DOI Artikel:
Adamek, Tadeusz: Związki polsko-węgierskie w zakresie złotnictwa gotyckiego
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.27672#0034
20
TADEUSZ ADAMEK
rdackiego w Krakowie z XV w. 116, dar Krzysztofa Noriciusa, z bogatą
omamentyką na stopie i napisem fundacyjnym powyżej koszyczka na
czarze. Mniej smukły od niego w proporcjach, łecz bardziej dekoracyjny,
jest kielich z kościoła w Nowej Górze z pierwszego ćwierćwiecza XVI w.
ze sznurem perłowym oddzielającym pola stopy, na których plastyczne
liście mają już charakter na wpół renesansowy. Jednym z najbogatszych,
obok wielickiego, jest kielich z kościoła parafialnego we Wschowie 117,
dar Barbary Cheofaminy de Lacia z r. około 1486, z napisem fundacyj-
nym, bogatymi plastycznymi rozetami i baldaehimem z wimperg, umiesz-
czonym pod nodusem. Jako ostatni w tej grupie występuje kielich z koś-
cioła parafialnego w Wieluniu z przełomu w. XV-XVI. Jest wysmukły,
z koszyczkiem w pełni plastycznym, ażurowym nodusem maswerkowym
i almandynami 118.
Podobnie jak kielichy z emalią i filigranem węgierskim, tak i powyżej
omówione -—• z charakterystycznym dla Węgier nakładanym ornamentem
rośłinnym i w wielu wypadkach analogicznymi do kielichów węgierskich
ogólnymi proporcjami oraz wysmukłością — powstały nie gdzie indziej,
tyiko w Polsce. Ich dekoracja, mimo wypływającego z natury bogactwa,
nie jest przej askrawiona, znaeznie delikatniejsza i bardziej drobiazgowo
wykonana aniżeli w obiektach węgierskich. Zasadniczy jednak kształt
stopy, nodusa i czary, a przede wszystkim konstrukcja i bogata dekoracja
koszyczka stawiają je bez zastrzeżeń w zespole produktów złotniczych
polskiego gotyku.
Czwartym wreszcie przejawem wpływów węgierskich na złotnictwo
polskie późnego gotyku jest specyficzna konstrukcja stopy kilku mon-
strancji. Ich szyje wykazują skręcenie o 30° w stosunku do części dolnej,
co stanowi połowę szerokości jednego pola, w przypadku oczywiście stopy
sześciodzielnej. W takim stanie rzeczy krawędzie dziełące pola szyi są
jakby przedłużeniem osi symetrycznych pól stopy. Zjawisko takie spo-
tyka się na Węgrzech dosyć często. Stopę uformowaną w ten sposób po-
siadają monstrancje: z kościoła parafialnego w Chrzanowie 119 (il. 16) z go-
tyckim piętnastowiecznym retabulum, a późniejszą stopą i nodusem (być
może z drugiego ćwierćwiecza w. XVI), z klasztoru benedyktynek w Sta-
niątkach z r. 1534 12°, z daru Piotra Kmity Młodszego z Wiśnicza. Jest ona
wykonana dość starannie i wzorowana na delikatnej monstrancji z Wie-
liczki, a na stopie posiada herb fundatora Śreniawa. Następną jest tzw.
118 E s s e n w e i n, jw. s. 164 n.; Sichergestellte Kunstwerke [...] nr 263 s. 81.
117 K o h t e, jw. t. 3 s. 177 tabl. II; Bochnak, Pagaczewski. Polskie
rzemioslo [...] s. 104, 149-151 fig'. 110.
118 Bochnak, Pagaczewski. Polskie rzemioslo [...] s. 104, 150-153 fig. 111.
110 S z a b 1 o w s k i, jw. s. 105 fig. 762; A d a m e k, jw. s. 9.
120 S z a b 1 o w s k i, jw. s. 60 fig. 768.
TADEUSZ ADAMEK
rdackiego w Krakowie z XV w. 116, dar Krzysztofa Noriciusa, z bogatą
omamentyką na stopie i napisem fundacyjnym powyżej koszyczka na
czarze. Mniej smukły od niego w proporcjach, łecz bardziej dekoracyjny,
jest kielich z kościoła w Nowej Górze z pierwszego ćwierćwiecza XVI w.
ze sznurem perłowym oddzielającym pola stopy, na których plastyczne
liście mają już charakter na wpół renesansowy. Jednym z najbogatszych,
obok wielickiego, jest kielich z kościoła parafialnego we Wschowie 117,
dar Barbary Cheofaminy de Lacia z r. około 1486, z napisem fundacyj-
nym, bogatymi plastycznymi rozetami i baldaehimem z wimperg, umiesz-
czonym pod nodusem. Jako ostatni w tej grupie występuje kielich z koś-
cioła parafialnego w Wieluniu z przełomu w. XV-XVI. Jest wysmukły,
z koszyczkiem w pełni plastycznym, ażurowym nodusem maswerkowym
i almandynami 118.
Podobnie jak kielichy z emalią i filigranem węgierskim, tak i powyżej
omówione -—• z charakterystycznym dla Węgier nakładanym ornamentem
rośłinnym i w wielu wypadkach analogicznymi do kielichów węgierskich
ogólnymi proporcjami oraz wysmukłością — powstały nie gdzie indziej,
tyiko w Polsce. Ich dekoracja, mimo wypływającego z natury bogactwa,
nie jest przej askrawiona, znaeznie delikatniejsza i bardziej drobiazgowo
wykonana aniżeli w obiektach węgierskich. Zasadniczy jednak kształt
stopy, nodusa i czary, a przede wszystkim konstrukcja i bogata dekoracja
koszyczka stawiają je bez zastrzeżeń w zespole produktów złotniczych
polskiego gotyku.
Czwartym wreszcie przejawem wpływów węgierskich na złotnictwo
polskie późnego gotyku jest specyficzna konstrukcja stopy kilku mon-
strancji. Ich szyje wykazują skręcenie o 30° w stosunku do części dolnej,
co stanowi połowę szerokości jednego pola, w przypadku oczywiście stopy
sześciodzielnej. W takim stanie rzeczy krawędzie dziełące pola szyi są
jakby przedłużeniem osi symetrycznych pól stopy. Zjawisko takie spo-
tyka się na Węgrzech dosyć często. Stopę uformowaną w ten sposób po-
siadają monstrancje: z kościoła parafialnego w Chrzanowie 119 (il. 16) z go-
tyckim piętnastowiecznym retabulum, a późniejszą stopą i nodusem (być
może z drugiego ćwierćwiecza w. XVI), z klasztoru benedyktynek w Sta-
niątkach z r. 1534 12°, z daru Piotra Kmity Młodszego z Wiśnicza. Jest ona
wykonana dość starannie i wzorowana na delikatnej monstrancji z Wie-
liczki, a na stopie posiada herb fundatora Śreniawa. Następną jest tzw.
118 E s s e n w e i n, jw. s. 164 n.; Sichergestellte Kunstwerke [...] nr 263 s. 81.
117 K o h t e, jw. t. 3 s. 177 tabl. II; Bochnak, Pagaczewski. Polskie
rzemioslo [...] s. 104, 149-151 fig'. 110.
118 Bochnak, Pagaczewski. Polskie rzemioslo [...] s. 104, 150-153 fig. 111.
110 S z a b 1 o w s k i, jw. s. 105 fig. 762; A d a m e k, jw. s. 9.
120 S z a b 1 o w s k i, jw. s. 60 fig. 768.