DOI article:
Bohdziewicz, Piotr: O dwu kościołach gotyckich św. Jana w Wilnie
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.29198#0010
PIOTR BOHDZIEWICZ
6
był drewniany i że data założenia kościoła murowanego, który został
poświęcony w r. 1427, była późniejsza. Kiedy zaś to mogło nastąpić —
nie wiadomo. Zdaniem Łopacińskiego s stało się to w r. 1424 i to kosz-
tem wielkiego księcia Witolda. Według innej wypowiedzi tego samego
badacza s w r. 1407 miało miejsce inne jakieś poświęcenie naszego ko-
ścioła, przy czym mogło to być poświęcenie fundamentów. Kłos ? sądził,
że do budowy kościoła murowanego przystąpiono prawdopodobnie w kil-
kanaście lat po fundacji, a więc około 1400 r., i to ze składek mieszczan.
Co do jednego nie ma, jak się zdaje, różnicy zdań między badaczami: że
poświęcenie dokonane w r. 1427 odnosi się do kościoła murowanego,
który, aczkolwiek przebudowywany następnie kilkakrotnie, dotrwał do
naszych dni.
Dalsze dzieje kościoła wypełniają w znacznym stopniu kolejno nastę-
pujące po sobie pożary i okresy odbudowy. Pierwszy pożar miał mieć
miejsce już w kilkanaście lat po wybudowaniu, następny w r. 1510,
wymienia się też i datę 1530. s Będący pierwotnie świeckim, z tytułem
archiprezbiterialnego, kościół św. Jana popada w drugiej połowie XVI
wieku w stan zupełnego zaniedbania i w r. 1571 zostaje oddany przez
króla Zygmunta Augusta jezuitom, a w r. 1581 traci tytuł archiprezbi-
terialnego. s Jak pisze Kraszewski, ,.natychmiast jezuici kościół zu-
pełnie odnowili, oczyścili, wyreperowali, wstawili ołtarze [...] [...] pobudo-
wali kaplice". Zdaniem Kłosa, n były to kaplice od strony ulicy. Należy
jednak zaznaczyć, że najstarsza przy tym kościele kaplica, Piaseckich,
wzniesiona została w r. 1500. Jest to pierwsza kaplica na lewo od wej-
ścia do kościoła od ulicy. ^ Według Kirkora ^ kościół został ,,od r. 1571
powiększony i przeobrażony w stylu włoskiego renesansu". Zahorski ^
pisząc (bez podania źródła, prawdopodobnie w oparciu na wiadomości
s W pracy, która była referowana jednocześnie z niniejszym studium i która
razem z nim miała się ukazać w „Biuletynie Historii Sztuki i Kultury".
s Notaty archiwalne złożone przez E. Łopacińskiego w czasie wojny w Mu-
zeum Sztuki w Wilnie i przeglądane wówczas przez piszącego.
? J. Kłos, op. cit., s. 149.
SE. Łopaciński, op. cit. Według odpisu zrobionego przez piszącego ze
wspomnianych wyżej notat E. Ł. odbudowa kościoła, zarządzona przez Jana z Do-
maniewa, miała nastąpić w r. 1530.
9J. I. Kraszewski, Wilno od początków jego do rokn 1750... t. II, Wilno
1840, s. 419.
Ibidem, s. 437.
n J. Kłos, op. cit., s. 150.
i9 E. Łopaciński, op. cit.
is [A. H. K i r k o r], Przechadzki po Wilnie i jego okolicach przez Jana ze
Rliiuina, wyd. 2, Wilno i859, s. 431 oraz A. H. Kir kor, Przeiuodnik hisiorpcznp
po Wilnie i jego okolicach, wyd. 2, Wilno 1889, s. 135.
ii W. Zahorski, op. cit., s. 175.
6
był drewniany i że data założenia kościoła murowanego, który został
poświęcony w r. 1427, była późniejsza. Kiedy zaś to mogło nastąpić —
nie wiadomo. Zdaniem Łopacińskiego s stało się to w r. 1424 i to kosz-
tem wielkiego księcia Witolda. Według innej wypowiedzi tego samego
badacza s w r. 1407 miało miejsce inne jakieś poświęcenie naszego ko-
ścioła, przy czym mogło to być poświęcenie fundamentów. Kłos ? sądził,
że do budowy kościoła murowanego przystąpiono prawdopodobnie w kil-
kanaście lat po fundacji, a więc około 1400 r., i to ze składek mieszczan.
Co do jednego nie ma, jak się zdaje, różnicy zdań między badaczami: że
poświęcenie dokonane w r. 1427 odnosi się do kościoła murowanego,
który, aczkolwiek przebudowywany następnie kilkakrotnie, dotrwał do
naszych dni.
Dalsze dzieje kościoła wypełniają w znacznym stopniu kolejno nastę-
pujące po sobie pożary i okresy odbudowy. Pierwszy pożar miał mieć
miejsce już w kilkanaście lat po wybudowaniu, następny w r. 1510,
wymienia się też i datę 1530. s Będący pierwotnie świeckim, z tytułem
archiprezbiterialnego, kościół św. Jana popada w drugiej połowie XVI
wieku w stan zupełnego zaniedbania i w r. 1571 zostaje oddany przez
króla Zygmunta Augusta jezuitom, a w r. 1581 traci tytuł archiprezbi-
terialnego. s Jak pisze Kraszewski, ,.natychmiast jezuici kościół zu-
pełnie odnowili, oczyścili, wyreperowali, wstawili ołtarze [...] [...] pobudo-
wali kaplice". Zdaniem Kłosa, n były to kaplice od strony ulicy. Należy
jednak zaznaczyć, że najstarsza przy tym kościele kaplica, Piaseckich,
wzniesiona została w r. 1500. Jest to pierwsza kaplica na lewo od wej-
ścia do kościoła od ulicy. ^ Według Kirkora ^ kościół został ,,od r. 1571
powiększony i przeobrażony w stylu włoskiego renesansu". Zahorski ^
pisząc (bez podania źródła, prawdopodobnie w oparciu na wiadomości
s W pracy, która była referowana jednocześnie z niniejszym studium i która
razem z nim miała się ukazać w „Biuletynie Historii Sztuki i Kultury".
s Notaty archiwalne złożone przez E. Łopacińskiego w czasie wojny w Mu-
zeum Sztuki w Wilnie i przeglądane wówczas przez piszącego.
? J. Kłos, op. cit., s. 149.
SE. Łopaciński, op. cit. Według odpisu zrobionego przez piszącego ze
wspomnianych wyżej notat E. Ł. odbudowa kościoła, zarządzona przez Jana z Do-
maniewa, miała nastąpić w r. 1530.
9J. I. Kraszewski, Wilno od początków jego do rokn 1750... t. II, Wilno
1840, s. 419.
Ibidem, s. 437.
n J. Kłos, op. cit., s. 150.
i9 E. Łopaciński, op. cit.
is [A. H. K i r k o r], Przechadzki po Wilnie i jego okolicach przez Jana ze
Rliiuina, wyd. 2, Wilno i859, s. 431 oraz A. H. Kir kor, Przeiuodnik hisiorpcznp
po Wilnie i jego okolicach, wyd. 2, Wilno 1889, s. 135.
ii W. Zahorski, op. cit., s. 175.