Ignacy Kraszewski,/eremiezsz Fa/ck, „Athenaeum” 1850, t. 1, s. 187-208.
58
Ryciny kwiatowe wiązane z Jeremiasem Falckiem.
Studium z zakresu siedemnastowiecznych florilegiów
Jeremias Falek (ok. 1605/09-1677), uważany za najwybitniejszego sztycharza
czasów nowożytnych na terenach związanych z Rzeczpospolitą, był przede
wszystkim grafikiem reprodukcyjnym. Tworzył we Francji, Holandii, Szwe-
cji i w Niemczech oraz w rodzinnym Gdańsku. Pracował na zlecenie wydaw-
ców, uczonych i królów. W ostatnim okresie twórczości działał również, jak się
wydaje, jako niezależny wydawca i pośrednik w handlu sztuką1.
Graficzne przedstawienia kwiatowe Falcka stanowią znaczącą pod względem
artystycznym część jego twórczości, interesującą nie tylko z polskiego punktu
widzenia. Jako że nie cieszyły się one dotąd szczególnym zainteresowaniem bada-
czy, warto poświęcić im więcej uwagi. Należy przy tym przyjrzeć się dotychcza-
sowym atrybucjom w celu ustalenia realnej liczby prac Falcka o tej tematyce,
a także przeprowadzić analizę formalną poszczególnych sztychów. Potrzebne jest
też krytyczne podejście do kwestii odbitek autorskich i późniejszych nakładów
oraz kopii, w czym pomocne będzie badanie papieru użytego do odbijania kolej-
nych serii. Ta nieco mozolna analiza porównawcza poszczególnych prac stanowi
studium przypadku pozwalające wyciągnąć wnioski na temat produkcji graficz-
nych przedstawień kwiatów w XVII w. i funkcjonowania rynku tego typu dzieł.
Stan badań
Dotychczasowi badacze twórczości Falcka nie omawiali jego przedstawień
kwiatowych w sposób analityczny. Autorzy francuscy, niemieccy i szwedzcy
raczej je wzmiankowali niż analizowali2. Dokładniejszym opracowaniem
tematu nie zajęli się również pionierzy polskich badań nad grafiką artysty - Jan
Gwalbert Pawlikowski czy Józef Ignacy Kraszewski3. Edward Rastawiecki
1 Anna Sobecka, Zwischen Danzig, Stockholm und Hamburg. Jeremias Falek und seine Kunst-
strategie [w:] Die Maritime Stadt - Hafenstadte an der Ostsee vom Mittelalter bis zum Gegenwart,
red. Katarzyna Wojtczak, Tomasz Torbus (Das Gemeinsame Kulturerbe, red. Małgorzata Omi-
lanowska), w druku.
2 Zob. Charles le Blanc, Mannuel de 1’amateur des estampes, t. 2, Paris 1856, s. 214-215; All-
gemeines Lexikon der Bildenden Kiinstler von derAntike bis zur Gegenwart, hrsg. Ulrich Thieme,
Felix Becker, Bd. 11, Leipzig 1915, 212-213; Gustaf Upmark, Jeremias Falek und seine schwedis-
chen Stiche, „Repertorium ftir Kunstwissenschaft” 1885, H. 3, s. 306-324.
3 Jan Gwalbert Pawlikowski, Wiadomości o rytownikach Polakach i cudzoziemcach u nas
osiadłych, „Czasopism Naukowy Księgozbioru Publicznego im. Ossolińskich” 1829, z. 2, s. 101-106;
Józef Ignacy Kraszewski,/eremiezsz Fa/ck, „Athenaeum” 1850, t. 1, s. 187-208.
58