DOI Artikel:
Mędrek, Henryk: Typ Pięknej Madonny z Krumlowa w polskiej plastyce pierwszej połowy XV wieku
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.36973#0081
TYP MADONNY Z KRUMLOWA W POLSKIEJ RZEŹBIE GOTYCKIEJ
49
Poruszono ponadto zagadnienie datowania poszczególnych obiektów,
w związku z czym odszukania pierwowzoru, który tak szeroko oddziałał
na rzeźbę 1. poł. XV w.
W. Pinder10 zebrał i przedstawił poszczególne poglądy odnośnie do
powstania najstarszej rzeźby tego warsztatu, za którą uważają: Pinder —
Madonnę z Luwru, Kisslinger — krumlowską, Springer i Clasen -— Ma-
donnę z muzeum w Budapeszcie, Feulner — toruńską, Paatz — wrocław-
ską, Ku tal — Madonnę z Dusseldorfu, a Homolka z Pilzna. Ta wielka
rozbieżność, jaka daje się zauważyć, spowodowana została bez wątpie-
nia obraniem przez każdego z badaczy innych kryteriów datowania. Na-
leży zwrócić uwagę, że najbardziej udokumentowane datowanie posia-
dają dwie rzeźby łączone z warsztatem Mistrza. Są to: Madonna z Alten-
marktu, wymieniona w liście odpustowym z r. 1393 n, i Madonna krum-
lowska, określona w 1400 r.12 jako ,,pulchrum opus”. Jak dotąd tylko
dwie daty znane są odnośnie do całego zespołu rzeźb, co pozwala nam
w przybliżeniu określić czas powstania tego warsztatu na lata ok. r. 1390.
Wśród dzieł Mistrza Pięknych Madonn lub jego warsztatu dadzą się
zauważyć dwa charakterystyczne typy — krumlowski i toruński. Różnica
między nimi polega głównie na odmiennym układzie draperii. Płaszcz
Madonny toruńskiej spływa z lewej strony od pasa poniżej głębokimi
fałdami misowymi zakończonymi ciężką fałdą agrafową, zaś z prawej stro-
ny spod łokcia wysuwa się kaskadą fałd rurkowych, będących równoważ-
nikiem fałd misowych. Rzeźba krumlowską posiada dwie wiązki fałd rur-
kowych, spływające z obu rąk oraz pośrodku trzy fałdy misowe zakoń-
czone, podobnie jak w rzeźbie toruńskiej, fałdą agrafową.
Uznając linię rozwojową pięknych Madonn nakreśloną przez Kutala,
należy przede wszystkim wymienić Madonnę z Dusseldorfu, (il. 21) dato-
waną przez niego na początek lat dziewięćdziesiątych XIV stulecia13.
Równorzędnie z nią stara się traktować Madonnę z Altenmarktu (il. 22) 14.
Mimo że oba dzieła powstały w jednym okresie, ukazują jednak odmienne
typy, stanowiące jednocześnie punkt wyjścia dalszych rozwiązań for-
malnych i stylowych. Układ szat Madonny z Altenmańktu reprezentuje
tendencje formalne Madonn na lwie (pionowy i ukośny bieg fałd).
Rzeźba posiada jednak charakterystyczną ,,kocią głowę”, spotykaną
synowie Piotra Parlera — ich należałoby łączyć z trzema rzeźbiarzami, którzy
w 1404 r. dostarczyli do Strasburga Zdjęcie z krzyża. A. K u t a 1, Ceske goticke
socharstwi, Praha 1062, ,s. 173.
10 Die deutsche Plastik vom ausgehenden Mittelalter bis zu Ende der Renai-
ssance. Handbuch der Kunstwissenschaft, Berlin 1914, s. 37.
11 D. Gro ssana nn, Salzburger Auteil an den Schónen Madonnen. Schónen
Madonnen 1350-1450, Salzburg 1965, s. 35.
12 Ibid. 13 Op. cit., s. 80 n., il. 139.
14 Ibid., s. 80.
49
Poruszono ponadto zagadnienie datowania poszczególnych obiektów,
w związku z czym odszukania pierwowzoru, który tak szeroko oddziałał
na rzeźbę 1. poł. XV w.
W. Pinder10 zebrał i przedstawił poszczególne poglądy odnośnie do
powstania najstarszej rzeźby tego warsztatu, za którą uważają: Pinder —
Madonnę z Luwru, Kisslinger — krumlowską, Springer i Clasen -— Ma-
donnę z muzeum w Budapeszcie, Feulner — toruńską, Paatz — wrocław-
ską, Ku tal — Madonnę z Dusseldorfu, a Homolka z Pilzna. Ta wielka
rozbieżność, jaka daje się zauważyć, spowodowana została bez wątpie-
nia obraniem przez każdego z badaczy innych kryteriów datowania. Na-
leży zwrócić uwagę, że najbardziej udokumentowane datowanie posia-
dają dwie rzeźby łączone z warsztatem Mistrza. Są to: Madonna z Alten-
marktu, wymieniona w liście odpustowym z r. 1393 n, i Madonna krum-
lowska, określona w 1400 r.12 jako ,,pulchrum opus”. Jak dotąd tylko
dwie daty znane są odnośnie do całego zespołu rzeźb, co pozwala nam
w przybliżeniu określić czas powstania tego warsztatu na lata ok. r. 1390.
Wśród dzieł Mistrza Pięknych Madonn lub jego warsztatu dadzą się
zauważyć dwa charakterystyczne typy — krumlowski i toruński. Różnica
między nimi polega głównie na odmiennym układzie draperii. Płaszcz
Madonny toruńskiej spływa z lewej strony od pasa poniżej głębokimi
fałdami misowymi zakończonymi ciężką fałdą agrafową, zaś z prawej stro-
ny spod łokcia wysuwa się kaskadą fałd rurkowych, będących równoważ-
nikiem fałd misowych. Rzeźba krumlowską posiada dwie wiązki fałd rur-
kowych, spływające z obu rąk oraz pośrodku trzy fałdy misowe zakoń-
czone, podobnie jak w rzeźbie toruńskiej, fałdą agrafową.
Uznając linię rozwojową pięknych Madonn nakreśloną przez Kutala,
należy przede wszystkim wymienić Madonnę z Dusseldorfu, (il. 21) dato-
waną przez niego na początek lat dziewięćdziesiątych XIV stulecia13.
Równorzędnie z nią stara się traktować Madonnę z Altenmarktu (il. 22) 14.
Mimo że oba dzieła powstały w jednym okresie, ukazują jednak odmienne
typy, stanowiące jednocześnie punkt wyjścia dalszych rozwiązań for-
malnych i stylowych. Układ szat Madonny z Altenmańktu reprezentuje
tendencje formalne Madonn na lwie (pionowy i ukośny bieg fałd).
Rzeźba posiada jednak charakterystyczną ,,kocią głowę”, spotykaną
synowie Piotra Parlera — ich należałoby łączyć z trzema rzeźbiarzami, którzy
w 1404 r. dostarczyli do Strasburga Zdjęcie z krzyża. A. K u t a 1, Ceske goticke
socharstwi, Praha 1062, ,s. 173.
10 Die deutsche Plastik vom ausgehenden Mittelalter bis zu Ende der Renai-
ssance. Handbuch der Kunstwissenschaft, Berlin 1914, s. 37.
11 D. Gro ssana nn, Salzburger Auteil an den Schónen Madonnen. Schónen
Madonnen 1350-1450, Salzburg 1965, s. 35.
12 Ibid. 13 Op. cit., s. 80 n., il. 139.
14 Ibid., s. 80.