DOI Artikel:
Kozlowski, Rudolf: Historia obrazu jasnogórskiego w świetle badań technologicznych i artystyczno-formalnych
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.36968#0071
HISTORIA OBRAZU JASNOGÓRSKIEGO
33
oświetleniem całej twarzy, które dawały mumiom specyficzne, sugestyw-
ne wrażenie oczu żywych, patrzących wprost na widza, z którejkolwiek
strony by się patrzyło (tabl. 14—47). Wprawdzie nie wszystkie portrety
mumiowe mają światła na białkach oczu od środka, są również oczy
oświetlone od jednej strony, na niektórych znowu błyski tworzą jakby
rozjaśnienie białka wokół tęczówki. Najbardziej sugestywne wrażenie
robią oczy z błyskami przy tęczówkach od środka. Światła te, jak już
wspomniano', nie mają odpowiednika w takim samym oświetleniu całej
twarzy, gdyż wtedy oświetlenie głowy musiałoby być górne na wprost,
a więc twarz słabo byłaby wymodelowana. Właśnie ten brak ścisłego
naturalizmu, sprawia to niesamowite ilużjonistyczne wrażenie życia.
Jeszcze jeden charakterystyczny szczegół występuje czasami, ale nie-
zbyt często, także na niektórych portretach mumiowych. Jest to przesad-
na asymetria dolnej części twarzy, wyrażająca nieznaczne zwrócenie twa-
rzy w bok. Jeden policzek jest przy takim ujęciu zanadto zaklęsły,
drugi, który ma być bliżej -—■ zbyt uwypuklony. Nieżbyt częste tego ro-
dzaju schematy występują raczej w portretach artystycznie słabszych
(tabl. 15, il. 4).
Na późnostarochrześcijańskich i wczesnobizantyńskich Madonnach ty-
pu Hodegetrii z w. VI, VII79 oraz na ikonach wizerunków świętych z tego
czasu, zaznaczają się w różny sposób te echa iluzjonistycznej starożytnej
sztuki80 (tabl. 24, il. 1, 2, 3). Na obrazach tych pojawiają się już duże
nimby albo uwypuklone plastycznie 81 (tabl. 19, il. 2), albo też obwiedzio-
ne grubym ciemnym konturem, imitującym wypukłość nimbu82 (tabl.
18, 19, il. 1). Ciekawe, że obrazy średniowieczne bizantyńskie oraz włos-
kie zachowując tak samo duże nimby, zatracają charakterystyczne cechy
tamtych obrazów, jak symetryczne błyski na białkach oczu (tabl. 25—31,
il. 1, 2, 3). Błyski na oczach średniowiecznych obrazów są z reguły z tej
samej strony i oczy, zwłaszcza na obrazach średniowiecznych bizantyń-
skich, patrzą prawie zawsze w bok a nie na wprost. Na licznych obra-
zach średniowiecznych Madonn włoskich, zwłaszcza skłaniających głowę
ku Dzieciątku, oczy są zawężone i nie mają właściwie błysków, lecz z
natury rzeczy w jedną stronę są zwrócone tęczówki, w drugą jednako-
79 A. W. B a n k, Wizantijskoje iskusstwo w sobraniach Sowietskowo Sojuza,
Leningrad — Moskwa, tabl. 110 oraz P. Ce 11 i ni, TJna Madonna molto antica,
Firenze 1950, tabl. 9; Mons. A. G r e g o, La Madonna del Pantheon, Riuista
Diocesana di Roma, 1962, s. 3.
80 Bank, op. cit., tabl. 113, 115.
81 Ibidem, tabl. 115.
82 Ibidem, tabl. 111, 113.
33
oświetleniem całej twarzy, które dawały mumiom specyficzne, sugestyw-
ne wrażenie oczu żywych, patrzących wprost na widza, z którejkolwiek
strony by się patrzyło (tabl. 14—47). Wprawdzie nie wszystkie portrety
mumiowe mają światła na białkach oczu od środka, są również oczy
oświetlone od jednej strony, na niektórych znowu błyski tworzą jakby
rozjaśnienie białka wokół tęczówki. Najbardziej sugestywne wrażenie
robią oczy z błyskami przy tęczówkach od środka. Światła te, jak już
wspomniano', nie mają odpowiednika w takim samym oświetleniu całej
twarzy, gdyż wtedy oświetlenie głowy musiałoby być górne na wprost,
a więc twarz słabo byłaby wymodelowana. Właśnie ten brak ścisłego
naturalizmu, sprawia to niesamowite ilużjonistyczne wrażenie życia.
Jeszcze jeden charakterystyczny szczegół występuje czasami, ale nie-
zbyt często, także na niektórych portretach mumiowych. Jest to przesad-
na asymetria dolnej części twarzy, wyrażająca nieznaczne zwrócenie twa-
rzy w bok. Jeden policzek jest przy takim ujęciu zanadto zaklęsły,
drugi, który ma być bliżej -—■ zbyt uwypuklony. Nieżbyt częste tego ro-
dzaju schematy występują raczej w portretach artystycznie słabszych
(tabl. 15, il. 4).
Na późnostarochrześcijańskich i wczesnobizantyńskich Madonnach ty-
pu Hodegetrii z w. VI, VII79 oraz na ikonach wizerunków świętych z tego
czasu, zaznaczają się w różny sposób te echa iluzjonistycznej starożytnej
sztuki80 (tabl. 24, il. 1, 2, 3). Na obrazach tych pojawiają się już duże
nimby albo uwypuklone plastycznie 81 (tabl. 19, il. 2), albo też obwiedzio-
ne grubym ciemnym konturem, imitującym wypukłość nimbu82 (tabl.
18, 19, il. 1). Ciekawe, że obrazy średniowieczne bizantyńskie oraz włos-
kie zachowując tak samo duże nimby, zatracają charakterystyczne cechy
tamtych obrazów, jak symetryczne błyski na białkach oczu (tabl. 25—31,
il. 1, 2, 3). Błyski na oczach średniowiecznych obrazów są z reguły z tej
samej strony i oczy, zwłaszcza na obrazach średniowiecznych bizantyń-
skich, patrzą prawie zawsze w bok a nie na wprost. Na licznych obra-
zach średniowiecznych Madonn włoskich, zwłaszcza skłaniających głowę
ku Dzieciątku, oczy są zawężone i nie mają właściwie błysków, lecz z
natury rzeczy w jedną stronę są zwrócone tęczówki, w drugą jednako-
79 A. W. B a n k, Wizantijskoje iskusstwo w sobraniach Sowietskowo Sojuza,
Leningrad — Moskwa, tabl. 110 oraz P. Ce 11 i ni, TJna Madonna molto antica,
Firenze 1950, tabl. 9; Mons. A. G r e g o, La Madonna del Pantheon, Riuista
Diocesana di Roma, 1962, s. 3.
80 Bank, op. cit., tabl. 113, 115.
81 Ibidem, tabl. 115.
82 Ibidem, tabl. 111, 113.