DOI Artikel:
Gapski, Ryszard: Ikonografia religijnego malarstwa ludowego w Małopolsce: uwagi o popularności w świetle statystyki
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.27404#0062
60
RYSZARD GAPSKI
przewaga wątków wywodzących się od szczególnie czczonych wizerunków Matki
Boskiej z Dzieciątkiem zlokalizowanych w sanktuariach, takich jak Matka Boska
Gidelska8, Matka Boska Skępska9, Matka Boska Częstochowska10, Matka
Boska Łąkowska* 11, Matka Boska Tarnowiecka12, Matka Boska Turska13,
Matka Boska Dzikowska14. Ciekawym przykładem jest adaptacja, a raczej
stworzenie w Polsce wzoru Matki Boskiej Saletyńskiej na podstawie przekazów
pisanych o objawieniu w dalekim La Salette15. Na uwagę zasługuje przed-
stawienie Matki Boskiej Gromnicznej, które wiąże się z rokiem liturgicznym i
upamiętnia jedno z najstarszych świąt w Kościele - Ofiarowanie w świątyni16.
Szczególnie cenna dla zakreślonego tematu jest praca Ewy Jęczalik17. Au-
torka na przykładzie śląskiego malarstwa na szkle po raz pierwszy w naszej lite-
raturze zajęła się zagadnieniem repertuaru wzorów, jakimi operowali malarze
ludowi.
W punkcie wyjścia moich badań musiałem wprowadzić kilka niezbędnych
ograniczeń. Po pierwsze, ze względu na dużą liczbę zachowanych jeszcze obiek-
tów sztuki ludowej zawęziłem swoje zainteresowania do przedstawień malarskich
(uwzględniając wszystkie techniki i podłoża). Po drugie, zważywszy na olbrzymi
teren przyszłej penetracji, zdecydowałem się zredukować go do obszaru Małopol-
8 A Kunczyńska-Iracka, Molane ludowi z Gidel, PSL, 19(1965), nr 2, s. 79-100.
9 H. Olędzka, La figure de la Vierge de Skępe dans les collections du Musée National dEtno-
graphie a Varsovie, "Zeszyty Państwowego Muzeum Etnograficznego w Warszawie", 8—9(1967—1968) [wyd.
1969], s. 69-87.
10 A Kunczyńska-Iracka, Malarstwo ludowe kręgu częstochowskiego, Wrocław 1978.
11 S. Szymański, Ludowa sztuka dewocyjna Łąk Brańańskich, "Zeszyty Etnograficzne Mu-
zeum Kultury i Sztuki Ludowej w Warszawie", 14-15(1973-1974), s. 67—85.
12
A Jache r-T y s z k o w a, Ikonografia ludowych wizerunków Matki Boskiej Tamowieckiej,
"Rocznik Muzeum Etnograficznego w Krakowie", 7(1979), s. 187—217.
13 S. Blaszczyk, Drzeworyty wielkopolskie, PSL 25(1971), nr 3, s. 131—154; R. Jefabek,
Wielkopolska czy Morawy. Z badań nad grafiką ludową, PSL 27(1973), nr 1, s. 33-38.
14 D. K o m a d a, Obraz Matki Boskiej Dzikowskiej — jego kopie i naśladownictwa, Lublin 1983
(mps w Bibl. KUL).
15 S. Krzysztofowicz, E. Śnieżyńska, Ikonografia ludowych obrazów Matki
Boskiej Saletyńskiej, PSL 18(1964), nr 1, s. 25 -34. Już w 1849 r. w drukarni Wawrzyńca Pisza w Bochni
wyszła (trzykrotnie) broszurka ks. Jana Laxy Historia cudownego zjawienia się Najświętszej Marii Panny
dwom pastuszkom na górze La Salette we Francji dnia 19 września 1846, zaś w trzy lata później w Sanoku
wydanie to ponowił Julian Bonawentura Pohl (zob. S. Niemiec, Matka Boska Saletyńska w polskim
malarstwie ludowym, Kraków 1984 (mps w Muzeum Okręgowym w Nowym Sączu)).
16 A Jacher-Tyszkowa, Ikonografia przedstwienia Matki Boskiej Gromnicznej w grafice
i malarstwie ludowym, PSL 54(1980), nr 2, s. 71—88.
17 E. Jęczalik, Ikonografia dolnośląskiego malarstwa ludowego na szkle, "Roczniki Etnografii
Śląskiej", 4(1972), s. 321-348.
RYSZARD GAPSKI
przewaga wątków wywodzących się od szczególnie czczonych wizerunków Matki
Boskiej z Dzieciątkiem zlokalizowanych w sanktuariach, takich jak Matka Boska
Gidelska8, Matka Boska Skępska9, Matka Boska Częstochowska10, Matka
Boska Łąkowska* 11, Matka Boska Tarnowiecka12, Matka Boska Turska13,
Matka Boska Dzikowska14. Ciekawym przykładem jest adaptacja, a raczej
stworzenie w Polsce wzoru Matki Boskiej Saletyńskiej na podstawie przekazów
pisanych o objawieniu w dalekim La Salette15. Na uwagę zasługuje przed-
stawienie Matki Boskiej Gromnicznej, które wiąże się z rokiem liturgicznym i
upamiętnia jedno z najstarszych świąt w Kościele - Ofiarowanie w świątyni16.
Szczególnie cenna dla zakreślonego tematu jest praca Ewy Jęczalik17. Au-
torka na przykładzie śląskiego malarstwa na szkle po raz pierwszy w naszej lite-
raturze zajęła się zagadnieniem repertuaru wzorów, jakimi operowali malarze
ludowi.
W punkcie wyjścia moich badań musiałem wprowadzić kilka niezbędnych
ograniczeń. Po pierwsze, ze względu na dużą liczbę zachowanych jeszcze obiek-
tów sztuki ludowej zawęziłem swoje zainteresowania do przedstawień malarskich
(uwzględniając wszystkie techniki i podłoża). Po drugie, zważywszy na olbrzymi
teren przyszłej penetracji, zdecydowałem się zredukować go do obszaru Małopol-
8 A Kunczyńska-Iracka, Molane ludowi z Gidel, PSL, 19(1965), nr 2, s. 79-100.
9 H. Olędzka, La figure de la Vierge de Skępe dans les collections du Musée National dEtno-
graphie a Varsovie, "Zeszyty Państwowego Muzeum Etnograficznego w Warszawie", 8—9(1967—1968) [wyd.
1969], s. 69-87.
10 A Kunczyńska-Iracka, Malarstwo ludowe kręgu częstochowskiego, Wrocław 1978.
11 S. Szymański, Ludowa sztuka dewocyjna Łąk Brańańskich, "Zeszyty Etnograficzne Mu-
zeum Kultury i Sztuki Ludowej w Warszawie", 14-15(1973-1974), s. 67—85.
12
A Jache r-T y s z k o w a, Ikonografia ludowych wizerunków Matki Boskiej Tamowieckiej,
"Rocznik Muzeum Etnograficznego w Krakowie", 7(1979), s. 187—217.
13 S. Blaszczyk, Drzeworyty wielkopolskie, PSL 25(1971), nr 3, s. 131—154; R. Jefabek,
Wielkopolska czy Morawy. Z badań nad grafiką ludową, PSL 27(1973), nr 1, s. 33-38.
14 D. K o m a d a, Obraz Matki Boskiej Dzikowskiej — jego kopie i naśladownictwa, Lublin 1983
(mps w Bibl. KUL).
15 S. Krzysztofowicz, E. Śnieżyńska, Ikonografia ludowych obrazów Matki
Boskiej Saletyńskiej, PSL 18(1964), nr 1, s. 25 -34. Już w 1849 r. w drukarni Wawrzyńca Pisza w Bochni
wyszła (trzykrotnie) broszurka ks. Jana Laxy Historia cudownego zjawienia się Najświętszej Marii Panny
dwom pastuszkom na górze La Salette we Francji dnia 19 września 1846, zaś w trzy lata później w Sanoku
wydanie to ponowił Julian Bonawentura Pohl (zob. S. Niemiec, Matka Boska Saletyńska w polskim
malarstwie ludowym, Kraków 1984 (mps w Muzeum Okręgowym w Nowym Sączu)).
16 A Jacher-Tyszkowa, Ikonografia przedstwienia Matki Boskiej Gromnicznej w grafice
i malarstwie ludowym, PSL 54(1980), nr 2, s. 71—88.
17 E. Jęczalik, Ikonografia dolnośląskiego malarstwa ludowego na szkle, "Roczniki Etnografii
Śląskiej", 4(1972), s. 321-348.