DOI Artikel:
Kulerski, Wiktor: Twórcy cyfrowanych okien z pogranicza Podhala i Zamagurza Spiskiego
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.36969#0097
TWÓRCY CYFROWANYCH OKIEN
65
ruszając ich dyscypliny, ale raczej dodając siły i nośności. Szczególnie
dobrze uwidaczniają się te zalety w gankach Stanisława Haładyny w Bu-
kowinie. Wpłynęło na to kilka czynników. Zachowana została odpowiednia
odległość okien od okapów. Powyżej każdego szeregu kropli odwróconych
umieszczono po jednej, leżącej, białej płycinie zdobnej delikatnym ry-
sunkiem leluj o nader widocznej roli wyłącznie dekoracyjnej w przeci-
wieństwie do wyrzynań włączonych w grę sił konstrukcji. Wreszcie nasa-
dy motywów kropli, znajdujących się w kwaterach górnych, podparto lu-
kami wprowadzonymi do górnych części skrzydeł dolnych. W kompozy-
cjach tych, tak wyraźnie jak tylko w niewielu innych, ujawnia się wyczu-
cie dynamiki linii i czysto plastycznych związków i zależności powstają-
cych między dekoracją a konstrukcją, w której została umieszczona. Sam
stolarz wymieniając swoje najlepsze prace na ich czele stawia bukowińskie
ganki Haładyny.
Ostatnią z licznych nowości, jakie przyniósł rok 1948, były zbliżone
kształtem do dzwonka zwisy11, którymi wzbogacił Łukaszczyk wnętrze
swoich kropli w oknach u Franciszka Obłaźnego w Białce. Zagęściły one
silnie górny pas kompozycji, przeciwstawiając go przestronnym i odsło-
niętym — jak prawie we wszystkich jego kompozycjach — powierzchniom
pasa skrzydeł stojących. Motyw ten, podobnie jak kropla odwrócona, jest
w pełni własnością jego twórcy. W niewielkich kwiatach, zwieszających
się u podłuczy dekoracji w domu vŚwieca, możemy się dopatrywać jedynie
pobudki do jego stworzenia takiej, jaką dla kropli odwróconej były esowa-
tę wsporniki łuków kotarowych Ludwika Waliczka Prażybobka z północne-
go ganku Jana Mrowca w Gronko wie. Zwis dzwonkowy został przez Ja-
nioła powtórzony z nieco lepszym skutkiem w rok później u Jana Nowo-
bilskiego, gdzie inny rodzaj okien narzucony rozmiarami przęseł zmusił do
zwiększenia kwater, a w następstwie spowodował rozluźnienie ornamentu.
Mimo to w późniejszych pracach Janioł zarzucił ten motyw, stwierdzając
w rozmowie, że „tam gdzie kwatery szersze, można jeszcze coś dać do cyr-
kli, a gdzie wąskie, to nie”. Tylko raz powtórzył zwisy w r. 1956 u Woj-
tanków na Ryniasie, na wyraźne życzenie odbiorców, „żeby to tak bogato
było", przy czym nawet wówczas nie złamał swojej zasady ograniczenia
ozdób do dwóch pasów, bogatego górnego i zwyczajowych ogrodów 12 u do-
łu, środkiem pozostawiając szeroki pas wolnych szyb.
Po krótkim nawrocie w latach 1950/1951 do okien z kroplą odwróconą
Łukaszczyk wykonał w latach 1951-1954 ponownie kilka zespołów okien
11 Motyw nieco przypominający kampanule, zazwyczaj podwieszany pojedynczo
na środku podłucza innego motywu.
12 Motywy zdobnicze zbliżone formą najczęściej do płotu sztachetowego jedno-,
dwu-, lub trójżerdziowego, a niekiedy do balustrady krzyżakowej. Umieszczane są
prawie wyłącznie w dolnych częściach skrzydeł stojących.
5 — Roczniki Humanistyczne
65
ruszając ich dyscypliny, ale raczej dodając siły i nośności. Szczególnie
dobrze uwidaczniają się te zalety w gankach Stanisława Haładyny w Bu-
kowinie. Wpłynęło na to kilka czynników. Zachowana została odpowiednia
odległość okien od okapów. Powyżej każdego szeregu kropli odwróconych
umieszczono po jednej, leżącej, białej płycinie zdobnej delikatnym ry-
sunkiem leluj o nader widocznej roli wyłącznie dekoracyjnej w przeci-
wieństwie do wyrzynań włączonych w grę sił konstrukcji. Wreszcie nasa-
dy motywów kropli, znajdujących się w kwaterach górnych, podparto lu-
kami wprowadzonymi do górnych części skrzydeł dolnych. W kompozy-
cjach tych, tak wyraźnie jak tylko w niewielu innych, ujawnia się wyczu-
cie dynamiki linii i czysto plastycznych związków i zależności powstają-
cych między dekoracją a konstrukcją, w której została umieszczona. Sam
stolarz wymieniając swoje najlepsze prace na ich czele stawia bukowińskie
ganki Haładyny.
Ostatnią z licznych nowości, jakie przyniósł rok 1948, były zbliżone
kształtem do dzwonka zwisy11, którymi wzbogacił Łukaszczyk wnętrze
swoich kropli w oknach u Franciszka Obłaźnego w Białce. Zagęściły one
silnie górny pas kompozycji, przeciwstawiając go przestronnym i odsło-
niętym — jak prawie we wszystkich jego kompozycjach — powierzchniom
pasa skrzydeł stojących. Motyw ten, podobnie jak kropla odwrócona, jest
w pełni własnością jego twórcy. W niewielkich kwiatach, zwieszających
się u podłuczy dekoracji w domu vŚwieca, możemy się dopatrywać jedynie
pobudki do jego stworzenia takiej, jaką dla kropli odwróconej były esowa-
tę wsporniki łuków kotarowych Ludwika Waliczka Prażybobka z północne-
go ganku Jana Mrowca w Gronko wie. Zwis dzwonkowy został przez Ja-
nioła powtórzony z nieco lepszym skutkiem w rok później u Jana Nowo-
bilskiego, gdzie inny rodzaj okien narzucony rozmiarami przęseł zmusił do
zwiększenia kwater, a w następstwie spowodował rozluźnienie ornamentu.
Mimo to w późniejszych pracach Janioł zarzucił ten motyw, stwierdzając
w rozmowie, że „tam gdzie kwatery szersze, można jeszcze coś dać do cyr-
kli, a gdzie wąskie, to nie”. Tylko raz powtórzył zwisy w r. 1956 u Woj-
tanków na Ryniasie, na wyraźne życzenie odbiorców, „żeby to tak bogato
było", przy czym nawet wówczas nie złamał swojej zasady ograniczenia
ozdób do dwóch pasów, bogatego górnego i zwyczajowych ogrodów 12 u do-
łu, środkiem pozostawiając szeroki pas wolnych szyb.
Po krótkim nawrocie w latach 1950/1951 do okien z kroplą odwróconą
Łukaszczyk wykonał w latach 1951-1954 ponownie kilka zespołów okien
11 Motyw nieco przypominający kampanule, zazwyczaj podwieszany pojedynczo
na środku podłucza innego motywu.
12 Motywy zdobnicze zbliżone formą najczęściej do płotu sztachetowego jedno-,
dwu-, lub trójżerdziowego, a niekiedy do balustrady krzyżakowej. Umieszczane są
prawie wyłącznie w dolnych częściach skrzydeł stojących.
5 — Roczniki Humanistyczne