DOI Artikel:
Adamek, Tadeusz: Gotycki kielich z kościoła farnego świętego Krzyża w Tczewie
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.36973#0043
ROCZNIKI HUMANISTYCZNE
Tom XIX, zeszyt 5 — 1971
TADEUSZ ADAMEK
GOTYCKI KIELICH
Z KOŚCIOŁA FARNEGO ŚWIĘTEGO KRZYŻA W TCZEWIE
Znajdujący się w skarbcu kościoła św. Krzyża w Tczewie kielich
gotycki z r. 1492 (il. 1) * jest niewątpliwie jednym z najlepszych i naj-
bardziej typowych wytworów złotnictwa terenu dawnych Prus Królew-
skich. Nie jest zresztą obiektem odosobnionym, gdyż obok niego w tymże
skarbcu znajdują się równie cenne wyroby złotnicze tak gotyckie, jak
i pochodzące z czasów późniejszych. Należą do nich: wielki krzyż reli-
kwiarzowy z końca XV w., drugi kielich gotycki z r. 1451, barokowa
monstrancja i kilka innych kielichów z późniejszych okresów.
Tczew, jako siedziba książąt pomorskich Pakosława (1226) i Sam-
bora II (1252), rozwija się szybko* 1, już w r. 1289 książę Mszczuj II spro-
wadza tu dominikanów 2. Ów rozwój Tczewa ułatwiało jego położenie na
północnym szlaku handlowym na lewym brzegu Wisły, co niewątpliwie
było też przyczyną znacznego zapotrzebowania na argenteria, i to tak
wysokiej klasy, jaką prezentują wyżej wspomniane obiekty. Nietrudno
zresztą było je zdobyć, skoro się weźmie pod uwagę fakt, że Tczew leży
w niewielkiej odległości od Gdańska i Malborka, w których to miastach
przez długi okres czasu działały najlepsze na Pomorzu warsztaty złotni-
cze, eksportujące swe wyroby na teren całego Królestwa Polskiego
i Litwy 3. Sztuka zaś tych warsztatów odznacza się szczególnie wysokim
poziomem głównie ze względu na bliskie stosunki z ośrodkami złotni-
czymi Nadrenii i powiązaniem wzajemnym miast hanzeatyckich.
Gotycki kielich mszalny z r. 1492 (il. 1) zakupiony został najprawdo-
podobniej dla bractwa kapłańskiego w Tczewie, a stałym miejscem jego
przechowywania był od samego początku do czasów obecnych kościół
* Wszystkie fotografie do tego artykułu wykonał Stefan Ciechan.
1 E. Ra duński, Zarys dziejów miasta Tczewa, Tczew 1927, s. .7, 13.
2 J. Kłoczowski, Dominikanie polscy nad Bałtykiem w XIII wieku, „Na-
sza Przeszłość”, 6 ('1957) 106.
3 A. Bochnak, Eksport z miast pruskich w głąb Polski w zakresie rzemiosła
artystycznego, Wrocław 1957, Studia Pomorskie T. U.
Tom XIX, zeszyt 5 — 1971
TADEUSZ ADAMEK
GOTYCKI KIELICH
Z KOŚCIOŁA FARNEGO ŚWIĘTEGO KRZYŻA W TCZEWIE
Znajdujący się w skarbcu kościoła św. Krzyża w Tczewie kielich
gotycki z r. 1492 (il. 1) * jest niewątpliwie jednym z najlepszych i naj-
bardziej typowych wytworów złotnictwa terenu dawnych Prus Królew-
skich. Nie jest zresztą obiektem odosobnionym, gdyż obok niego w tymże
skarbcu znajdują się równie cenne wyroby złotnicze tak gotyckie, jak
i pochodzące z czasów późniejszych. Należą do nich: wielki krzyż reli-
kwiarzowy z końca XV w., drugi kielich gotycki z r. 1451, barokowa
monstrancja i kilka innych kielichów z późniejszych okresów.
Tczew, jako siedziba książąt pomorskich Pakosława (1226) i Sam-
bora II (1252), rozwija się szybko* 1, już w r. 1289 książę Mszczuj II spro-
wadza tu dominikanów 2. Ów rozwój Tczewa ułatwiało jego położenie na
północnym szlaku handlowym na lewym brzegu Wisły, co niewątpliwie
było też przyczyną znacznego zapotrzebowania na argenteria, i to tak
wysokiej klasy, jaką prezentują wyżej wspomniane obiekty. Nietrudno
zresztą było je zdobyć, skoro się weźmie pod uwagę fakt, że Tczew leży
w niewielkiej odległości od Gdańska i Malborka, w których to miastach
przez długi okres czasu działały najlepsze na Pomorzu warsztaty złotni-
cze, eksportujące swe wyroby na teren całego Królestwa Polskiego
i Litwy 3. Sztuka zaś tych warsztatów odznacza się szczególnie wysokim
poziomem głównie ze względu na bliskie stosunki z ośrodkami złotni-
czymi Nadrenii i powiązaniem wzajemnym miast hanzeatyckich.
Gotycki kielich mszalny z r. 1492 (il. 1) zakupiony został najprawdo-
podobniej dla bractwa kapłańskiego w Tczewie, a stałym miejscem jego
przechowywania był od samego początku do czasów obecnych kościół
* Wszystkie fotografie do tego artykułu wykonał Stefan Ciechan.
1 E. Ra duński, Zarys dziejów miasta Tczewa, Tczew 1927, s. .7, 13.
2 J. Kłoczowski, Dominikanie polscy nad Bałtykiem w XIII wieku, „Na-
sza Przeszłość”, 6 ('1957) 106.
3 A. Bochnak, Eksport z miast pruskich w głąb Polski w zakresie rzemiosła
artystycznego, Wrocław 1957, Studia Pomorskie T. U.