DOI article:
Andrzejewska‑Zając, Alicja: Vivit post funera virtus: Odzyskany portret Hansa von Aachenaz kolekcji Jacoba Kabruna
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.72800#0117
Alicja
Andrzejewska-
-Zając
była przechowywana i eksponowana w Akademii Handlowej przy ulicy Ogar-
nej 10, którą zgodnie z wolą darczyńcy powołano w 1832 r. Dnia 18 lutego
1871 r. syn Jacoba Kabruna, August, wyraził zgodę na przeniesienie kolekcji
do pogimnazjalnego budynku - pełnił on niegdyś funkcję franciszkańskiego
klasztoru przy kościele św. Trójcy, a od 1867 r. był przebudowywany do celów
muzealno-edukacyjnych3.
Zgodnie z opinią Hansa Seckera, sprawującego funkcję dyrektora muzeum
od 1912 r., kolekcja Kabruna tworzyła najcenniejszą część muzealnego zbioru4.
Według katalogu Juliusa C. Błocka i Carla L. von Duisburga opublikowanego
w 1861 r.5 liczyła ona ponad 7 tys. dzieł graficznych artystów europejskich od XV
do XVIII w. W latach działalności Muzeum Miejskiego prace te były sukcesywnie
oprawiane w tekturowe, kremowe passe-partout z wyciskiem suchego stempla z na-
pisem „KÜNSTSAMMLUNGEN DANZIG" i umieszczane w drewnianych, oklejo-
nych, czarnym płótnem skrzyniach. W taki sposób, powiększaną o kolejne nabytki,
kolekcję przechowywano w Muzeum Miejskim do czasu drugiej wojny świato-
wej. W 1943 r. rozpoczęła się w Gdańsku akcja ewakuowania zbiorów6. Nieste-
ty ze względu na szczątkowo zachowaną dokumentację dotyczącą zabezpieczania
rycin nie jesteśmy w stanie w pełni odtworzyć ich wojennych losów. Do dzisiaj prze-
trwały listy wywozowe, na podstawie których można tylko stwierdzić, że 89 skrzyń
z rycinami wywieziono do majątku w Sobowidzu, a 60 do Przywidza7. Są to je-
dyne istniejące dokumenty na temat losów kolekcji rycin w muzeum w trakcie
wojny. W maju 1945 r., pośród wielu innych dzieł ukrytych w podziemiach gdań-
skiej Zbrojowni, odnaleziono także 128 pudeł z rycinami8. Czy była to część skrzyń
wywiezionych do Sobowidza i Przywidza, które w obawie przed zbliżającym się
II Frontem Białoruskim zdążono przywieźć z powrotem do Gdańska? Ze wzglę-
du na brak źródeł można tylko snuć na ten temat domysły. Na podstawie aktu
3 Informacje na temat losów kolekcji, zanim trafiła do powstałego w pofranciszkańskim
klasztorze Stadtmuseum, znajdują się w pierwszym, muzealnym inwentarzu kolekcji Jacoba
Kabruna - Kabrun Verzeichnis der Gemälde und Kupferstiche, no. 1-8800, Stadtmuseum Zugangsli-
ste von Kupferst. Die auf Danzig Bezug haben oder Danziger Künstlern sind Ma...Mz, Archiwum
Biblioteki Muzeum Narodowego w Gdańsku, MNG/A/I/11. Na ten temat pisała także Helena
Kowalska, Straty wojenne Muzeum Miejskiego (Stadtmuseum) w Gdańsku. Seria Nowa, t. 1. Malar-
stwo, Gdańsk 2017, s. 14-16.
4 Magdalena Mielnik, Nowoczesne muzeum, czyli Muzeum Miejskie i Muzeum Rzemiosła
Artystycznego pod dyrekcją Hansa Friedricha Seckera [w:] Teraźniejszość przeszłości. Muzealnictwo
i historiografia w Gdańsku i na Pomorzu do roku 1945, red. Ewa Brylewska-Szymańska, Gdańsk
2021, s. 55-56.
5 Julius C. Block, Carl L. von Duisburg, Catalog einer Sammlung von Kupferstichen, Holz-
schnitten, Litographien und Handzeichnungen, welche von dem Anno 1814 hier vestorben Herrn
Jacob Kabrun der Kaufmannschaft hieselbst hinterlassen worden sind, Danzig 1861.
6 Kowalska, Straty wojenne..., s. 40-47.
7 Archiwum Biblioteki Muzeum Narodowego w Gdańsku, MNG/A/VII/2, Spisy ewakua-
cyjne, 1942-1945, s. 3.
8 Maria Korzon, Przyczynek do historii gdańskich zbiorów artystycznych, „Cenne, Bezcenne,
Utracone” 2000, nr 1, s. 27.
116
Andrzejewska-
-Zając
była przechowywana i eksponowana w Akademii Handlowej przy ulicy Ogar-
nej 10, którą zgodnie z wolą darczyńcy powołano w 1832 r. Dnia 18 lutego
1871 r. syn Jacoba Kabruna, August, wyraził zgodę na przeniesienie kolekcji
do pogimnazjalnego budynku - pełnił on niegdyś funkcję franciszkańskiego
klasztoru przy kościele św. Trójcy, a od 1867 r. był przebudowywany do celów
muzealno-edukacyjnych3.
Zgodnie z opinią Hansa Seckera, sprawującego funkcję dyrektora muzeum
od 1912 r., kolekcja Kabruna tworzyła najcenniejszą część muzealnego zbioru4.
Według katalogu Juliusa C. Błocka i Carla L. von Duisburga opublikowanego
w 1861 r.5 liczyła ona ponad 7 tys. dzieł graficznych artystów europejskich od XV
do XVIII w. W latach działalności Muzeum Miejskiego prace te były sukcesywnie
oprawiane w tekturowe, kremowe passe-partout z wyciskiem suchego stempla z na-
pisem „KÜNSTSAMMLUNGEN DANZIG" i umieszczane w drewnianych, oklejo-
nych, czarnym płótnem skrzyniach. W taki sposób, powiększaną o kolejne nabytki,
kolekcję przechowywano w Muzeum Miejskim do czasu drugiej wojny świato-
wej. W 1943 r. rozpoczęła się w Gdańsku akcja ewakuowania zbiorów6. Nieste-
ty ze względu na szczątkowo zachowaną dokumentację dotyczącą zabezpieczania
rycin nie jesteśmy w stanie w pełni odtworzyć ich wojennych losów. Do dzisiaj prze-
trwały listy wywozowe, na podstawie których można tylko stwierdzić, że 89 skrzyń
z rycinami wywieziono do majątku w Sobowidzu, a 60 do Przywidza7. Są to je-
dyne istniejące dokumenty na temat losów kolekcji rycin w muzeum w trakcie
wojny. W maju 1945 r., pośród wielu innych dzieł ukrytych w podziemiach gdań-
skiej Zbrojowni, odnaleziono także 128 pudeł z rycinami8. Czy była to część skrzyń
wywiezionych do Sobowidza i Przywidza, które w obawie przed zbliżającym się
II Frontem Białoruskim zdążono przywieźć z powrotem do Gdańska? Ze wzglę-
du na brak źródeł można tylko snuć na ten temat domysły. Na podstawie aktu
3 Informacje na temat losów kolekcji, zanim trafiła do powstałego w pofranciszkańskim
klasztorze Stadtmuseum, znajdują się w pierwszym, muzealnym inwentarzu kolekcji Jacoba
Kabruna - Kabrun Verzeichnis der Gemälde und Kupferstiche, no. 1-8800, Stadtmuseum Zugangsli-
ste von Kupferst. Die auf Danzig Bezug haben oder Danziger Künstlern sind Ma...Mz, Archiwum
Biblioteki Muzeum Narodowego w Gdańsku, MNG/A/I/11. Na ten temat pisała także Helena
Kowalska, Straty wojenne Muzeum Miejskiego (Stadtmuseum) w Gdańsku. Seria Nowa, t. 1. Malar-
stwo, Gdańsk 2017, s. 14-16.
4 Magdalena Mielnik, Nowoczesne muzeum, czyli Muzeum Miejskie i Muzeum Rzemiosła
Artystycznego pod dyrekcją Hansa Friedricha Seckera [w:] Teraźniejszość przeszłości. Muzealnictwo
i historiografia w Gdańsku i na Pomorzu do roku 1945, red. Ewa Brylewska-Szymańska, Gdańsk
2021, s. 55-56.
5 Julius C. Block, Carl L. von Duisburg, Catalog einer Sammlung von Kupferstichen, Holz-
schnitten, Litographien und Handzeichnungen, welche von dem Anno 1814 hier vestorben Herrn
Jacob Kabrun der Kaufmannschaft hieselbst hinterlassen worden sind, Danzig 1861.
6 Kowalska, Straty wojenne..., s. 40-47.
7 Archiwum Biblioteki Muzeum Narodowego w Gdańsku, MNG/A/VII/2, Spisy ewakua-
cyjne, 1942-1945, s. 3.
8 Maria Korzon, Przyczynek do historii gdańskich zbiorów artystycznych, „Cenne, Bezcenne,
Utracone” 2000, nr 1, s. 27.
116