DOI Artikel:
Jakutowicz, Joanna: Między centrum a peryferiami: Późnośredniowieczne malowidła z kościoła św. Mikołaja w Sząbruku na Warmii
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.72800#0075
Joanna
Jakutowicz
przyczyniło się wydanie drukiem jej legendy i żywotów opartych w dużej mie-
rze na pismach apokryficznych. Do grupy tej można zaliczyć takie teksty, jak:
Die historie, die ghetiden ende die exempelen vander heyligher vrouwen sint Annen
(pierwsze wydanie w Antwerpii ok. 1490/1491 r.), Legenda sen vita beatissime Anne
(pierwsze wydanie w Antwerpii w 1489 r.), Historia perpulchra de anna san-
ctissima (pierwsze wydanie w Antwerpii ok. 1498 r.), Legenda sanctae Annae
(pierwsze wydanie w Lowanium w 1496 r., kolejne w Lipsku w 1497 r.)24.
Również z drugiej połowy XIV i końca XV w. są znane obszerne cykle
malarskie i rzeźbiarskie ilustrujące żywot św. Anny: malarskie z Frankfurtu
n. Menem, Brukseli i Brugii oraz fragmentarycznie zachowany rzeźbiony ołtarz
z przedstawieniem legendy św. Anny, wykonany przez anonimowego mistrza
holenderskiego, znanego jako Mistrz Joachima i Anny, z lat ok. 1460-147025.
Ołtarz frankfurcki wykonał anonimowy malarz (Mistrz z Frankfurtu) o prowe-
niencji niderlandzkiej ok. 1505 r. Pierwotnie został przeznaczony do klasztoru
dominikanów we Frankfurcie26. Ołtarz brugijski jest dziełem anonimowego
malarza flamandzkiego z ok. 1525 r., natomiast ołtarz brukselski, ze względu
na linearny podział płaszczyzny najbardziej zbliżony do malarstwa w Szą-
bruku, powstał w południowych Niderlandach przed 1500 r. (obecnie prze-
chowywany w Muzeum Historii Medycyny w Paryżu). Jego autorstwo jest
przypisywane Mistrzowi św. Guduli czynnemu w Brukseli, a sam ołtarz został
wykonany na zamówienie brukselskiej kapituły katedralnej27. Wszystkie
te ołtarze reprezentują wysoki poziom artystyczny i cechują się realizmem
charakterystycznym dla sztuki niderlandzkiej drugiej połowy XV w., a ich
forma odzwierciedla tendencje artystyczne najwybitniejszych ośrodków twór-
czych północnej Europy.
teologii opartej na uznaniu i docenieniu świeckiego modelu pobożności. Zniesienie przepaści
między życiem konsekrowanym a świeckim było owocem IV synodu laterańskiego z 1215 r.
Umożliwiło to w konsekwencji rozwój myśli teologicznej oscylującej wokół „drogi Marty”, czyli
świętości bez konieczności rezygnacji ze świeckości i życia rodzinnego. Por. Monika Jakubek-
-Raczkowska, Tu ergo flecte genua tua. Sztuka a praktyka religijna świeckich w diecezjach pruskich
państwa zakonu krzyżackiego w Prusach, Pelplin 2014, s. 77-83; Jerzy Kłoczkowski, Wspólnoty
zakonne w średniowiecznej Polsce, Lublin 2010, s. 388-403.
24 Ton Brandenbarg, Heilig Familieleven. Verspreiding en waardering van de Historie van
Sint-Anna in de stedelijke cultuur in de Nederlanden en het Rijnland aan het begin van de moderne
tijd (15de/16de eeuw), Nijmegen 1990, s. 58-59, 273-281. Również z terenu północnych Niemiec
znane są druki dotyczące legendy św. Anny, jak choćby Brunszwicka książeczka św. Anny, wydana
w tym mieście w 1507 r.
25 Antoni Ziemba, Sztuka Burgundii i Niderlandów 1380-1500, t. 1: Sztuka dworu burgundz-
kiego oraz miast niderlandzkich, Warszawa 2008, s. 370-371; Prestel-Museumsführer: Skulptu-
rensammlung im Bode-Museum, hrsg. v. Hartmut Krohm, München - Berlin - London - New
York 2006, s. 93.
26 Wolfgang Cilleßen, Der Annenaltar des Meisters von Frankfurt [w:] Kunststücke des his-
torischen Museums Frankfurt. Band 2. Heinrich Editionen, hrsg. v. Wolfgang Cilleßen, Frankfurt
am Main 2012, s. 7.
27 Brandenbarg, Heilig Familieleven..., s. 138-139.
74
Jakutowicz
przyczyniło się wydanie drukiem jej legendy i żywotów opartych w dużej mie-
rze na pismach apokryficznych. Do grupy tej można zaliczyć takie teksty, jak:
Die historie, die ghetiden ende die exempelen vander heyligher vrouwen sint Annen
(pierwsze wydanie w Antwerpii ok. 1490/1491 r.), Legenda sen vita beatissime Anne
(pierwsze wydanie w Antwerpii w 1489 r.), Historia perpulchra de anna san-
ctissima (pierwsze wydanie w Antwerpii ok. 1498 r.), Legenda sanctae Annae
(pierwsze wydanie w Lowanium w 1496 r., kolejne w Lipsku w 1497 r.)24.
Również z drugiej połowy XIV i końca XV w. są znane obszerne cykle
malarskie i rzeźbiarskie ilustrujące żywot św. Anny: malarskie z Frankfurtu
n. Menem, Brukseli i Brugii oraz fragmentarycznie zachowany rzeźbiony ołtarz
z przedstawieniem legendy św. Anny, wykonany przez anonimowego mistrza
holenderskiego, znanego jako Mistrz Joachima i Anny, z lat ok. 1460-147025.
Ołtarz frankfurcki wykonał anonimowy malarz (Mistrz z Frankfurtu) o prowe-
niencji niderlandzkiej ok. 1505 r. Pierwotnie został przeznaczony do klasztoru
dominikanów we Frankfurcie26. Ołtarz brugijski jest dziełem anonimowego
malarza flamandzkiego z ok. 1525 r., natomiast ołtarz brukselski, ze względu
na linearny podział płaszczyzny najbardziej zbliżony do malarstwa w Szą-
bruku, powstał w południowych Niderlandach przed 1500 r. (obecnie prze-
chowywany w Muzeum Historii Medycyny w Paryżu). Jego autorstwo jest
przypisywane Mistrzowi św. Guduli czynnemu w Brukseli, a sam ołtarz został
wykonany na zamówienie brukselskiej kapituły katedralnej27. Wszystkie
te ołtarze reprezentują wysoki poziom artystyczny i cechują się realizmem
charakterystycznym dla sztuki niderlandzkiej drugiej połowy XV w., a ich
forma odzwierciedla tendencje artystyczne najwybitniejszych ośrodków twór-
czych północnej Europy.
teologii opartej na uznaniu i docenieniu świeckiego modelu pobożności. Zniesienie przepaści
między życiem konsekrowanym a świeckim było owocem IV synodu laterańskiego z 1215 r.
Umożliwiło to w konsekwencji rozwój myśli teologicznej oscylującej wokół „drogi Marty”, czyli
świętości bez konieczności rezygnacji ze świeckości i życia rodzinnego. Por. Monika Jakubek-
-Raczkowska, Tu ergo flecte genua tua. Sztuka a praktyka religijna świeckich w diecezjach pruskich
państwa zakonu krzyżackiego w Prusach, Pelplin 2014, s. 77-83; Jerzy Kłoczkowski, Wspólnoty
zakonne w średniowiecznej Polsce, Lublin 2010, s. 388-403.
24 Ton Brandenbarg, Heilig Familieleven. Verspreiding en waardering van de Historie van
Sint-Anna in de stedelijke cultuur in de Nederlanden en het Rijnland aan het begin van de moderne
tijd (15de/16de eeuw), Nijmegen 1990, s. 58-59, 273-281. Również z terenu północnych Niemiec
znane są druki dotyczące legendy św. Anny, jak choćby Brunszwicka książeczka św. Anny, wydana
w tym mieście w 1507 r.
25 Antoni Ziemba, Sztuka Burgundii i Niderlandów 1380-1500, t. 1: Sztuka dworu burgundz-
kiego oraz miast niderlandzkich, Warszawa 2008, s. 370-371; Prestel-Museumsführer: Skulptu-
rensammlung im Bode-Museum, hrsg. v. Hartmut Krohm, München - Berlin - London - New
York 2006, s. 93.
26 Wolfgang Cilleßen, Der Annenaltar des Meisters von Frankfurt [w:] Kunststücke des his-
torischen Museums Frankfurt. Band 2. Heinrich Editionen, hrsg. v. Wolfgang Cilleßen, Frankfurt
am Main 2012, s. 7.
27 Brandenbarg, Heilig Familieleven..., s. 138-139.
74