DOI article:
Adamek, Tadeusz: Związki polsko-węgierskie w zakresie złotnictwa gotyckiego
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.27672#0031
ZWIĄZKI POLSKO-WĘGIERSKIE W ZŁOTNICTWIE GOTYCKIM
17
0 ich powstaniu na Węgrzech. Są one natomiast stylistycznie blisko zwią-
zane z kielichami pruskimi w swej konstrukcji i motywach dekoracyjnych.
Oprócz kielichów, emalia węgierska zdobi w Polsce kilka innych
obiektów późnogotyckiego złotnictwa. Mamy ją na wielkim krzyżu z ka-
tedry tarnowskiej 84, który był kiedyś własnością benedyktynów w Tyńcu,
na krzyżu z katedry gnieźnieńskiej z daru kard. Fryderyka Jagiellończyka
z lat 1493-1503 (emalia ciemnozielona) 85 (ił. 11). Ponadto znajduje się ona
na pacyfikale w dawnym kościele paulinów w Wielgomłynach 86; zdobi
też puszkowy relikwiarz z katedry gnieźnieńskiej, darowany jej w r. 1481
przez kanonika Benedykta z Łopienna 87. Emałię tę stosowano chętnie
1 długo, skoro zachowały się kielichy z XVII w. pokryte nią obficie. Na-
leżą do nich kielichy: z kościoła Bożego Ciała 88, zwany kielichem Rubin-
kowskiego z napisem Joannes Rubinkowski consul Casimiriensis ad Cra-
coviam 1680, z kościoła Św. Krzyża w Krakowie z herbem Gozdawa 89,
z kościoła parafialnego w Olkuszu 90, i z katedry w Pelplinie 91.
Wszystkie wyżej wymienione obiekty złotnicze — bez względu na to,
w jakiej dziełnicy Polski się znajdują — powstały zapewne w krajowych
warsztatach złotniczych, na co wskazuje obecność na wielu z nich lanych
popiersi świętych, co na Węgrzech nie było wcale praktykowane. Są też
znacznie dokładniej i staranniej cyzelowane. W stosowaniu zaś ornamen-
tacji wykonujący je rzemieślnicy wykazali większy umiar niż to widać
w wyrobach węgierskich. Nie ma zresztą żadnych przekazów źródłowych
świadczących za powstaniem ieh na Węgrzech.
Osobny problem stanowi działalność śląskich warsztatów złotniczych,
głównie zaś środowiska wrocławskiego, związanego dość blisko z krakow-
skim. Wrocław na przełomie XV i XVI w. był silnym ośrodkiem politycz-
nym, handlowym i artystycznym. Odwiedzał go król Maciej, a król Zyg-
munt Węgierski nazwał to miasto drugą stolicą Czech. Wpływy węgier-
skie były tu bardzo duże, ponieważ znalazły dla siebie dobrą atmosferę 92.
W latach 1504-20 biskupem 'wrocławskim był Jan Thurzo rodem z Kra-
84 Bochnak, Pagaczewski. Polskie rzemioslo [...] s. 108.
85 Tamże s. 109; A. B o c h n a k. Zabytki zlotnictwa yóźnogotyckiego związane
z kardynalem Fryderykiem Jagiellończykiem. ,,Prace. Kom. Hist. Szt.” T. 9:1948
s. 22 fig. 18, 19.
86 S. T o m k o w i c z. Z wycieczki do Królestwa Polskiego. „Sprawozd. Kom.
do Bad. Hist. Szt. w Polsce” T. 8:1912 s. 156.
87 Bochnak, Pagaczewski. Polskie rzemioslo [...] s. 109.
88 M i h a 1 i k. Denkmaler und Schulen [...] s. 102, 104 fig. 27.
89 Tamże s. 103 n. fig. 28.
90 Szablowski, jw. s. 399 fig. 784.
91 H e i s e. Kreis Stargard, jw. t. 1 tabl. 15.
92 M i h a 1 i k. Denkmaler und Schulen [...] s. 73-80.
17
0 ich powstaniu na Węgrzech. Są one natomiast stylistycznie blisko zwią-
zane z kielichami pruskimi w swej konstrukcji i motywach dekoracyjnych.
Oprócz kielichów, emalia węgierska zdobi w Polsce kilka innych
obiektów późnogotyckiego złotnictwa. Mamy ją na wielkim krzyżu z ka-
tedry tarnowskiej 84, który był kiedyś własnością benedyktynów w Tyńcu,
na krzyżu z katedry gnieźnieńskiej z daru kard. Fryderyka Jagiellończyka
z lat 1493-1503 (emalia ciemnozielona) 85 (ił. 11). Ponadto znajduje się ona
na pacyfikale w dawnym kościele paulinów w Wielgomłynach 86; zdobi
też puszkowy relikwiarz z katedry gnieźnieńskiej, darowany jej w r. 1481
przez kanonika Benedykta z Łopienna 87. Emałię tę stosowano chętnie
1 długo, skoro zachowały się kielichy z XVII w. pokryte nią obficie. Na-
leżą do nich kielichy: z kościoła Bożego Ciała 88, zwany kielichem Rubin-
kowskiego z napisem Joannes Rubinkowski consul Casimiriensis ad Cra-
coviam 1680, z kościoła Św. Krzyża w Krakowie z herbem Gozdawa 89,
z kościoła parafialnego w Olkuszu 90, i z katedry w Pelplinie 91.
Wszystkie wyżej wymienione obiekty złotnicze — bez względu na to,
w jakiej dziełnicy Polski się znajdują — powstały zapewne w krajowych
warsztatach złotniczych, na co wskazuje obecność na wielu z nich lanych
popiersi świętych, co na Węgrzech nie było wcale praktykowane. Są też
znacznie dokładniej i staranniej cyzelowane. W stosowaniu zaś ornamen-
tacji wykonujący je rzemieślnicy wykazali większy umiar niż to widać
w wyrobach węgierskich. Nie ma zresztą żadnych przekazów źródłowych
świadczących za powstaniem ieh na Węgrzech.
Osobny problem stanowi działalność śląskich warsztatów złotniczych,
głównie zaś środowiska wrocławskiego, związanego dość blisko z krakow-
skim. Wrocław na przełomie XV i XVI w. był silnym ośrodkiem politycz-
nym, handlowym i artystycznym. Odwiedzał go król Maciej, a król Zyg-
munt Węgierski nazwał to miasto drugą stolicą Czech. Wpływy węgier-
skie były tu bardzo duże, ponieważ znalazły dla siebie dobrą atmosferę 92.
W latach 1504-20 biskupem 'wrocławskim był Jan Thurzo rodem z Kra-
84 Bochnak, Pagaczewski. Polskie rzemioslo [...] s. 108.
85 Tamże s. 109; A. B o c h n a k. Zabytki zlotnictwa yóźnogotyckiego związane
z kardynalem Fryderykiem Jagiellończykiem. ,,Prace. Kom. Hist. Szt.” T. 9:1948
s. 22 fig. 18, 19.
86 S. T o m k o w i c z. Z wycieczki do Królestwa Polskiego. „Sprawozd. Kom.
do Bad. Hist. Szt. w Polsce” T. 8:1912 s. 156.
87 Bochnak, Pagaczewski. Polskie rzemioslo [...] s. 109.
88 M i h a 1 i k. Denkmaler und Schulen [...] s. 102, 104 fig. 27.
89 Tamże s. 103 n. fig. 28.
90 Szablowski, jw. s. 399 fig. 784.
91 H e i s e. Kreis Stargard, jw. t. 1 tabl. 15.
92 M i h a 1 i k. Denkmaler und Schulen [...] s. 73-80.