DOI Artikel:
Kitowska-Łysiak, Małgorzata: Kilka słów o modernizmie: Malwina Posner-Garfeinowa
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.27404#0120
118
MAŁGORZATA KITOWSKA-ŁYSIAK
artykułów wstępnych, zamieszczanych we wszystkich bez mała numerach pisma,
współzałożyciel i przywódca PPSD Galicji i Śląska Cieszyńskiego, oraz Ludwik
Bruner* * 3, z wykształcenia chemik (od 1906 r. profesor chemii i fizyki na Uniwer-
sytecie Jagiellońskim), znany bardziej jako poeta i krytyk literacki pod
pseudonimem Jan Sten (także socjalista).
"Krytyka" jako "miesięcznik spoleczno-naukowy i literacki" skupiła początko-
wo swoją uwagę na problematyce społeczno-politycznej. Wypowiadali się na ten
temat na jej łamach - poza Daszyńskim - Zofia Daszyńska4, Bolesław Lima-
gospodarcza (z. 1); Święto majowe (z. 2); Solidarność narodowa w Kole Polskim (z. 3); Walka o lud (z. 4);
Prasa niewolnica (z. 9). Daszyński współpracował także z drugą serią "Krytyki". W latach 1899—1904 ogłosił
15 artykułów, w dużej mierze dotyczących parlamentaryzmu galicyjskiego. Dokładne dane bibliograficzne
zawiera: "Krytyka" 1899—1914. Bibliografia zawartości, oprać. W. Suchodolski, Wrocław 1953, s. 32.
3 L. Bruner (1871—1913) swoim nazwiskiem podpisał w pierwszej serii "Krytyki" tylko jeden
popularnonaukowy tekst Dziedziczność w patologii (z. 1), pozostałe zaś opatrywał pseudonimem Jan Sten;
publikował własne próby poetyckie i prozatorskie (Pierwszy wiersz. Nowela, z. 3), omówienia dzieł innych
pisarzy ("Quo vadis?" Henryka Sienkiewicza, z. 5—6; Szczerba. Ree.: Z. Daszyńska, Nietzsche —
Zarathustra. Studium literackie, Kraków 18%, z. 7; Paweł Verlaine, z. 8) oraz komentarze zjawisk
kulturowych (jako (jst) ogłosił np. w z. 4 notatkę Dekadenci krakowscy). Współpracował także z drugą serią
"Krytyki", publikując kilkadziesiąt artykułów i recenzji, w tym cykl obszernych studiów poświęconych
ludziom pióra oraz jednemu malarzowi, których zaliczył do czołowych reprezentantów Młodej Polski.
Studia te ukazywały się od 1899 do 1902 r. pod wspólnym tytułem Młoda Polska, a poświęcone były:
S. Żeromskiemu (1899, z. 1), W. Reymontowi (1899, z. 2), W. Sieroszewskiemu (1899, z. 3),
Z. Niedźwiedzkiemu (1899, z. 5), I. Dąbrowskiemu (1899, z. 6), S. Przybyszewskiemu (1899, z. 9),
J. Kasprowiczowi (1900, z. 1), J. A. Kisielewskiemu (1900, z. 6), A. Oppmanowi (1901, z. 8—9),
W. Orkanowi (1901, z. 11), L. Rydlowi (1901, z. 7),L. Staffowi (1901, z. 5),S. Wyspiańskiemu (1901, z. 4),
W. Tetmajerowi (1902, z. 6). Szczegółowe dane na temat innych publikacji Stena w drugiej serii "Krytyki"
zob. w: "Krytyka" 1899-1914, s. 111—113. Krótka charakterystyka pisarstwa samego Stena znajduje się
w. W. Feldman, Piśmiennictwo polskie 1880—1904, t. II, Lwów 1905, s. 130. Zob.
T. Estreicher, Bruner Ludwik (1871-1913, [w:] Polski słownik bioyaficzny, t. III, Kraków 1937,
s. 21—22, a także H. Karwacka, Jan Sten (1871—1913), [w:] Literatura okresu Młodej Polski, t. IV,
red. K. Wyka, A. Hutnikiewicz, M. Puchalska, J. J. Lipski, Warszawa 1977, s. 309—337. Czytamy tam
(s. 316): "Swoją działalność krytyczną we wznowionej «Krytyce* rozpoczął Sten od cyklu portretów
literackich młodych pisarzy poza krakowskich, głównie prozaików [...], który zatytułował: Młoda Polska
sankcjonując tym przyjętą na łamach «Życia* dla twórczości młodego pokolenia nazwę i rozszerzając ją
poza objęty nią krąg pisarzy krakowskich. [...] W wyborze tym kryło się jedno z najistotniejszych założeń
programowych działu literackiego «Krytyki», a zarazem główne jego osiągnięcie. Dotychczas nowy kierunek
literacki utożsamiano, głównie dzięki działalności «Życia», z poezją; w młodej prozie nie widziano
nowatorstwa (mowa o okresie, kiedy «Życiem* nie kierował jeszcze Przybyszewski). «Krytyka* podjęła -
i to właśnie za sprawą Stena - próbę włączenia prozy w obręb nowych poszukiwań artystycznych. W
dziełach prozaików — oświadczał Sten — streszcza się w ostatnich czasach wielki nasz dorobek literacki,
którym na krakowskim bruku w zamęcie pojęć i przy fanfarach reklamy pomiatano ze śmieszną
zuchwałością. Był więc krytyk inicjatorem i zarazem wykonawcą zasadniczych przemieszczeń na mapie
literackiej Młodej Polski, a jego stanowisko, jak i wyraźnie zapowiedziane hierarchie (główni twórcy epoki:
Wyspiański i Żeromski), przejmie, rozwinie i ugruntuje na łamach «Krytyki* jego następca, Feldman" (cyt.
przez autorkę zdanie Stena pochodzi z: Młoda Polska, VII. Kazimierz Tetmajer, s. 490).
4 Z. Daszyńska pisywała do "Krytyki" od numeru 4 z 18% r., gdzie ogłosiła tekst Znaczenie studiów
ekonomicznych dla ruchu kobiecego-, druga część tekstu ukazała się w numerze 5—6 z tego samego roku.
Daszyńska kontynuowała swą współpracę z pismem także po r. 1899. W latach 1900—1909 opublikowała
MAŁGORZATA KITOWSKA-ŁYSIAK
artykułów wstępnych, zamieszczanych we wszystkich bez mała numerach pisma,
współzałożyciel i przywódca PPSD Galicji i Śląska Cieszyńskiego, oraz Ludwik
Bruner* * 3, z wykształcenia chemik (od 1906 r. profesor chemii i fizyki na Uniwer-
sytecie Jagiellońskim), znany bardziej jako poeta i krytyk literacki pod
pseudonimem Jan Sten (także socjalista).
"Krytyka" jako "miesięcznik spoleczno-naukowy i literacki" skupiła początko-
wo swoją uwagę na problematyce społeczno-politycznej. Wypowiadali się na ten
temat na jej łamach - poza Daszyńskim - Zofia Daszyńska4, Bolesław Lima-
gospodarcza (z. 1); Święto majowe (z. 2); Solidarność narodowa w Kole Polskim (z. 3); Walka o lud (z. 4);
Prasa niewolnica (z. 9). Daszyński współpracował także z drugą serią "Krytyki". W latach 1899—1904 ogłosił
15 artykułów, w dużej mierze dotyczących parlamentaryzmu galicyjskiego. Dokładne dane bibliograficzne
zawiera: "Krytyka" 1899—1914. Bibliografia zawartości, oprać. W. Suchodolski, Wrocław 1953, s. 32.
3 L. Bruner (1871—1913) swoim nazwiskiem podpisał w pierwszej serii "Krytyki" tylko jeden
popularnonaukowy tekst Dziedziczność w patologii (z. 1), pozostałe zaś opatrywał pseudonimem Jan Sten;
publikował własne próby poetyckie i prozatorskie (Pierwszy wiersz. Nowela, z. 3), omówienia dzieł innych
pisarzy ("Quo vadis?" Henryka Sienkiewicza, z. 5—6; Szczerba. Ree.: Z. Daszyńska, Nietzsche —
Zarathustra. Studium literackie, Kraków 18%, z. 7; Paweł Verlaine, z. 8) oraz komentarze zjawisk
kulturowych (jako (jst) ogłosił np. w z. 4 notatkę Dekadenci krakowscy). Współpracował także z drugą serią
"Krytyki", publikując kilkadziesiąt artykułów i recenzji, w tym cykl obszernych studiów poświęconych
ludziom pióra oraz jednemu malarzowi, których zaliczył do czołowych reprezentantów Młodej Polski.
Studia te ukazywały się od 1899 do 1902 r. pod wspólnym tytułem Młoda Polska, a poświęcone były:
S. Żeromskiemu (1899, z. 1), W. Reymontowi (1899, z. 2), W. Sieroszewskiemu (1899, z. 3),
Z. Niedźwiedzkiemu (1899, z. 5), I. Dąbrowskiemu (1899, z. 6), S. Przybyszewskiemu (1899, z. 9),
J. Kasprowiczowi (1900, z. 1), J. A. Kisielewskiemu (1900, z. 6), A. Oppmanowi (1901, z. 8—9),
W. Orkanowi (1901, z. 11), L. Rydlowi (1901, z. 7),L. Staffowi (1901, z. 5),S. Wyspiańskiemu (1901, z. 4),
W. Tetmajerowi (1902, z. 6). Szczegółowe dane na temat innych publikacji Stena w drugiej serii "Krytyki"
zob. w: "Krytyka" 1899-1914, s. 111—113. Krótka charakterystyka pisarstwa samego Stena znajduje się
w. W. Feldman, Piśmiennictwo polskie 1880—1904, t. II, Lwów 1905, s. 130. Zob.
T. Estreicher, Bruner Ludwik (1871-1913, [w:] Polski słownik bioyaficzny, t. III, Kraków 1937,
s. 21—22, a także H. Karwacka, Jan Sten (1871—1913), [w:] Literatura okresu Młodej Polski, t. IV,
red. K. Wyka, A. Hutnikiewicz, M. Puchalska, J. J. Lipski, Warszawa 1977, s. 309—337. Czytamy tam
(s. 316): "Swoją działalność krytyczną we wznowionej «Krytyce* rozpoczął Sten od cyklu portretów
literackich młodych pisarzy poza krakowskich, głównie prozaików [...], który zatytułował: Młoda Polska
sankcjonując tym przyjętą na łamach «Życia* dla twórczości młodego pokolenia nazwę i rozszerzając ją
poza objęty nią krąg pisarzy krakowskich. [...] W wyborze tym kryło się jedno z najistotniejszych założeń
programowych działu literackiego «Krytyki», a zarazem główne jego osiągnięcie. Dotychczas nowy kierunek
literacki utożsamiano, głównie dzięki działalności «Życia», z poezją; w młodej prozie nie widziano
nowatorstwa (mowa o okresie, kiedy «Życiem* nie kierował jeszcze Przybyszewski). «Krytyka* podjęła -
i to właśnie za sprawą Stena - próbę włączenia prozy w obręb nowych poszukiwań artystycznych. W
dziełach prozaików — oświadczał Sten — streszcza się w ostatnich czasach wielki nasz dorobek literacki,
którym na krakowskim bruku w zamęcie pojęć i przy fanfarach reklamy pomiatano ze śmieszną
zuchwałością. Był więc krytyk inicjatorem i zarazem wykonawcą zasadniczych przemieszczeń na mapie
literackiej Młodej Polski, a jego stanowisko, jak i wyraźnie zapowiedziane hierarchie (główni twórcy epoki:
Wyspiański i Żeromski), przejmie, rozwinie i ugruntuje na łamach «Krytyki* jego następca, Feldman" (cyt.
przez autorkę zdanie Stena pochodzi z: Młoda Polska, VII. Kazimierz Tetmajer, s. 490).
4 Z. Daszyńska pisywała do "Krytyki" od numeru 4 z 18% r., gdzie ogłosiła tekst Znaczenie studiów
ekonomicznych dla ruchu kobiecego-, druga część tekstu ukazała się w numerze 5—6 z tego samego roku.
Daszyńska kontynuowała swą współpracę z pismem także po r. 1899. W latach 1900—1909 opublikowała