DOI Artikel:
Adamek, Tadeusz: Gotycki kielich z kościoła farnego świętego Krzyża w Tczewie
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.36973#0044
20
TADEUSZ ADAMEK
famy św. Krzyża. Wymieniany jest bowiem przez ks. Krolau 4 w aktach
wizytacyjnych w spisie wyposażenia kościoła farnego m. in. z 1729 r.
Nie był więc chyba własnością klasztoru dominikańskiego, co sugeruje
J. Heise5, wysnuwając taki wniosek z treści napisu umieszczonego na
odwrocie stopy kielicha (ił. 4). Napis ów — dwuczęściowy — wykonany
został na płaskim, wąskim brzegu podstawy stopy pismem, które Heise
określa mianem „pospolitego” 6 7, a które jest po prostu często używaną
w okresie gotyku kursywą. Jest stosunkowo łatwy do odczytania, z wy-
jątkiem jednego wyrazu w części pierwszej, dłuższej między słowami
„Derssau” i ,,anno”, którego początek jest zatarty. Wykonany w języku
wschodnio-środkowoniemieckim7 i częściowo łacińskim brzmi: „Disser
Kelch hort yn die Prister Bruderschaft zu Derssau [...] evokit [?] anno
domini 1492 Jore”. Słowo ,,Prister” znajduje się nie w szeregu z innymi,
lecz jest dopisane pod spodem między wyrazami ,,die” a ,,Bruderschaft”.
Rysunek jednak liter i charakter pisma wskazują, że zostało wykonane
tą samą ręką i prawdopodobnie w tym samym czasie. Treść inskrypcji
wyraźnie i jednoznacznie wskazuje na przeznaczenie kielicha dla brac-
twa kapłańskiego w Tczewie (Prister Bruderschaft), bowiem dominika-
nie nie byli w ten sposób określani.
Druga część napisu umieszczona jest również na podstawie stopy.
Nie wymieniają go ani akta wizytacyjne, ani Heise, ani też nie ma go
w karcie inwentaryzacyjnej katalogu zabytków kościoła św. Krzyża
w Tczewie (nr 36) 8. Jest znacznie krótszy i bardziej zwarty, charakte-
rem i rysunkiem liter zbliżony do wyżej omówionej części pierwszej.
Jego treść zaś dotyczy zapłaty za wykonanie kielicha w wysokości 4 ma-
rek i 10 florenów: „Ite[m] 1111 margk longe und [10 florenorum]”. Użyte
tu zostały charakterystyczne znaki dla oddania cyfr (4 i 10) oraz skrót
oznaczający florenis lub florenorum (zob. ii. 4). Ponadto na odwrocie
4 Ks. A. Kupczyński, Fara św. Krzyża w Tczewie, Tczew 1939, s. 59.
5 Die Bau- und Kunstdenkmaler der Prouinz Westpreussen I, Danzig 1884—87,
s. 170.
6 libidem.
7 Język ten używany był pod koniec XV w. na terenie Pomorza Gdańskiego
i w państwie krzyżackim.
8 Karta ta założona została w październiku 1962 r. przez Jerzego Tukałło.
Również w sposób niepełny i nieprawidłowy napis został odczytany przez Irenę
Rembowską w pracy Gdański cech złotników od XIV do końca XVIII w. (Gdańsk
1971, s. 173 n.). Brzmienia napisu nie podaje też J. M. Fritz w książce Gestochene
Bilder. Granierungen auf deutschen Goldschmiedearbeiten der Spatgotik (Koln—Graz
1966, s. 3(1.1—12, katalog nr 163, s. 468, il. 337), ograniczając się do krótkiego opisu
i podania kilku przykładów obiektów analogicznych. Wymienia też sceny grawe-
rowane na polach stopy kielicha nie identyfikując, podobnie jak Heise, Wniebo-
wstąpienia (nicht naher bezeichnete Gruppe — s. 468).
TADEUSZ ADAMEK
famy św. Krzyża. Wymieniany jest bowiem przez ks. Krolau 4 w aktach
wizytacyjnych w spisie wyposażenia kościoła farnego m. in. z 1729 r.
Nie był więc chyba własnością klasztoru dominikańskiego, co sugeruje
J. Heise5, wysnuwając taki wniosek z treści napisu umieszczonego na
odwrocie stopy kielicha (ił. 4). Napis ów — dwuczęściowy — wykonany
został na płaskim, wąskim brzegu podstawy stopy pismem, które Heise
określa mianem „pospolitego” 6 7, a które jest po prostu często używaną
w okresie gotyku kursywą. Jest stosunkowo łatwy do odczytania, z wy-
jątkiem jednego wyrazu w części pierwszej, dłuższej między słowami
„Derssau” i ,,anno”, którego początek jest zatarty. Wykonany w języku
wschodnio-środkowoniemieckim7 i częściowo łacińskim brzmi: „Disser
Kelch hort yn die Prister Bruderschaft zu Derssau [...] evokit [?] anno
domini 1492 Jore”. Słowo ,,Prister” znajduje się nie w szeregu z innymi,
lecz jest dopisane pod spodem między wyrazami ,,die” a ,,Bruderschaft”.
Rysunek jednak liter i charakter pisma wskazują, że zostało wykonane
tą samą ręką i prawdopodobnie w tym samym czasie. Treść inskrypcji
wyraźnie i jednoznacznie wskazuje na przeznaczenie kielicha dla brac-
twa kapłańskiego w Tczewie (Prister Bruderschaft), bowiem dominika-
nie nie byli w ten sposób określani.
Druga część napisu umieszczona jest również na podstawie stopy.
Nie wymieniają go ani akta wizytacyjne, ani Heise, ani też nie ma go
w karcie inwentaryzacyjnej katalogu zabytków kościoła św. Krzyża
w Tczewie (nr 36) 8. Jest znacznie krótszy i bardziej zwarty, charakte-
rem i rysunkiem liter zbliżony do wyżej omówionej części pierwszej.
Jego treść zaś dotyczy zapłaty za wykonanie kielicha w wysokości 4 ma-
rek i 10 florenów: „Ite[m] 1111 margk longe und [10 florenorum]”. Użyte
tu zostały charakterystyczne znaki dla oddania cyfr (4 i 10) oraz skrót
oznaczający florenis lub florenorum (zob. ii. 4). Ponadto na odwrocie
4 Ks. A. Kupczyński, Fara św. Krzyża w Tczewie, Tczew 1939, s. 59.
5 Die Bau- und Kunstdenkmaler der Prouinz Westpreussen I, Danzig 1884—87,
s. 170.
6 libidem.
7 Język ten używany był pod koniec XV w. na terenie Pomorza Gdańskiego
i w państwie krzyżackim.
8 Karta ta założona została w październiku 1962 r. przez Jerzego Tukałło.
Również w sposób niepełny i nieprawidłowy napis został odczytany przez Irenę
Rembowską w pracy Gdański cech złotników od XIV do końca XVIII w. (Gdańsk
1971, s. 173 n.). Brzmienia napisu nie podaje też J. M. Fritz w książce Gestochene
Bilder. Granierungen auf deutschen Goldschmiedearbeiten der Spatgotik (Koln—Graz
1966, s. 3(1.1—12, katalog nr 163, s. 468, il. 337), ograniczając się do krótkiego opisu
i podania kilku przykładów obiektów analogicznych. Wymienia też sceny grawe-
rowane na polach stopy kielicha nie identyfikując, podobnie jak Heise, Wniebo-
wstąpienia (nicht naher bezeichnete Gruppe — s. 468).