DOI Artikel:
Bulas, Ryszarda: Przejście przez Morze Czerwone w synagodze w Dura Europos (połowa III w.) jako Akedah narodu żydowskiego
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.27405#0010
6
RYSZARDA BULAS
drogą pozwalającą uniknąć błędów czy niekonsekwencji w interpretacji jest
anaiiza struktury kompozycji oraz bazujący na niej precyzyjny opis obrazu.
Ważne jest podejście do każdego elementu obrazu ze świadomością, że jest on
znakiem, słowem skierowanym do patrzącego. Przypadkowość jest raczej wyklu-
czona. Wszełkie zabiegi redukcji, odstępstw czy mnożenia wydarzeń zawartych
w historii spisanej są drogowskazem ku pełnemu odczytaniu
historii namałowanej.
Przejście przez Morze Czerwone umieszczono na głównej, znajdującej się po
stronie zachodniej, ścianie synagogi w prawym rogu najwyższego pasa dekoracji.
Wyróżniam w przedstawieniu trzy sceny odczytując ich treść od strony prawej
ku łewej, zgodnie z hebrajskim kierunkiem narracji (patrz przerysjt
Scena pierwsza: na prawym krańcu przedstawienia znajdują się dwie zbudo-
wane z bloków kamiennych budowie zwieńczone krenełażem. Na górne partie
budowli opada deszcz gradu i ognia oraz insekty. Przed budowlą stoją dwie
kolumny. Na osi jednej z budowli znajdują się szeroko otwarte drzwi zwieńczo-
ne gzymsem i półkolistym tympanonem. Grad, ogień i insekty są ilustracją plag
zesłanych przez Yahwe na faraona i Egipcjan (Wj 7, 14 — 11, 10). Budowla
wyobraża Egipt, z którego wyszli Izraelici (Wj 9, 33-34; 12, 37). Otwarte drzwi
sugerują, że wyjście Izraelitów z Egiptu już nastąpiło (Wj 12, 31-32).
Na lewo do budowli ściśle przylega tłum- Izraelitów, uformowany w czterech
rzędach, jeden nad drugim tak, że zajmują całą wysokość przedstawienia^. Dwa
rzędy zajmują żołnierze, jeden naczelnicy dwunastu pokoleń Izraela, w naj-
niższym umieszczono prosty lud. Stłoczeni i ściśnięci Izraelici tworzą monolit,
utrudniając wyodrębnienie postaci i rzędów**. Statycznie, izokefalicznie ukazani
naczelnicy dwunastu pokoleń Izraela różnią się od stłoczonych, ginących pod
wysuniętymi tarczami i nasuniętymi na twarze hełmami żołnierzy. Jeszcze więk-
sza różnica występuje w wyobrażeniu łudu. Idą boso, w krótkich chitonach, robią
wrażenie utrudzonych drogą. Niektórzy z niepokojem oglądają się za siebie. Bra-
titów uważa więc za zbędną. E. R. Goudenough i M. Avi-Yonah (Eutyc/ppae^m T. 6 ko). 281
(da)ej: EJud) wymieniają 4 sceny: Izraetici opuszczają Egipt, Mojżesz dzielący morze, tonący Egipcjanie,
dwanaście rodów Izraeia kroczących suchym korytem morza.
'' J. Dekers (Der a/nesMffiefit/;'c/ie Zyc/tzy fort 5. Maria Maggiore m Rome. Bonn 1976 s. 169-171)
zaprzecza tezie, że tego rodzaju kierunek narracji jest cechą typową sztuki żydowskiej. Wykazuje, że w
Dura ma on podłoże kompozycyjne, że artysta chciał ukierunkować scenę na oś ściany, tzn. ku przedstawie-
niu na Torze (ofiara Izaaka, świecznik). Podobne zjawisko widzi w innych scenach. Przerys wykonałam
według: Mesnil du Buisson, plansza XV-XVtl.
s M. Cagiano de Azevedo (7/pammon/o JîgMraH'yo &7/a BibM'a a//' àa'zio &7/' a/fo Me<#oevc. "Settimana
di studio suit alto Medioevo" X. Spoleto 1963 s. 351) sugeruje, że malarz usystematyzowanie postaci w
przestrzeni zastąpił następstwem czasu, tzn. rzędy ukazane u dołu szły na początku, natomiast najwyższy
rząd żołnierzy zamyka korowód. W ten sposób artysta, jego zdaniem, skontaminował orientalne archetypy
z zachodnią perspektywą.
*' Dekers (jw. s. 161) używa słowa "vielkopfige" na określenie tłumu Izraelskiego.
RYSZARDA BULAS
drogą pozwalającą uniknąć błędów czy niekonsekwencji w interpretacji jest
anaiiza struktury kompozycji oraz bazujący na niej precyzyjny opis obrazu.
Ważne jest podejście do każdego elementu obrazu ze świadomością, że jest on
znakiem, słowem skierowanym do patrzącego. Przypadkowość jest raczej wyklu-
czona. Wszełkie zabiegi redukcji, odstępstw czy mnożenia wydarzeń zawartych
w historii spisanej są drogowskazem ku pełnemu odczytaniu
historii namałowanej.
Przejście przez Morze Czerwone umieszczono na głównej, znajdującej się po
stronie zachodniej, ścianie synagogi w prawym rogu najwyższego pasa dekoracji.
Wyróżniam w przedstawieniu trzy sceny odczytując ich treść od strony prawej
ku łewej, zgodnie z hebrajskim kierunkiem narracji (patrz przerysjt
Scena pierwsza: na prawym krańcu przedstawienia znajdują się dwie zbudo-
wane z bloków kamiennych budowie zwieńczone krenełażem. Na górne partie
budowli opada deszcz gradu i ognia oraz insekty. Przed budowlą stoją dwie
kolumny. Na osi jednej z budowli znajdują się szeroko otwarte drzwi zwieńczo-
ne gzymsem i półkolistym tympanonem. Grad, ogień i insekty są ilustracją plag
zesłanych przez Yahwe na faraona i Egipcjan (Wj 7, 14 — 11, 10). Budowla
wyobraża Egipt, z którego wyszli Izraelici (Wj 9, 33-34; 12, 37). Otwarte drzwi
sugerują, że wyjście Izraelitów z Egiptu już nastąpiło (Wj 12, 31-32).
Na lewo do budowli ściśle przylega tłum- Izraelitów, uformowany w czterech
rzędach, jeden nad drugim tak, że zajmują całą wysokość przedstawienia^. Dwa
rzędy zajmują żołnierze, jeden naczelnicy dwunastu pokoleń Izraela, w naj-
niższym umieszczono prosty lud. Stłoczeni i ściśnięci Izraelici tworzą monolit,
utrudniając wyodrębnienie postaci i rzędów**. Statycznie, izokefalicznie ukazani
naczelnicy dwunastu pokoleń Izraela różnią się od stłoczonych, ginących pod
wysuniętymi tarczami i nasuniętymi na twarze hełmami żołnierzy. Jeszcze więk-
sza różnica występuje w wyobrażeniu łudu. Idą boso, w krótkich chitonach, robią
wrażenie utrudzonych drogą. Niektórzy z niepokojem oglądają się za siebie. Bra-
titów uważa więc za zbędną. E. R. Goudenough i M. Avi-Yonah (Eutyc/ppae^m T. 6 ko). 281
(da)ej: EJud) wymieniają 4 sceny: Izraetici opuszczają Egipt, Mojżesz dzielący morze, tonący Egipcjanie,
dwanaście rodów Izraeia kroczących suchym korytem morza.
'' J. Dekers (Der a/nesMffiefit/;'c/ie Zyc/tzy fort 5. Maria Maggiore m Rome. Bonn 1976 s. 169-171)
zaprzecza tezie, że tego rodzaju kierunek narracji jest cechą typową sztuki żydowskiej. Wykazuje, że w
Dura ma on podłoże kompozycyjne, że artysta chciał ukierunkować scenę na oś ściany, tzn. ku przedstawie-
niu na Torze (ofiara Izaaka, świecznik). Podobne zjawisko widzi w innych scenach. Przerys wykonałam
według: Mesnil du Buisson, plansza XV-XVtl.
s M. Cagiano de Azevedo (7/pammon/o JîgMraH'yo &7/a BibM'a a//' àa'zio &7/' a/fo Me<#oevc. "Settimana
di studio suit alto Medioevo" X. Spoleto 1963 s. 351) sugeruje, że malarz usystematyzowanie postaci w
przestrzeni zastąpił następstwem czasu, tzn. rzędy ukazane u dołu szły na początku, natomiast najwyższy
rząd żołnierzy zamyka korowód. W ten sposób artysta, jego zdaniem, skontaminował orientalne archetypy
z zachodnią perspektywą.
*' Dekers (jw. s. 161) używa słowa "vielkopfige" na określenie tłumu Izraelskiego.