DOI Heft:
Komunikaty
DOI Artikel:Frąckowska, Anna: Hipoteza Francka‑Fischera, czyli o znakach probierzy gdańskich: Przyczynek do badań nad znakowaniem gdańskich wyrobów złotniczych
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.72800#0228
Punktowane inskrypcje na denkach obudowy: „E.M./ Zum Anden-
ken / Am Nahmens Tage der Kirchen / Zur Heil: Dreyfalligkeit / 1802 oraz I.I.M./
Hipoteza
Francka-
-Fischera...
II. 7. Oprawa klepsydry - zegara kazalnicowego (inskrypcja i znaki), Muzeum Narodowe
w Gdańsku, fot. Meyerowie..., kat. I.33
Zum Andenken / Am Nahmens Tage der Kirchen / zur Heil: Dreyfaltigkeit / 1802".
Wszystkie wyżej przywołane daty w inskrypcjach: 1782, 1788, 1794, 1802
są datami pełnienia urzędu probierza przez Francka, ale widnieje na nich znak
przypisany Fischerowi, który rozpoczął kadencję kontrolera dopiero w 1792 r.
(a więc w skrajnym przypadku dziesięć lat później). Jest oczywiście możliwe, że daty
w inskrypcjach odwołują się do przeszłych wydarzeń, upamiętniają np. ważne rocz-
nice. Taka koincydencja wydaje się jednak wykluczona w aż tak licznych przypad-
kach. Szczególnie ważną wartość dowodową ma tu kielich z Pogódek - fundacja
z 1782 r. tamtejszego proboszcza o. Wilhelma Kostrzewskiego, zmarłego w 1787 r.
(a zatem pięć lat przed pierwszym objęciem urzędu przez Fischera)12.
W odniesieniu do inskrypcji z datami późniejszymi, tj. od 1792 r., można
jeszcze rozważyć specyficzne zasady obejmowania urzędu probierza, co nastę-
powało w pierwszym kwartale roku. Pełnili oni zatem obowiązki przez cały
dany rok, z wyjątkiem kilku pierwszych miesięcy, oraz przez kilka pierw-
szych miesięcy roku następnego13. Taka zależność jednak nie dotyczy Francka
i Fischera, bowiem nigdy nie przejmowali oni urzędu bezpośrednio po sobie
(rok po roku), a zawsze w odstępie 2-4 lat.
Podobną sytuację można prześledzić, analizując kilka dzieł gdańskich złot-
ników pochodzących z innych pracowni, a ocechowanych znakami kontrolerów
Fischera i Francka oraz inskrypcjami zawierającymi daty. Są to:
1. Koszyk Jsaaca Jacoba Lemmicha ze zbiorów Muzeum Narodowego
w Gdańsku14
12 Profesję zakonną przyjął w Pelplinie w 1745 r., a święcenia prezbiteratu w 1750 r. Pełnił
różne funkcje w parafiach archidiakonatu pomorskiego. W 1780 r. był plebanem w Pelplinie. Zmarł
12 sierpnia 1787 r. jako pleban w Pogódkach. Tomasz Nowicki, Słownik biograficzny rządców
parafii archidiakonatu pomorskiego w XVIII wieku, Lublin 2003, s. 108.
13 Gradowski, Znaki na srebrze..., s. 85.
14 Muzeum Narodowe w Gdańsku, nr inw. MNG/SD/959/Mt. Tuchołka-Włodarska,
Złotnictwo..., s. 88, kat. V.13 (tu datowany 1788 r., inskrypcja z 1793 r. określona jako wtórna).
227
ken / Am Nahmens Tage der Kirchen / Zur Heil: Dreyfalligkeit / 1802 oraz I.I.M./
Hipoteza
Francka-
-Fischera...
II. 7. Oprawa klepsydry - zegara kazalnicowego (inskrypcja i znaki), Muzeum Narodowe
w Gdańsku, fot. Meyerowie..., kat. I.33
Zum Andenken / Am Nahmens Tage der Kirchen / zur Heil: Dreyfaltigkeit / 1802".
Wszystkie wyżej przywołane daty w inskrypcjach: 1782, 1788, 1794, 1802
są datami pełnienia urzędu probierza przez Francka, ale widnieje na nich znak
przypisany Fischerowi, który rozpoczął kadencję kontrolera dopiero w 1792 r.
(a więc w skrajnym przypadku dziesięć lat później). Jest oczywiście możliwe, że daty
w inskrypcjach odwołują się do przeszłych wydarzeń, upamiętniają np. ważne rocz-
nice. Taka koincydencja wydaje się jednak wykluczona w aż tak licznych przypad-
kach. Szczególnie ważną wartość dowodową ma tu kielich z Pogódek - fundacja
z 1782 r. tamtejszego proboszcza o. Wilhelma Kostrzewskiego, zmarłego w 1787 r.
(a zatem pięć lat przed pierwszym objęciem urzędu przez Fischera)12.
W odniesieniu do inskrypcji z datami późniejszymi, tj. od 1792 r., można
jeszcze rozważyć specyficzne zasady obejmowania urzędu probierza, co nastę-
powało w pierwszym kwartale roku. Pełnili oni zatem obowiązki przez cały
dany rok, z wyjątkiem kilku pierwszych miesięcy, oraz przez kilka pierw-
szych miesięcy roku następnego13. Taka zależność jednak nie dotyczy Francka
i Fischera, bowiem nigdy nie przejmowali oni urzędu bezpośrednio po sobie
(rok po roku), a zawsze w odstępie 2-4 lat.
Podobną sytuację można prześledzić, analizując kilka dzieł gdańskich złot-
ników pochodzących z innych pracowni, a ocechowanych znakami kontrolerów
Fischera i Francka oraz inskrypcjami zawierającymi daty. Są to:
1. Koszyk Jsaaca Jacoba Lemmicha ze zbiorów Muzeum Narodowego
w Gdańsku14
12 Profesję zakonną przyjął w Pelplinie w 1745 r., a święcenia prezbiteratu w 1750 r. Pełnił
różne funkcje w parafiach archidiakonatu pomorskiego. W 1780 r. był plebanem w Pelplinie. Zmarł
12 sierpnia 1787 r. jako pleban w Pogódkach. Tomasz Nowicki, Słownik biograficzny rządców
parafii archidiakonatu pomorskiego w XVIII wieku, Lublin 2003, s. 108.
13 Gradowski, Znaki na srebrze..., s. 85.
14 Muzeum Narodowe w Gdańsku, nr inw. MNG/SD/959/Mt. Tuchołka-Włodarska,
Złotnictwo..., s. 88, kat. V.13 (tu datowany 1788 r., inskrypcja z 1793 r. określona jako wtórna).
227