DOI Artikel:
Adamek, Tadeusz: Gotycki kielich z kościoła farnego świętego Krzyża w Tczewie
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.36973#0048
24
TADEUSZ ADAMEK
w krótki kaftan, głowę ma nakrytą czapką. Temat ten występuje w sztuce
równie często jak i poprzednie.
Ostatnia wreszcie scena wielofiguralna przedstawia Wniebowstąpie-
nie. Widać tu kilka postaci klęczących, lekko zwróconych do' środka, ze
złożonymi rękami. Wszystkie są w nimbach. Po lewej stronie przedsta-
wienia stoi Maryja w płaszczu niemal identycznym w rysunku i układzie
jak w scenie Ukrzyżowania. Za Maryą znajduje się chyba św. Jan ewan-
gelista. Ponad klęczącą grupą, już na szyi stopy, widać dół sukni Chry-
stusa i jego nogi wspierające się jakby na obłoku. Przedstawienie takie
znajduje wiele analogii w malarstwie średniowiecznym Europy 14 (il. 3).
Niewątpliwie wszystkie sceny są dziełem tego samego artysty, na
co wskazuje podobieństwo formowania głównie szat postaci, rysunek
twarzy, uzyskiwanie światłocienia drogą rycia cienkich równoległych
kreseczek, a częściej jeszcze drobnej ale wyraźnej kratki. Uwagę zwraca
doskonałość techniki i delikatność rysunku. Grawerowana dekoracja pól
stopy występuje nie tylko- na kielichu z Tczewa, ale również na kieli-
chach z kościoła NM Panny i św. Jana ewangelisty w Kwidzynie15, na
kielichu z kościoła św. Anny w Lubawie 16, z kościoła parafialnego w Ru-
mianie 17 oraz na kielichu z katedry wileńskiej 18, wykonanym zapewne
w jednym z warsztatów złotniczych Prus Królewskich. W tym ostatnim
zresztą wśród innych scen występuje św. Barbara i św. Katarzyna. Przed-
stawienia figuralne zbliżone w kompozycji i rysunku do przedstawień
na stopie kielicha z Tczewa występują również na kielichu z Rumiana.
Podobnie jak na kielichu tczewskim drobne plastyczne figurki wy-
stępują na trzonie pod i nad nodusem we wspomnianym już kielichu
z Kwidzyna. Tam jednak oddzielone są od siebie tylko- prostymi skar-
pami. Na kielichu tym występuje również podział pól stopy za pomocą
gałązek z listkami, choć inaczej są one uformowane. Podział taki mamy
również na stopie monstrancji z kościoła św. Jana Chrzciciela w Chojni-
cach 19 i na monstrancji z kościoła NM Panny w Żarnowcu 20. Na kie-
u A. Ma tej cek, J. P e ś i n a, La peinture gothiąue tcheąue 1350—1450, Pra-
gue 1950, taibl. 211',- Mistrz cyklu z Wyższego Brodu, Winiebowstąpienie ok. 1350, Pra-
ga — Galeria Narodowa; D. Radocsay, Gotische Tafelmalerei in Ungarn, Buda-
peszt 1963, taibl. 4, Thomas de Coloswar, Wniebowstąpienie ok. 1427, Es-ztergom —
Muzeum.
15 Heise, op. cit., III, taibl. 18; A. Bochnak, J. Pagaczewski, Polskie
rzemiosło artystyczne wieków średnich,' Kraków 1959, il. 136.
10 Heise, op. cit., II, tabl. 2; Bochnak, Pagaczewski, op. cit., il. 137.
17 Heise, op. cit., II, tabl. 2; Bochnak, Pagaczewski, op. cit., il. 138.
18 Bochnak, Pagaczewski, op. cit., s. 160; W. Zahorski, Katedra
wileńska, Wilno 1904, s. 67; J. Kii e szk o w sk i, Kanclerz Krzysztof Szydłowiecki,
Poznań 1912, ;s. 505, il. 158.
19 Heise, op. cit., I, tabl. 4; Bochnak, Pagaczewski, op. cit., il. 139.
TADEUSZ ADAMEK
w krótki kaftan, głowę ma nakrytą czapką. Temat ten występuje w sztuce
równie często jak i poprzednie.
Ostatnia wreszcie scena wielofiguralna przedstawia Wniebowstąpie-
nie. Widać tu kilka postaci klęczących, lekko zwróconych do' środka, ze
złożonymi rękami. Wszystkie są w nimbach. Po lewej stronie przedsta-
wienia stoi Maryja w płaszczu niemal identycznym w rysunku i układzie
jak w scenie Ukrzyżowania. Za Maryą znajduje się chyba św. Jan ewan-
gelista. Ponad klęczącą grupą, już na szyi stopy, widać dół sukni Chry-
stusa i jego nogi wspierające się jakby na obłoku. Przedstawienie takie
znajduje wiele analogii w malarstwie średniowiecznym Europy 14 (il. 3).
Niewątpliwie wszystkie sceny są dziełem tego samego artysty, na
co wskazuje podobieństwo formowania głównie szat postaci, rysunek
twarzy, uzyskiwanie światłocienia drogą rycia cienkich równoległych
kreseczek, a częściej jeszcze drobnej ale wyraźnej kratki. Uwagę zwraca
doskonałość techniki i delikatność rysunku. Grawerowana dekoracja pól
stopy występuje nie tylko- na kielichu z Tczewa, ale również na kieli-
chach z kościoła NM Panny i św. Jana ewangelisty w Kwidzynie15, na
kielichu z kościoła św. Anny w Lubawie 16, z kościoła parafialnego w Ru-
mianie 17 oraz na kielichu z katedry wileńskiej 18, wykonanym zapewne
w jednym z warsztatów złotniczych Prus Królewskich. W tym ostatnim
zresztą wśród innych scen występuje św. Barbara i św. Katarzyna. Przed-
stawienia figuralne zbliżone w kompozycji i rysunku do przedstawień
na stopie kielicha z Tczewa występują również na kielichu z Rumiana.
Podobnie jak na kielichu tczewskim drobne plastyczne figurki wy-
stępują na trzonie pod i nad nodusem we wspomnianym już kielichu
z Kwidzyna. Tam jednak oddzielone są od siebie tylko- prostymi skar-
pami. Na kielichu tym występuje również podział pól stopy za pomocą
gałązek z listkami, choć inaczej są one uformowane. Podział taki mamy
również na stopie monstrancji z kościoła św. Jana Chrzciciela w Chojni-
cach 19 i na monstrancji z kościoła NM Panny w Żarnowcu 20. Na kie-
u A. Ma tej cek, J. P e ś i n a, La peinture gothiąue tcheąue 1350—1450, Pra-
gue 1950, taibl. 211',- Mistrz cyklu z Wyższego Brodu, Winiebowstąpienie ok. 1350, Pra-
ga — Galeria Narodowa; D. Radocsay, Gotische Tafelmalerei in Ungarn, Buda-
peszt 1963, taibl. 4, Thomas de Coloswar, Wniebowstąpienie ok. 1427, Es-ztergom —
Muzeum.
15 Heise, op. cit., III, taibl. 18; A. Bochnak, J. Pagaczewski, Polskie
rzemiosło artystyczne wieków średnich,' Kraków 1959, il. 136.
10 Heise, op. cit., II, tabl. 2; Bochnak, Pagaczewski, op. cit., il. 137.
17 Heise, op. cit., II, tabl. 2; Bochnak, Pagaczewski, op. cit., il. 138.
18 Bochnak, Pagaczewski, op. cit., s. 160; W. Zahorski, Katedra
wileńska, Wilno 1904, s. 67; J. Kii e szk o w sk i, Kanclerz Krzysztof Szydłowiecki,
Poznań 1912, ;s. 505, il. 158.
19 Heise, op. cit., I, tabl. 4; Bochnak, Pagaczewski, op. cit., il. 139.