DOI article:
Adamek, Tadeusz: Związki polsko-węgierskie w zakresie złotnictwa gotyckiego
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.27672#0033
ZWIĄZKI POLSKO-WĘGIERSKIE W ZŁOTNICTWEE GOTYCKIM
19
tak dekorowanyeh w okresie późnego gotyku w w. XV i XVI 10S. W Pol-
sce jest ich znacznie mniej, a miejsce wykonania zabytków budzi więcej
wątpliwości niż to jest w przypadku kielichów i innych obiektów z ema-
lią: Wiele faktów związanych z fundacją oraz elementy formalne świad-
czyłyby raczej za wykonaniem ich na Węgrzech. Nie ma jednak nic pew-
nego z wyjątkiem kielicha w Krasnem 106 z r. 1578 (z daru archidiakona
krakowskiego Stanisława Krasińskiego), na którym napis głosi, że został
przywieziony z Węgier. Kilka innych znów ufundowanych zostało przez
osoby związane z Węgrami. I tak kielich z katedry wileńskiej z r. 1559 107
fundował nauczyciel Jana Zapolyi —• Wojciech Novicampianus, kielich
z Bolesławia pod Tarnowem z r. 1569 108 Stanisław Ligęza, podczaszy kró-
lowej węgierskiej Izabeli, a kielich z kościoła Mariackiego w Krakowie 109
(wspomniany już) rodzina mieszkających w Krakowie Węgrów Salomo-
nów. Poza wymienionymi omament filigranowy posiadają kielichy: z daw-
nego kościoła bożogrobców w Miechowie 110, z kościoła Św. Jana w Lesz-
nie in, z Chęcin, Chełma 112 i Niepołomic 113 z daru wrocławianina Jana
Benedykta oraz kielich w Muzeum Czartoryskich w Krakowie 114.
Zachowało się też w Polsce kilka obiektów z odlewanym omamentem
roślinnym przylutownym do stopy, trzonu i nodusa, charakterystycznym
również dla złotnictwa węgierskiego. Obok stylizowanych liści winogra-
du, które robią niejednokrotnie wrażenie suchych i poskręcanych, znaj-
dziemy w nich także motywy wici roślinnej, czasem piękne kwiaty, pla-
styczne sploty roślinne, a w niektórych dyskretną winogradową bordiurę
w koszyczku, na polach stopy zaś gałązki dębu. Do obiektów tak dekoro-
wanych należą: kielich z Wieliczki 115 (il. 15) z początków XVI w., w któ-
rym występują wszystkie wyżej wymienione elementy w stopniu bodajże
najdoskonalszym: omawiany już krzyż kardynała Fryderyka Jagielloń-
czyka w katedrze gnieźnieńskiej i kielich z kolegiaty w Pułtusku, które
są także dekorowane węgierską emalią. Dalej idzie kielich z kościoła Ma-
105 P u 1 s k y, R a d i s i c s, Molinier, jw. t. 1 tabl. przy s. 35 n., 89 n.;
t. 2 s. 57 n.
106 Bochnak, Pagaczewski. Polskie rzemioslo [...] s. 111.
107 Tamże s. 110 n.; H. B a r y c z. Historia Uniwersytetu Jagiellońskiego w
epoce Humanizmu. Kraków 1935 s. 410-413.
108 Bochnak, Pagaczewski. Polskie rzemioslo [...] s. 110 n.
108 Tamże s. 111. 110 S z a b 1 o w s k i, jw. s. 233 fig. 780.
111 K o h t e, jw. t. 3 s. 214 n. fig'. 146 (kielich środkowy).
112 T o m k o w i c z, jw. s. 160 fig. 9.
113 K. Sinko-Popielowa. Kościół w Niepolomicach. ,,Rocznik Krakow-
ski” T. 30:1938 s. 67.
ir Sichergestellte Kunstwerke [...] nr 266 s. 82.
115 F. K o p e r a, J. P a g a c z e w sk i, Polskie Muzeum. Kraków ok. 1805
tabl. 10; Szablowski, jw. s. 179 fig'. 779.
19
tak dekorowanyeh w okresie późnego gotyku w w. XV i XVI 10S. W Pol-
sce jest ich znacznie mniej, a miejsce wykonania zabytków budzi więcej
wątpliwości niż to jest w przypadku kielichów i innych obiektów z ema-
lią: Wiele faktów związanych z fundacją oraz elementy formalne świad-
czyłyby raczej za wykonaniem ich na Węgrzech. Nie ma jednak nic pew-
nego z wyjątkiem kielicha w Krasnem 106 z r. 1578 (z daru archidiakona
krakowskiego Stanisława Krasińskiego), na którym napis głosi, że został
przywieziony z Węgier. Kilka innych znów ufundowanych zostało przez
osoby związane z Węgrami. I tak kielich z katedry wileńskiej z r. 1559 107
fundował nauczyciel Jana Zapolyi —• Wojciech Novicampianus, kielich
z Bolesławia pod Tarnowem z r. 1569 108 Stanisław Ligęza, podczaszy kró-
lowej węgierskiej Izabeli, a kielich z kościoła Mariackiego w Krakowie 109
(wspomniany już) rodzina mieszkających w Krakowie Węgrów Salomo-
nów. Poza wymienionymi omament filigranowy posiadają kielichy: z daw-
nego kościoła bożogrobców w Miechowie 110, z kościoła Św. Jana w Lesz-
nie in, z Chęcin, Chełma 112 i Niepołomic 113 z daru wrocławianina Jana
Benedykta oraz kielich w Muzeum Czartoryskich w Krakowie 114.
Zachowało się też w Polsce kilka obiektów z odlewanym omamentem
roślinnym przylutownym do stopy, trzonu i nodusa, charakterystycznym
również dla złotnictwa węgierskiego. Obok stylizowanych liści winogra-
du, które robią niejednokrotnie wrażenie suchych i poskręcanych, znaj-
dziemy w nich także motywy wici roślinnej, czasem piękne kwiaty, pla-
styczne sploty roślinne, a w niektórych dyskretną winogradową bordiurę
w koszyczku, na polach stopy zaś gałązki dębu. Do obiektów tak dekoro-
wanych należą: kielich z Wieliczki 115 (il. 15) z początków XVI w., w któ-
rym występują wszystkie wyżej wymienione elementy w stopniu bodajże
najdoskonalszym: omawiany już krzyż kardynała Fryderyka Jagielloń-
czyka w katedrze gnieźnieńskiej i kielich z kolegiaty w Pułtusku, które
są także dekorowane węgierską emalią. Dalej idzie kielich z kościoła Ma-
105 P u 1 s k y, R a d i s i c s, Molinier, jw. t. 1 tabl. przy s. 35 n., 89 n.;
t. 2 s. 57 n.
106 Bochnak, Pagaczewski. Polskie rzemioslo [...] s. 111.
107 Tamże s. 110 n.; H. B a r y c z. Historia Uniwersytetu Jagiellońskiego w
epoce Humanizmu. Kraków 1935 s. 410-413.
108 Bochnak, Pagaczewski. Polskie rzemioslo [...] s. 110 n.
108 Tamże s. 111. 110 S z a b 1 o w s k i, jw. s. 233 fig. 780.
111 K o h t e, jw. t. 3 s. 214 n. fig'. 146 (kielich środkowy).
112 T o m k o w i c z, jw. s. 160 fig. 9.
113 K. Sinko-Popielowa. Kościół w Niepolomicach. ,,Rocznik Krakow-
ski” T. 30:1938 s. 67.
ir Sichergestellte Kunstwerke [...] nr 266 s. 82.
115 F. K o p e r a, J. P a g a c z e w sk i, Polskie Muzeum. Kraków ok. 1805
tabl. 10; Szablowski, jw. s. 179 fig'. 779.