DOI Artikel:
Kulik, Tadeusz: Podłoże ideowe bernardyńskiego obrazu Taniec Śmierci w Krakowie
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.37099#0065
PODŁOŻE tDEOWE OBRAZU E/tA/EC EAt/EEC/
47
świętych Niewiniątek pomordowanych przez Heroda. TwmccHt-y wszystko
łchnęlo śmiercią. Stąd wyruszały procesje z przeniesieniem reiikwii Niewiniątek do
kościoła Notre Damę, tu odbywały się makabryczne festyny i przedstawienia o
treści eschatołogicznej, a wspomniane malowidła pogłębiały nastrój budzący grozę.
Zadziwić może, że w tak szacownym, a jednocześnie ponurym miejscu nie brakło
niewiast lekkich obyczajów oraz orgii seksualnych^
Zjawisko to nałeży chyba tłumaczyć zaznaczającym się silnie zmaterializowa-
niem kultu zmarłych oraz faktem, że między wierszami myśli o śmierci przeciskały
się pragnienia doczesnego użycia, a także podziw dla więdnącego zwolna zmysło-
wego piękna^.
Wspomniany „taniec śmierci" z cmentarza Niewiniątek nie dochował się w
oryginale, zachowała się jedynie dowolna kopia tego fresku, powstała w roku 1485,
wydana jako rycina przez Guyot—Marchanda'^. Najstarszym zachowanym przed-
stawieniem plastycznym „tańca śmierci" zdaje się być obraz w opactwie ła Chaise-
-Dieu powstały pod wpływem paryskiego fresku w latach 1460-1470^.
Inspiracje francuskie działały na inne kraje, a zwłaszcza na Niemcy i Anglię,
dzięki rozwiniętej już wówczas technice ksylograficznej, umożliwiającej rozpow-
szechnianie w wielkich ilościach powielanych rycin „tańców śmierci", „legendy o
trzech żywych i trzech umarłych" oraz „sztuki umierania", jak też innych drze-
worytów o pokrewnej tematyce. Za przykładem Francji w produkcji drzeworytni-
cznej szły inne kraje" .
„Tańce śmierci" ulegały ewolucji treściowo-formalnej. W najstarszych obrazach
przedstawiano taniec żywych ze zmarłymi w stanie rozkładu, nie zaś z samą
śmiercią. Występowało tam zatrważające podwojenie tej samej postaci, niejako
zestawienie człowieka żyjącego z jego odbiciem w zwierciadle przyszłości. Pierwotnie
przedstawiano tylko mężczyzn, jako przedstawicieli różnych stanów, z upływem
czasu pojawiły się na obrazach także postacie kobiece. Liczne naśladownictwa
paryskiego fresku rozbijają korowód taneczny na poszczególne pary. Według opinii
badaczy obrazy „tańca śmierci" z Bazylei i Lubeki, pochodzące z drugiej połowy
XV wieku, były źródłem inspiracji twórczej dla Hansa Holbeina Młodszego.
Holbein w swych /wag/nM mortA rozbija korowód na poszczególne pary, zarzuca
element tańca, pozostawiając tylko instrumenty muzyczne jako symbol „tańca
śmierci" oraz personifikuje śmierć w postaci kościotrupa, tzw. Wielkiego Tance-
rza. Renesansowe nastawienie twórcze ujawnia Holbein w indywidualizowaniu
postaci.
Huizinga, jw. s. 271; Małe, jw. s. 300-304.
^ Wyrazem przesadnej troski średniowiecza o ciała zmarłych były fakty matowania zwłok,
obgotowywania ciał zmarłych z dała od ojczyzny i przesyłania ich kości do kraju itp. praktyki, trwające
mimo sprzeciwów Stolicy Apostolskiej do końca XV wieku. Huizinga, jw. s. 360-363.
^ Małe, jw. s. 363-364.
*6 Tamże s. 372-374; Muczkowski, jw. s. 126.
Duby, Mandrou, jw. s. 204; Małe, jw. s. 363-377; Muczkowski, jw. s. ł26.
47
świętych Niewiniątek pomordowanych przez Heroda. TwmccHt-y wszystko
łchnęlo śmiercią. Stąd wyruszały procesje z przeniesieniem reiikwii Niewiniątek do
kościoła Notre Damę, tu odbywały się makabryczne festyny i przedstawienia o
treści eschatołogicznej, a wspomniane malowidła pogłębiały nastrój budzący grozę.
Zadziwić może, że w tak szacownym, a jednocześnie ponurym miejscu nie brakło
niewiast lekkich obyczajów oraz orgii seksualnych^
Zjawisko to nałeży chyba tłumaczyć zaznaczającym się silnie zmaterializowa-
niem kultu zmarłych oraz faktem, że między wierszami myśli o śmierci przeciskały
się pragnienia doczesnego użycia, a także podziw dla więdnącego zwolna zmysło-
wego piękna^.
Wspomniany „taniec śmierci" z cmentarza Niewiniątek nie dochował się w
oryginale, zachowała się jedynie dowolna kopia tego fresku, powstała w roku 1485,
wydana jako rycina przez Guyot—Marchanda'^. Najstarszym zachowanym przed-
stawieniem plastycznym „tańca śmierci" zdaje się być obraz w opactwie ła Chaise-
-Dieu powstały pod wpływem paryskiego fresku w latach 1460-1470^.
Inspiracje francuskie działały na inne kraje, a zwłaszcza na Niemcy i Anglię,
dzięki rozwiniętej już wówczas technice ksylograficznej, umożliwiającej rozpow-
szechnianie w wielkich ilościach powielanych rycin „tańców śmierci", „legendy o
trzech żywych i trzech umarłych" oraz „sztuki umierania", jak też innych drze-
worytów o pokrewnej tematyce. Za przykładem Francji w produkcji drzeworytni-
cznej szły inne kraje" .
„Tańce śmierci" ulegały ewolucji treściowo-formalnej. W najstarszych obrazach
przedstawiano taniec żywych ze zmarłymi w stanie rozkładu, nie zaś z samą
śmiercią. Występowało tam zatrważające podwojenie tej samej postaci, niejako
zestawienie człowieka żyjącego z jego odbiciem w zwierciadle przyszłości. Pierwotnie
przedstawiano tylko mężczyzn, jako przedstawicieli różnych stanów, z upływem
czasu pojawiły się na obrazach także postacie kobiece. Liczne naśladownictwa
paryskiego fresku rozbijają korowód taneczny na poszczególne pary. Według opinii
badaczy obrazy „tańca śmierci" z Bazylei i Lubeki, pochodzące z drugiej połowy
XV wieku, były źródłem inspiracji twórczej dla Hansa Holbeina Młodszego.
Holbein w swych /wag/nM mortA rozbija korowód na poszczególne pary, zarzuca
element tańca, pozostawiając tylko instrumenty muzyczne jako symbol „tańca
śmierci" oraz personifikuje śmierć w postaci kościotrupa, tzw. Wielkiego Tance-
rza. Renesansowe nastawienie twórcze ujawnia Holbein w indywidualizowaniu
postaci.
Huizinga, jw. s. 271; Małe, jw. s. 300-304.
^ Wyrazem przesadnej troski średniowiecza o ciała zmarłych były fakty matowania zwłok,
obgotowywania ciał zmarłych z dała od ojczyzny i przesyłania ich kości do kraju itp. praktyki, trwające
mimo sprzeciwów Stolicy Apostolskiej do końca XV wieku. Huizinga, jw. s. 360-363.
^ Małe, jw. s. 363-364.
*6 Tamże s. 372-374; Muczkowski, jw. s. 126.
Duby, Mandrou, jw. s. 204; Małe, jw. s. 363-377; Muczkowski, jw. s. ł26.