DOI Artikel:
Gomuła, Stanisława: Symbolika motywów starotestamentowych w barokokowych haftach polskich
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.27404#0073
ROCZNIKI HUMANISTYCZNE
Tom XXXVIII, zeszyt 4 - 1990
STANISŁAWA GOMUŁA
SYMBOLIKA MOTYWÓW STAROTESTAMENTOWYCH
W BAROKOWYCH HAFTACH POLSKICH
W okresie baroku sztuka kościelna nawiązywała do dawnej tradycji średnio-
wiecznych cyklów typologicznych, w których każdy symbol dzieła Chrystusowego
i scena z Jego życia były zestawiane z odpowiednią prefigurą ze Starego Testa-
mentu1. W średniowieczu poszczególne tematy, dowolnie wybierane z większych
zespołów symboli, stanowiły treść ówczesnego rzemiosła artystycznego, zwłaszcza
witraży i złotnictwa. W późnym średniowieczu cykle typologiczne rozrosły się
nadmiernie przez dalsze wyszukiwanie prefigur i symboli w tekstach Pisma Świę-
tego Starego Testamentu. W okresie renesansu natomiast wykorzystywanie w
sztuce zestawień z cyklów typologicznych stawało się coraz rzadsze. Ponowne
nawiązanie do dawnych tradycji nastąpiło dzięki jezuitom, którzy polecili swym
teologom zakonnym opracowanie tych tematów z przeznaczeniem ich do dekora-
cji kościołów i kaplic zgromadzenia2.
Tematy starotestamentowe są obecne w sztuce baroku w rzeźbie, malarstwie,
a przede wszystkim w rzemiośle artystycznym. Plastyczne wyobrażenia całych
scen, pojedynczych figur oraz przedmiotów kultowych ze Starego Testamentu
pojawiają się na sprzętach i naczyniach liturgicznych3. Wielofigurowe kompo-
zycje starotestamentowe występują także na gobelinach i innych tkaninach służą-
1 K. Künstle, Ikonographie der christlichen Kunst, t. I, Freiburg 1928, s. 83—84, 102—103;
M. V 1 o b e r g, L'Eucharysäe dans VArt, 1.1, Grenoble—Paris 1946, s. 11—42,55—80,83—132. Zob. też:
Sens typiczny (duchowy), [w:] Wstęp ogólny do Pisma Świętego, pod red. ks. J. Homerskiego, oprać. ks.
J. Drozd [i in.], Poznań 1973, s. 308—312; J. D a n i è 1 o u, Sacramentum futuri Études sur les origines
de la typolope biblique, Paris 1950.
2 E. Mâle, L'art religieux de la fin du XVe siècle, du XVIF siècle, du XVIIF siècle, Paris 1951,
s. 365.
3 Zob. na ten temat: S. Mossakowski, Kaplica Elektorska przy katedrze we Wrocławiu,
"Zeszyty Naukowe UJ. Prace z Historii Sztuki", 1(1962), s. 196—208; J. Samek, Puszka w kształcie Arid
Przymierza w kościele iw. Mikołaja w Bielsku, "Biuletyn Historii Sztuki" (dalej: BHS), 31(1969), nr 2,
s. 199-208; tenże, Koncepty h> sztuce baroku, BHS 42(1980), nr 1, s. 413-415.
Tom XXXVIII, zeszyt 4 - 1990
STANISŁAWA GOMUŁA
SYMBOLIKA MOTYWÓW STAROTESTAMENTOWYCH
W BAROKOWYCH HAFTACH POLSKICH
W okresie baroku sztuka kościelna nawiązywała do dawnej tradycji średnio-
wiecznych cyklów typologicznych, w których każdy symbol dzieła Chrystusowego
i scena z Jego życia były zestawiane z odpowiednią prefigurą ze Starego Testa-
mentu1. W średniowieczu poszczególne tematy, dowolnie wybierane z większych
zespołów symboli, stanowiły treść ówczesnego rzemiosła artystycznego, zwłaszcza
witraży i złotnictwa. W późnym średniowieczu cykle typologiczne rozrosły się
nadmiernie przez dalsze wyszukiwanie prefigur i symboli w tekstach Pisma Świę-
tego Starego Testamentu. W okresie renesansu natomiast wykorzystywanie w
sztuce zestawień z cyklów typologicznych stawało się coraz rzadsze. Ponowne
nawiązanie do dawnych tradycji nastąpiło dzięki jezuitom, którzy polecili swym
teologom zakonnym opracowanie tych tematów z przeznaczeniem ich do dekora-
cji kościołów i kaplic zgromadzenia2.
Tematy starotestamentowe są obecne w sztuce baroku w rzeźbie, malarstwie,
a przede wszystkim w rzemiośle artystycznym. Plastyczne wyobrażenia całych
scen, pojedynczych figur oraz przedmiotów kultowych ze Starego Testamentu
pojawiają się na sprzętach i naczyniach liturgicznych3. Wielofigurowe kompo-
zycje starotestamentowe występują także na gobelinach i innych tkaninach służą-
1 K. Künstle, Ikonographie der christlichen Kunst, t. I, Freiburg 1928, s. 83—84, 102—103;
M. V 1 o b e r g, L'Eucharysäe dans VArt, 1.1, Grenoble—Paris 1946, s. 11—42,55—80,83—132. Zob. też:
Sens typiczny (duchowy), [w:] Wstęp ogólny do Pisma Świętego, pod red. ks. J. Homerskiego, oprać. ks.
J. Drozd [i in.], Poznań 1973, s. 308—312; J. D a n i è 1 o u, Sacramentum futuri Études sur les origines
de la typolope biblique, Paris 1950.
2 E. Mâle, L'art religieux de la fin du XVe siècle, du XVIF siècle, du XVIIF siècle, Paris 1951,
s. 365.
3 Zob. na ten temat: S. Mossakowski, Kaplica Elektorska przy katedrze we Wrocławiu,
"Zeszyty Naukowe UJ. Prace z Historii Sztuki", 1(1962), s. 196—208; J. Samek, Puszka w kształcie Arid
Przymierza w kościele iw. Mikołaja w Bielsku, "Biuletyn Historii Sztuki" (dalej: BHS), 31(1969), nr 2,
s. 199-208; tenże, Koncepty h> sztuce baroku, BHS 42(1980), nr 1, s. 413-415.