DOI Artikel:
Kuczyńska, Jadwiga: Uwagi o pierwotnym przeznaczeniu dwóch późnoromańskich kropielnic krakowskich
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.27405#0041
UWAG! O PtERWOTNYM PRZEZNACZENIU KROPIEŁNIC KRAKOWSKICH
37
czas budowy drugiego kościoła, wzniesionego po spałeniu starszego podczas
najazdu Tatarów w 1241 r.
Jednym z pierwszych, który wspomniał o kropiełnicach i datował je na koniec
XIII łub początek XIV w. był August Essenwein^. Podobną opinię wyraził Wła-
dysław Łuszczkiewicz w recenzji pracy ks. Zdzisława Bartkiewicza o kościełe
Mariackim pisząc, że z czasów budowy drugiego kościoła, którą ukończono na
początku XIV w. pozostały "duże ołowiane (jak je okreśłił) romańskie kropielni-
ce w kruchtach"\ O usytuowanych "w kruchtach" kropiełnicach cynowych
wspomniał też w 1913 r. Klemens Bąkowski, którego zdaniem pochodzą one z
XIII w/ Tak samo datuje je Zdzisław Żygułski (jun)\ Pozostali badacze umie-
szczają kropiełnice we wczesnych łatach XIV w.: Michał Walicki* **, Józef Lepiar-
czyk^, Adam Bochnak^, autorzy /nycrip/io/Hip: Po/on/ne" i ostatnio
Barbara Trelińska'" dodając, że kropiełnice są dziełem miejscowym, na co
wskazuje archaiczność pisma i jego styłu".
Dotychczasowy stan badań nad kropiełnicami porusza i wyjaśnia — jak się
przynajmniej wydaje - najistotniejsze związane z nimi probłemy. Jednocześnie
zastanawia dłaczcgo nikogo nie zainteresował fakt, że z okresu, na który datuje
się kropiełnice nie zachowała się w Małopołsce ani jedna chrzcielnica metałowa.
Dlaczego łos okazał się łaskawszy dła kropiełnic — sprzętu o znacznie mniej-
szym znaczeniu kultowym od chrzciełnic? Czy zatem "mariackie" kropiełnice nie
kryją nadał pewnych niewiadomych i tym samym czy badania nad nimi uznać
można za zakończone?
Przeanałizujemy więc ponownie obydwie kropiełnice zaczynając od pierwszej
ćwierci XIV w., kiedy to wykonano je prawdopodobnie w anonimowej dziś
* D/e rrr/ae/a/rer/r'e/rer! Arrrtsrr/crtArrra/e r/er 3'rar/r AraAaa. Nunberg 1866 s. 11, fig. 56.
Peccrtzja pracy Z ParrA/ew/cza. "Przyczynę/; r/o /t/sror/r Aośc/o/a Parały Mar//". "Przegiąć Powszechny"
29:1891 nr 8 s. 16-31 (398-406). "Kwartalnik Historyczny" 6:1892 s. 360.
** Aofe/ri/ NP Mary/ w AraAow/e. W: Biblioteka Krakowska. T. 46. Kraków 1913 s. 35.
^ Dz/e/c po/sA/ego rzc?H/o.s7a anysryezaege. Warszawa 1987, podpis pod ilustracją kropietnicy.
DeAoraeja arc/i/tcAttrry / je/ ny.srrój arcA/reArorr/czrry. W: 3'zrrrAa po/.sAa przer/rorrrarrsAa / rorrrarisAa r/o
sc/ry/Atr A7Z/ w. T. 1. Pod red. M. Walickiego. Warszawa 1971. Na s. 243 kropieinice są określone jako
dzieła ostatniej tercji XH1 w., natomiast podpis pod ilustracją 1212 podaje: "kropietnica cynowa, 3 tercja
X1H w. — pocz. XIV w.
^ fazy /rtrr/ouy Aośc/o/a Mar/acA/ego tv KraAcw/e (w/eA/ A7//-AT). "Rocznik Krakowski" 34:1957/59
s. 192-195, fig. 35.
^A. Bochnak, J. Pagaczewski. PoZsA/e rzcrrr/o.s/o arry.sryczr;e w/eAdw śrer/aie/i. Kraków 1959
s. 44-45, 203, il. 29; A. B o c h n a k. AraAów przer/roraarrsAI / rorrtarrsA/ W: AraAów, jego r/z/e/'e / szraAa.
Kraków 1965 s. 52, il. 30.
'' Corpus /rrscrrpr/orrtrrr; Po/ort/ae, jw. s. 83.
GorycA/e p/srrro e/r/graj/czr;e w Po/sce. Lublin 1991 s. 47, nr 18, 19 - omyłkowo podano miejsce
przechowywania kropiełnic — w katedrze.
" Tamże s. 22, 26.
37
czas budowy drugiego kościoła, wzniesionego po spałeniu starszego podczas
najazdu Tatarów w 1241 r.
Jednym z pierwszych, który wspomniał o kropiełnicach i datował je na koniec
XIII łub początek XIV w. był August Essenwein^. Podobną opinię wyraził Wła-
dysław Łuszczkiewicz w recenzji pracy ks. Zdzisława Bartkiewicza o kościełe
Mariackim pisząc, że z czasów budowy drugiego kościoła, którą ukończono na
początku XIV w. pozostały "duże ołowiane (jak je okreśłił) romańskie kropielni-
ce w kruchtach"\ O usytuowanych "w kruchtach" kropiełnicach cynowych
wspomniał też w 1913 r. Klemens Bąkowski, którego zdaniem pochodzą one z
XIII w/ Tak samo datuje je Zdzisław Żygułski (jun)\ Pozostali badacze umie-
szczają kropiełnice we wczesnych łatach XIV w.: Michał Walicki* **, Józef Lepiar-
czyk^, Adam Bochnak^, autorzy /nycrip/io/Hip: Po/on/ne" i ostatnio
Barbara Trelińska'" dodając, że kropiełnice są dziełem miejscowym, na co
wskazuje archaiczność pisma i jego styłu".
Dotychczasowy stan badań nad kropiełnicami porusza i wyjaśnia — jak się
przynajmniej wydaje - najistotniejsze związane z nimi probłemy. Jednocześnie
zastanawia dłaczcgo nikogo nie zainteresował fakt, że z okresu, na który datuje
się kropiełnice nie zachowała się w Małopołsce ani jedna chrzcielnica metałowa.
Dlaczego łos okazał się łaskawszy dła kropiełnic — sprzętu o znacznie mniej-
szym znaczeniu kultowym od chrzciełnic? Czy zatem "mariackie" kropiełnice nie
kryją nadał pewnych niewiadomych i tym samym czy badania nad nimi uznać
można za zakończone?
Przeanałizujemy więc ponownie obydwie kropiełnice zaczynając od pierwszej
ćwierci XIV w., kiedy to wykonano je prawdopodobnie w anonimowej dziś
* D/e rrr/ae/a/rer/r'e/rer! Arrrtsrr/crtArrra/e r/er 3'rar/r AraAaa. Nunberg 1866 s. 11, fig. 56.
Peccrtzja pracy Z ParrA/ew/cza. "Przyczynę/; r/o /t/sror/r Aośc/o/a Parały Mar//". "Przegiąć Powszechny"
29:1891 nr 8 s. 16-31 (398-406). "Kwartalnik Historyczny" 6:1892 s. 360.
** Aofe/ri/ NP Mary/ w AraAow/e. W: Biblioteka Krakowska. T. 46. Kraków 1913 s. 35.
^ Dz/e/c po/sA/ego rzc?H/o.s7a anysryezaege. Warszawa 1987, podpis pod ilustracją kropietnicy.
DeAoraeja arc/i/tcAttrry / je/ ny.srrój arcA/reArorr/czrry. W: 3'zrrrAa po/.sAa przer/rorrrarrsAa / rorrrarisAa r/o
sc/ry/Atr A7Z/ w. T. 1. Pod red. M. Walickiego. Warszawa 1971. Na s. 243 kropieinice są określone jako
dzieła ostatniej tercji XH1 w., natomiast podpis pod ilustracją 1212 podaje: "kropietnica cynowa, 3 tercja
X1H w. — pocz. XIV w.
^ fazy /rtrr/ouy Aośc/o/a Mar/acA/ego tv KraAcw/e (w/eA/ A7//-AT). "Rocznik Krakowski" 34:1957/59
s. 192-195, fig. 35.
^A. Bochnak, J. Pagaczewski. PoZsA/e rzcrrr/o.s/o arry.sryczr;e w/eAdw śrer/aie/i. Kraków 1959
s. 44-45, 203, il. 29; A. B o c h n a k. AraAów przer/roraarrsAI / rorrtarrsA/ W: AraAów, jego r/z/e/'e / szraAa.
Kraków 1965 s. 52, il. 30.
'' Corpus /rrscrrpr/orrtrrr; Po/ort/ae, jw. s. 83.
GorycA/e p/srrro e/r/graj/czr;e w Po/sce. Lublin 1991 s. 47, nr 18, 19 - omyłkowo podano miejsce
przechowywania kropiełnic — w katedrze.
" Tamże s. 22, 26.