DOI Artikel:
Kuczyńska, Jadwiga: Gotycka chrzcielnica brązowa w kościele katedralnym w Lublinie
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.27673#0047
GOTYCKA CHRZCIELNICA BRĄZOWA W LUBLINIE
33
szczegółnych części, jak również ciekawszym układem dekoracyjnym. Jest
to jedyny obiekt tego warsztatu, którego czarę ozdobiono różnorodnymi,
nie powtarzającymi się motywami. Można przypuszczać, że mistrzowi
chodziło o pewnego rodzaju reklamę swojego warsztatu na prowincji, on
sam musiał odlać chrzcielnicę lubelską, na co wskazuje, obok starannośc ;
wykonania, wysoce dekoracyjny rozdzielnik. Zapewne dla reklamy miał
znaczenie fakt zamówienia chrzcielnicy przez kościół parafialny św. Mi-
chała z tak znacznego miasta, jakim był już wówezas Lublin.
Dzwony z tego warsztatu nie posiadają już takiego poziomu arty-
stycznego, jak chrzcielnica lubelska i krakowska z kościoła św. Szczepa-
na. Wszystkie zamawiane były przez kościoły znajdujące się w małych
miasteczkach i wioskach i prawdopodobnie dlatego zostały wykonane z
mniejszą dbałością o stronę plastyczną. Odbite na nich plakietki ustawio-
ne są niesymetrycznie i nierówno, a inskrypcje roją się od błędów.
Na podstawie archiwaliów miejskich Krakowa wiadomo, że od XIV w.
zajmowano się tam odlewnictwem i że miasto to stanowiło istotnie po-
ważny ośrodek ludwisarstwa 64. Znaczna liczba obiektów (10) noszących
cechy jednej ludwisarni, a wśród nich dwie chrzcielnice — lubelska
i krakowska z kościoła św. Szczepana —■ o wysokim poziomie artystycz-
nym, sugeruje, że musiał to być warsztat cieszący się dużą populamoś-
cią i wydaje się niemożliwe, aby nazwisko właściciela zostało pominięte
w rachunkach i zapiskach miejskich.
*
W toku opracowywania chrzeielnicy lubęłskiej wyłoniło się kilka
ogólniejszych wniosków, dotyczących polskich brązowych chrzcielnic,
które rozpatrywać można dwojako: ze względu na proces odlewnictwa
jako wytwór kultury materialnej oraz z uwagi na wysokie wartości plas-
tyczne i powiązanie z miniatorstwem, złotnictwerp, snycerstwem jako
niewątpliwe dzieła sztuki.
Za słusznością zaliczania brązowych chrzcielnic do zabytków o znacz-
nych walorach artystycznych przemawia piękno ich formy zharmonizo-
wanej z odpowiednią oprawą dekoracyjną oraz różnorodność pomysłóv/
twórczych pochodzących z jednego warsztatu. Głęboka symbolika, za-
warta w kształtach kiełichowych brązowych chrzcielnic, łączy je również
nierozerwalnie z Wielką Sztuką Średniowiecza.
Zaznaczyć należy, że chrzcielnice brązowe w kształcie kielicha o peł-
nej umiaru omamentyce, których najlepszym przykładem jest zabytek
lubelski, spotkać można jedynie na terenie naszego kraju i prawie wszyst-
64 J. Ptaśnik, Cracovia artificum 1300—1500, Kraków 1917, s. 2—19; Ada-
m e k, op. cit., s. 58 n.
33
szczegółnych części, jak również ciekawszym układem dekoracyjnym. Jest
to jedyny obiekt tego warsztatu, którego czarę ozdobiono różnorodnymi,
nie powtarzającymi się motywami. Można przypuszczać, że mistrzowi
chodziło o pewnego rodzaju reklamę swojego warsztatu na prowincji, on
sam musiał odlać chrzcielnicę lubelską, na co wskazuje, obok starannośc ;
wykonania, wysoce dekoracyjny rozdzielnik. Zapewne dla reklamy miał
znaczenie fakt zamówienia chrzcielnicy przez kościół parafialny św. Mi-
chała z tak znacznego miasta, jakim był już wówezas Lublin.
Dzwony z tego warsztatu nie posiadają już takiego poziomu arty-
stycznego, jak chrzcielnica lubelska i krakowska z kościoła św. Szczepa-
na. Wszystkie zamawiane były przez kościoły znajdujące się w małych
miasteczkach i wioskach i prawdopodobnie dlatego zostały wykonane z
mniejszą dbałością o stronę plastyczną. Odbite na nich plakietki ustawio-
ne są niesymetrycznie i nierówno, a inskrypcje roją się od błędów.
Na podstawie archiwaliów miejskich Krakowa wiadomo, że od XIV w.
zajmowano się tam odlewnictwem i że miasto to stanowiło istotnie po-
ważny ośrodek ludwisarstwa 64. Znaczna liczba obiektów (10) noszących
cechy jednej ludwisarni, a wśród nich dwie chrzcielnice — lubelska
i krakowska z kościoła św. Szczepana —■ o wysokim poziomie artystycz-
nym, sugeruje, że musiał to być warsztat cieszący się dużą populamoś-
cią i wydaje się niemożliwe, aby nazwisko właściciela zostało pominięte
w rachunkach i zapiskach miejskich.
*
W toku opracowywania chrzeielnicy lubęłskiej wyłoniło się kilka
ogólniejszych wniosków, dotyczących polskich brązowych chrzcielnic,
które rozpatrywać można dwojako: ze względu na proces odlewnictwa
jako wytwór kultury materialnej oraz z uwagi na wysokie wartości plas-
tyczne i powiązanie z miniatorstwem, złotnictwerp, snycerstwem jako
niewątpliwe dzieła sztuki.
Za słusznością zaliczania brązowych chrzcielnic do zabytków o znacz-
nych walorach artystycznych przemawia piękno ich formy zharmonizo-
wanej z odpowiednią oprawą dekoracyjną oraz różnorodność pomysłóv/
twórczych pochodzących z jednego warsztatu. Głęboka symbolika, za-
warta w kształtach kiełichowych brązowych chrzcielnic, łączy je również
nierozerwalnie z Wielką Sztuką Średniowiecza.
Zaznaczyć należy, że chrzcielnice brązowe w kształcie kielicha o peł-
nej umiaru omamentyce, których najlepszym przykładem jest zabytek
lubelski, spotkać można jedynie na terenie naszego kraju i prawie wszyst-
64 J. Ptaśnik, Cracovia artificum 1300—1500, Kraków 1917, s. 2—19; Ada-
m e k, op. cit., s. 58 n.