DOI Artikel:
Kaleciński, Marcin: Włoskie inspiracje domu Speymanna w Gdańsku i jego domniemana rola jako muzeum
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.72800#0112
które koronują dzieło, i pozostawił je swoim potomkom jako zachętę do prak-
tykowania cnót starożytnych. Roku Pańskiego 1616"4°.
Marcello Fagiolo przy okazji rozważań nad rzymskimi fasadami polichro-
mowanymi i dekorowanymi sgraffito, wyodrębnia dla drugiej połowy XVI w.
dwa typy fasad pałacowych dekorowanych rzeźbiarsko: fasadę jako muzeum
z autentycznymi rzeźbami rzymskimi (facciata come museo effettivo di statu-
aria antica), znaną z Villi Medici (fasada ogrodowa), Villi Borghese czy Villi
Pamphili, oraz fasadę jako muzeum idealne (facciata come museo ideale),
reprezentowaną przez Palazzo Capodifero Spada (dekoracja stiukowa: Giulio
Mazzoni) i Casina Pio IV (Pirro Ligorio)41. To właśnie ten drugi typ stanowił
inspirację dla Johanna Speymanna, gdy wznosił swą patrycjuszowską rezyden-
cję w Gdańsku.
Testament Speymanna
W testamencie Johanna Speymanna von der Speie z 27 stycznia 1625 r. znaj-
duje się adnotacja zabraniająca wprowadzania zmian wystroju i przeróbek lub
adaptacji domu oraz jego wynajmu42. Uwagi testamentu odnosiły się głównie
do dwóch wydzielonych pomieszczeń: zbrojowni (Rüstkammer) i biblioteki;
szczegółowe inwentarze ich wyposażenia stanowiące załączniki do testamentu
niestety zaginęły.
W testamencie Speymann określił fundusz przeznaczony na wykształcenie
we Włoszech specjalnego opiekuna swojej spuścizny, kustosza. Stypendium
to mógł otrzymać członek jego rodziny lub niezamożny mieszczanin (z za-
chowaniem zasady, że musi on być ewangelikiem), który raz w miesiącu miał
oprowadzać po ekspozycji w wymienionych wnętrzach. Wyodrębniona zbro-
jownia być może miała charakter kunstkamery, gdzie eksponowano kolekcję
obrazów, rzeźb, wyrobów rzemiosła artystycznego oraz kolekcję militariów,
w tym mediolańskie zbroje.
Włoskie
inspiracje...
40 Tłum, autora według: Michael Koortbojian, Renaissance spolia and renaissance antiquity
(one neighborhood, three cases) [w:] Reuse value. Spolia and Appropriation in Art and Architecture
from Constantine to Sherrie Levine, eds. Richard Brilliant, Dale Kinney, Farnham 2011, s. 149-165.
Zob. także: Axel Ch. Gampp, Carlo Maderno e il mondo antico. La decorazione dei palazzi nel
primo Seicento, „Arte & Storia” 2007, n. 8, s. 110.
41 Marcello Fagiolo, Introduzione alle facciate dipinte a Roma. Tra cultura antiquaria, effi-
mero e scenografia [w:] Dal giardino al museo. Polidoro da Caravaggio nel Casino del Bufalo. Studi
e restauro, ed. Patrizia Masini, Patrizia Miracola, Isabella Colucci, Roma 2013, s. 88-89; idem, La
concezione museale delle facciate di palazzo a Roma. Dalle pitture illusive alle gallerie di sculture
come immagine di potere all'antica [w:] La „Galleria" di palazzo in eta barocca dall'Europa al Regno
di Napoli, ed. Vincenzo Cozzato, Napoli 2018, s. 46-65.
42 Maria Bogucka, Testament burmistrza gdańskiego Hansa Speymana z 1625 r. [w:] Kultura
średniowieczna i staropolska. Studia ofiarowane Aleksandrowi Gieysztorowi w pięćdziesięciolecie
pracy naukowej, red. Danuta Gawinowa, Warszawa 1991, s. 592.
111
tykowania cnót starożytnych. Roku Pańskiego 1616"4°.
Marcello Fagiolo przy okazji rozważań nad rzymskimi fasadami polichro-
mowanymi i dekorowanymi sgraffito, wyodrębnia dla drugiej połowy XVI w.
dwa typy fasad pałacowych dekorowanych rzeźbiarsko: fasadę jako muzeum
z autentycznymi rzeźbami rzymskimi (facciata come museo effettivo di statu-
aria antica), znaną z Villi Medici (fasada ogrodowa), Villi Borghese czy Villi
Pamphili, oraz fasadę jako muzeum idealne (facciata come museo ideale),
reprezentowaną przez Palazzo Capodifero Spada (dekoracja stiukowa: Giulio
Mazzoni) i Casina Pio IV (Pirro Ligorio)41. To właśnie ten drugi typ stanowił
inspirację dla Johanna Speymanna, gdy wznosił swą patrycjuszowską rezyden-
cję w Gdańsku.
Testament Speymanna
W testamencie Johanna Speymanna von der Speie z 27 stycznia 1625 r. znaj-
duje się adnotacja zabraniająca wprowadzania zmian wystroju i przeróbek lub
adaptacji domu oraz jego wynajmu42. Uwagi testamentu odnosiły się głównie
do dwóch wydzielonych pomieszczeń: zbrojowni (Rüstkammer) i biblioteki;
szczegółowe inwentarze ich wyposażenia stanowiące załączniki do testamentu
niestety zaginęły.
W testamencie Speymann określił fundusz przeznaczony na wykształcenie
we Włoszech specjalnego opiekuna swojej spuścizny, kustosza. Stypendium
to mógł otrzymać członek jego rodziny lub niezamożny mieszczanin (z za-
chowaniem zasady, że musi on być ewangelikiem), który raz w miesiącu miał
oprowadzać po ekspozycji w wymienionych wnętrzach. Wyodrębniona zbro-
jownia być może miała charakter kunstkamery, gdzie eksponowano kolekcję
obrazów, rzeźb, wyrobów rzemiosła artystycznego oraz kolekcję militariów,
w tym mediolańskie zbroje.
Włoskie
inspiracje...
40 Tłum, autora według: Michael Koortbojian, Renaissance spolia and renaissance antiquity
(one neighborhood, three cases) [w:] Reuse value. Spolia and Appropriation in Art and Architecture
from Constantine to Sherrie Levine, eds. Richard Brilliant, Dale Kinney, Farnham 2011, s. 149-165.
Zob. także: Axel Ch. Gampp, Carlo Maderno e il mondo antico. La decorazione dei palazzi nel
primo Seicento, „Arte & Storia” 2007, n. 8, s. 110.
41 Marcello Fagiolo, Introduzione alle facciate dipinte a Roma. Tra cultura antiquaria, effi-
mero e scenografia [w:] Dal giardino al museo. Polidoro da Caravaggio nel Casino del Bufalo. Studi
e restauro, ed. Patrizia Masini, Patrizia Miracola, Isabella Colucci, Roma 2013, s. 88-89; idem, La
concezione museale delle facciate di palazzo a Roma. Dalle pitture illusive alle gallerie di sculture
come immagine di potere all'antica [w:] La „Galleria" di palazzo in eta barocca dall'Europa al Regno
di Napoli, ed. Vincenzo Cozzato, Napoli 2018, s. 46-65.
42 Maria Bogucka, Testament burmistrza gdańskiego Hansa Speymana z 1625 r. [w:] Kultura
średniowieczna i staropolska. Studia ofiarowane Aleksandrowi Gieysztorowi w pięćdziesięciolecie
pracy naukowej, red. Danuta Gawinowa, Warszawa 1991, s. 592.
111