DOI article:
Konopka, Emiliana: Antropologia sztuki rdzennej ludności regionu nordyckiego: reprezentacja Kalaallit Nunaat i Sápmi w muzeach skandynawskich
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.72800#0168
używania swoich języków, kultywowania tradycji i religii oraz posługiwania się
joikiem. Również w Norwegii saamskie dzieci wysyłano do norweskich szkół
i zmuszano do asymilacji50. Narzucona odgórnie nacjonalizacja Saamów dopro-
wadziła do zjednoczenia się tego koczowniczego ludu ponad skandynawskimi
granicami, czego efektem było zwołanie 6 lutego 1917 r. pierwszego Zgroma-
dzenia Narodowego Saamów (sam. Sami riikaćoahkkin, norw. Samemotet)
w Trondheim. Od lat osiemdziesiątych ubiegłego wieku w Norwegii wprowa-
dzono wiele praw mających na celu ochronę Saamów i ich rdzennych trady-
cji: zamiast polityki asymilacji wybrano strategię integracji, zgodnie z którą
mogą oni posługiwać się swoim językiem, a także otrzymali wiele przywile-
jów51. Podobnie jak w Szwecji i Finlandii, w Norwegii uznano istnienie względ-
nie autonomicznego kraju Sapmi ze swoimi parlamentami, własnym hymnem
i flagą, oraz ogłoszono, że dzień 6 lutego - Narodowy Dzień Saamów (no. Vame-
nes nasjonaldag) - od 2004 r. jest również urzędowym świętem w Norwegii.
Inkluzywność nowej odsłony Narodowego Muzeum w Oslo przejawia się
więc nie tyle poprzez prezentację sztuki saamskiej w murach muzeum, ile
poprzez włączenie wybranych dzieł we wspólną narrację narodową Norwe-
gii. W jego zbiorach można znaleźć dzieło autorstwa Synnove Persena Szkic
do flagi Saamów (norw. Utkast til samisk flag, 1972) w dialogu z pracą nor-
weskiej artystki Elsebeth Rahlff Wariacje na temat flagi Norwegii (no. Varia-
sjoner over det norske flagg, 1972). Przyznanie miejsca Saamom w norweskiej
historii sztuki jest jednak zadaniem ryzykownym. Jak pisze bowiem Monica
Grini: „Chociaż nowe muzeum «nie rozróżnia sztuki norweskiej i międzyna-
rodowej» na nowej wystawie stałej, zbiory Muzeum Narodowego nadal kon-
centrują się na tym, co w danym momencie określa się jako «sztuka norweska»,
podczas gdy to, co określa się jako «sztuka międzynarodowa», to zbiór bardziej
selektywny"52. Badaczka ma tu również na myśli fakt, że sztuka saamska roz-
grywa się we własnej, saamskiej przestrzeni, która tylko częściowo pokrywa się
z terytorium Norwegii, dlatego saamska tożsamość nie może być w pełni kom-
patybilna z tożsamością norweską. Warto jednak zauważyć, że dzieła uwzględ-
nione w kolekcji Narodowego Muzeum w Oslo to prace artystów wykształ-
conych w stolicy Norwegii lub innych ośrodkach południowych regionów
skandynawskich. Por. Suvi Keskinen, Intra-Nordic Differences, Colonial/Racial Histories, and Natio-
nal Narratives: Rewriting Finnish History, „Scandinavian Studies” 2019, vol. 91, no. 1-2, s. 172.
50 David Goldberg używa w tym przypadku pojęcia „państwo rasowe” dla podkreślenia
głównej roli państwa w kolonizacji ziem Lapończyków w północnej części regionu nordyckiego
oraz w tworzeniu represyjnej i asymilacyjnej polityki wobec rdzennej ludności Saamów i mniej-
szości romskiej. David Goldberg, The Racial State, Malden 2002, s. 2, cyt. za: Keskinen, Intra-
-Nordic Differences..., s. 175. Więcej na ten temat pisał Lars Norberg, The political rationale for
the colonization of the Sami homeland [w:] L'lmage du Sópmi..., s. 27-39.
51 To jednak nie znaczy, że odniesiono pełny sukces, o czym pisze Mirko Schönfeld, Hom-
mes mais pas citoyens - le peuple oublie. L'image des Sames chez les peuples du Nord a lexample
de la Norvege [w:] L'lmage du Sópmi..., s. 41-55.
52 Grini, Safiernt..., s. 187 (tłum, własne).
Antropologia
sztuki...
167
joikiem. Również w Norwegii saamskie dzieci wysyłano do norweskich szkół
i zmuszano do asymilacji50. Narzucona odgórnie nacjonalizacja Saamów dopro-
wadziła do zjednoczenia się tego koczowniczego ludu ponad skandynawskimi
granicami, czego efektem było zwołanie 6 lutego 1917 r. pierwszego Zgroma-
dzenia Narodowego Saamów (sam. Sami riikaćoahkkin, norw. Samemotet)
w Trondheim. Od lat osiemdziesiątych ubiegłego wieku w Norwegii wprowa-
dzono wiele praw mających na celu ochronę Saamów i ich rdzennych trady-
cji: zamiast polityki asymilacji wybrano strategię integracji, zgodnie z którą
mogą oni posługiwać się swoim językiem, a także otrzymali wiele przywile-
jów51. Podobnie jak w Szwecji i Finlandii, w Norwegii uznano istnienie względ-
nie autonomicznego kraju Sapmi ze swoimi parlamentami, własnym hymnem
i flagą, oraz ogłoszono, że dzień 6 lutego - Narodowy Dzień Saamów (no. Vame-
nes nasjonaldag) - od 2004 r. jest również urzędowym świętem w Norwegii.
Inkluzywność nowej odsłony Narodowego Muzeum w Oslo przejawia się
więc nie tyle poprzez prezentację sztuki saamskiej w murach muzeum, ile
poprzez włączenie wybranych dzieł we wspólną narrację narodową Norwe-
gii. W jego zbiorach można znaleźć dzieło autorstwa Synnove Persena Szkic
do flagi Saamów (norw. Utkast til samisk flag, 1972) w dialogu z pracą nor-
weskiej artystki Elsebeth Rahlff Wariacje na temat flagi Norwegii (no. Varia-
sjoner over det norske flagg, 1972). Przyznanie miejsca Saamom w norweskiej
historii sztuki jest jednak zadaniem ryzykownym. Jak pisze bowiem Monica
Grini: „Chociaż nowe muzeum «nie rozróżnia sztuki norweskiej i międzyna-
rodowej» na nowej wystawie stałej, zbiory Muzeum Narodowego nadal kon-
centrują się na tym, co w danym momencie określa się jako «sztuka norweska»,
podczas gdy to, co określa się jako «sztuka międzynarodowa», to zbiór bardziej
selektywny"52. Badaczka ma tu również na myśli fakt, że sztuka saamska roz-
grywa się we własnej, saamskiej przestrzeni, która tylko częściowo pokrywa się
z terytorium Norwegii, dlatego saamska tożsamość nie może być w pełni kom-
patybilna z tożsamością norweską. Warto jednak zauważyć, że dzieła uwzględ-
nione w kolekcji Narodowego Muzeum w Oslo to prace artystów wykształ-
conych w stolicy Norwegii lub innych ośrodkach południowych regionów
skandynawskich. Por. Suvi Keskinen, Intra-Nordic Differences, Colonial/Racial Histories, and Natio-
nal Narratives: Rewriting Finnish History, „Scandinavian Studies” 2019, vol. 91, no. 1-2, s. 172.
50 David Goldberg używa w tym przypadku pojęcia „państwo rasowe” dla podkreślenia
głównej roli państwa w kolonizacji ziem Lapończyków w północnej części regionu nordyckiego
oraz w tworzeniu represyjnej i asymilacyjnej polityki wobec rdzennej ludności Saamów i mniej-
szości romskiej. David Goldberg, The Racial State, Malden 2002, s. 2, cyt. za: Keskinen, Intra-
-Nordic Differences..., s. 175. Więcej na ten temat pisał Lars Norberg, The political rationale for
the colonization of the Sami homeland [w:] L'lmage du Sópmi..., s. 27-39.
51 To jednak nie znaczy, że odniesiono pełny sukces, o czym pisze Mirko Schönfeld, Hom-
mes mais pas citoyens - le peuple oublie. L'image des Sames chez les peuples du Nord a lexample
de la Norvege [w:] L'lmage du Sópmi..., s. 41-55.
52 Grini, Safiernt..., s. 187 (tłum, własne).
Antropologia
sztuki...
167