DOI Artikel:
Kitowska-Łysiak, Małgorzata: Kilka słów o modernizmie: Malwina Posner-Garfeinowa
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.27404#0119
ROCZNIKI HUMANISTYCZNE
To« XXXVIII, zeszyt 4 - 1990
MAŁGORZATA KITOWSKA-ŁYSIAK
KILKA SŁÓW O MODERNIZMIE:
MALWINA POSNER-GARFEINOWA*
Pierwszy numer krakowskiego miesięcznika "Krytyka" ukazał się w kwietniu
1896 r.* 1 Podpisał go Władysław Kolbe, ale już od numeru następnego aż do
ostatniego, który wyszedł w czerwcu 1897 r., po czym pismo zawieszono, "redak-
torem odpowiedzialnym" i wydawcą był Wacław Pasławski - działacz Polskiej
Partii Socjalno-Demokratycznej i redaktor oficjalnego jej organu - "Naprzodu".
Profil pisma kształtowali jednakże dwaj inni ludzie: Ignacy Daszyński2, autor
Tekst niniejszy jest fragmentem rozprawy doktorskiej pt. Myśl o sztuce na lamach "Krytykii"
Wilhelma Feldmana, napisanej pod kierunkiem prof. Jacka Woźniakowskiego i obronionej przeze mnie
w Katolickim Uniwersytecie Lubelskim w 1988 r. Zarówno promotorowi, jak recenzentom — prof.
Wiesławowi Juszczakowi i prof. Andrzejowi Ryszkiewiczowi — dziękuję w tym miejscu za wszelką pomoc
i rady. Całość pracy - jako Paralele i kontrasty. Myśl o sztuce na łamach "Krytyki” Wilhelma Feldmana
(Lublin 1990) - ukazała się drukiem już po przygotowaniu do publikacji tego artykułu.
Tytuł tekstu zapożyczony został z artykułu M. Posner-Garfeinowej Kilka stów o modernizmie ("Krytyka"
1899, z. 2 i 4). Malwina Maria z Posnerów Garfeinowa-Garska (1872—1932) pod swoim nazwiskiem
publikowała artykuły o tematyce niepodległościowej, wypowiedzi w sprawach walki kobiet o swoje prawa
oraz szkice krytyczno-literackie; pod pseudonimem Maria Zabojecka ogłosiła kilka powieści i przekładów,
głównie z literatury skandynawskiej (S. Lagerlöf i K. Michaelis). Współpracę z "Krytyką” rozpoczęła od
numeru 1 z r. 1899; w numerze 2 znalazła się pierwsza część jej ważnego tekstu poświęconego
modernizmowi (zob. jw.). Utrzymywała kontakt z pismem do ostatnich chwil jego ukazywania się. Do
r. 1914 na łamach "Krytyki” ukazało się jeszcze kilka jej tekstów, m.in. omawiających twórczość Ibsena (Z
literatury obcej. "Kurhan" i "Olaf Lilienkrans”. Dwa nieznane dramaty Ibsena, 1899, z. 1) oraz A. France's
(Anatol France, 1899, z. 7). W "Krytyce" opublikowano także omówienia jej utworów prozatorskich: (x)
[W. Feldman], Gromnice (1907, z. 6); B. L[i m a n o w s k i], Powieść o duszy polskiej. I. Ojcowie (1913,
z. 1. Zob. biogram: D. Wawrzykowska-Wierciochowa, Garfeinowa-Garska Malwina
Maria z Posnerów, [w:] Polski słownik biograficzny, t. VII, Wrocław 1948—1958 s. 280, a także obszerną
prezentację dorobku literackiego i twórczości: R. Loth, Maria Zabojecka (1870—1932), [w:] Literatura
okresu Młodej Polski, t. III, red. K. Wyka, A. Hutnikiewicz, M. Puchalska, Warszawa 1973, s. 259—280.
1 Informacje dotyczące ukazywania się "Krytyki" podaję głównie za:F. Lichodziejewska,
"Krytyka" 1896—1897,1899—1914, [w:] Literatura okresu Młodej Polski, 1.1, red. K. Wyka, A. Hutnikiewicz,
M. Puchalska, Warszawa 1968, s. 257—268. Niektóre podane tam szczegóły prostuje R. Loth (dz. cyt.).
2
I. Daszyński (pseud. Zegota) opatrywał artykułami wstępnymi każdy z dziewięciu numerów pisma,
jakie ukazywały się od kwietnia do grudnia 1896 r. Niektóre z tych tekstów nosiły tytuły, np.: Reforma
To« XXXVIII, zeszyt 4 - 1990
MAŁGORZATA KITOWSKA-ŁYSIAK
KILKA SŁÓW O MODERNIZMIE:
MALWINA POSNER-GARFEINOWA*
Pierwszy numer krakowskiego miesięcznika "Krytyka" ukazał się w kwietniu
1896 r.* 1 Podpisał go Władysław Kolbe, ale już od numeru następnego aż do
ostatniego, który wyszedł w czerwcu 1897 r., po czym pismo zawieszono, "redak-
torem odpowiedzialnym" i wydawcą był Wacław Pasławski - działacz Polskiej
Partii Socjalno-Demokratycznej i redaktor oficjalnego jej organu - "Naprzodu".
Profil pisma kształtowali jednakże dwaj inni ludzie: Ignacy Daszyński2, autor
Tekst niniejszy jest fragmentem rozprawy doktorskiej pt. Myśl o sztuce na lamach "Krytykii"
Wilhelma Feldmana, napisanej pod kierunkiem prof. Jacka Woźniakowskiego i obronionej przeze mnie
w Katolickim Uniwersytecie Lubelskim w 1988 r. Zarówno promotorowi, jak recenzentom — prof.
Wiesławowi Juszczakowi i prof. Andrzejowi Ryszkiewiczowi — dziękuję w tym miejscu za wszelką pomoc
i rady. Całość pracy - jako Paralele i kontrasty. Myśl o sztuce na łamach "Krytyki” Wilhelma Feldmana
(Lublin 1990) - ukazała się drukiem już po przygotowaniu do publikacji tego artykułu.
Tytuł tekstu zapożyczony został z artykułu M. Posner-Garfeinowej Kilka stów o modernizmie ("Krytyka"
1899, z. 2 i 4). Malwina Maria z Posnerów Garfeinowa-Garska (1872—1932) pod swoim nazwiskiem
publikowała artykuły o tematyce niepodległościowej, wypowiedzi w sprawach walki kobiet o swoje prawa
oraz szkice krytyczno-literackie; pod pseudonimem Maria Zabojecka ogłosiła kilka powieści i przekładów,
głównie z literatury skandynawskiej (S. Lagerlöf i K. Michaelis). Współpracę z "Krytyką” rozpoczęła od
numeru 1 z r. 1899; w numerze 2 znalazła się pierwsza część jej ważnego tekstu poświęconego
modernizmowi (zob. jw.). Utrzymywała kontakt z pismem do ostatnich chwil jego ukazywania się. Do
r. 1914 na łamach "Krytyki” ukazało się jeszcze kilka jej tekstów, m.in. omawiających twórczość Ibsena (Z
literatury obcej. "Kurhan" i "Olaf Lilienkrans”. Dwa nieznane dramaty Ibsena, 1899, z. 1) oraz A. France's
(Anatol France, 1899, z. 7). W "Krytyce" opublikowano także omówienia jej utworów prozatorskich: (x)
[W. Feldman], Gromnice (1907, z. 6); B. L[i m a n o w s k i], Powieść o duszy polskiej. I. Ojcowie (1913,
z. 1. Zob. biogram: D. Wawrzykowska-Wierciochowa, Garfeinowa-Garska Malwina
Maria z Posnerów, [w:] Polski słownik biograficzny, t. VII, Wrocław 1948—1958 s. 280, a także obszerną
prezentację dorobku literackiego i twórczości: R. Loth, Maria Zabojecka (1870—1932), [w:] Literatura
okresu Młodej Polski, t. III, red. K. Wyka, A. Hutnikiewicz, M. Puchalska, Warszawa 1973, s. 259—280.
1 Informacje dotyczące ukazywania się "Krytyki" podaję głównie za:F. Lichodziejewska,
"Krytyka" 1896—1897,1899—1914, [w:] Literatura okresu Młodej Polski, 1.1, red. K. Wyka, A. Hutnikiewicz,
M. Puchalska, Warszawa 1968, s. 257—268. Niektóre podane tam szczegóły prostuje R. Loth (dz. cyt.).
2
I. Daszyński (pseud. Zegota) opatrywał artykułami wstępnymi każdy z dziewięciu numerów pisma,
jakie ukazywały się od kwietnia do grudnia 1896 r. Niektóre z tych tekstów nosiły tytuły, np.: Reforma