DOI Artikel:
Noworyta-Kuklińska, Bożena: Protestantyzm i jego odbicie w sztuce sakralnej: na przykładzie epitafiów z kościoła Najświętszej Maryi Panny w Gdańsku
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.27405#0055
PROTESTANTYZM ! JEGO ODBtCtE W SZTUCE SAKRALNEJ
51
kreśła tytko dążności panujące powszechnie^. Na obramieniach epitafiów poja-
wiają się atrybuty ukazujące charakter i działalność zmarłego.
I.. ILUSTRACJE PISMA ŚWIgTEGO
Sztuka protestancka łubowała się w tematyce biblijnej, przypominając tym
postawę twórców z czasów wczesnochrześcijańskich. Nastąpił tu odwrót od at-
mosfery późnego średniowiecza, rozmiłowanego w anegdocie, apokryfach i łegen-
dach opłatających sceny Dzieciństwa Jezusa i Jego Pasję oraz inne wydarzenia
ewangełiczne. Dostrzec można tendencję zmierzającą do ścisłego ograniczania
się do spraw i zjawisk zawartych w Piśmie św., ełiminującą wszystkie wtórne i
późniejsze dodatki^. Artyści kręgu protestanckiego, podobnie jak twórcy
wczesnochrześcijańscy, posługiwałi się chętnie w swoich dziełach symbołem i
metaforą o treści zaczerpniętej z tematyki starotestamentowej. Sceny i osoby ze
Starego Testamentu posiadały dła sztuki protestanckiej wartość podwójną: były
wzięte bezpośrednio z samego tekstu Pisma św. oraz reprezentowały w formie
typołogicznej prawdy nowotestamentowe — przede wszystkim chrystołogiczne.
Starotestamentowe motywy odgrywały jeszcze inną rołę - zastępowały tę szeroką
sferę zjawisk, która została utracona przez wyrzeczenie się wątków hagiograficz-
nych, tak bardzo rozwiniętych w sztuce późnego średniowiecza. Stary Testament
dostarczał także motywów epickich i lirycznych, nadających się do psychołogicz-
nego pogłębienia scen z życia prywatnego i rodzinnego^.
W epitafium z OpńtAwnn/e/?: zfń/rt (ił. 1) twórca podjął tematykę starotesta-
mentową. Przedstawienie oparte jest na wydarzeniu opisanym w Księdze Rodza-
ju^, również i część epitafijnej inskrypcji zaczerpnięta jest z tego opisuj
jednak nie jest dosłowną iiustracją słów Bibłii. Historia Abła zapoczątkowuje
temat cierpiącego Sprawiedliwego^, który często pojawia się na kartach Pisma
św. To prawo bezwzgłędnego świata znajduje swoje najwyższe zastosowanie w
przypadku Jezusa.
Przedstawienie OpńiAfwaH/a ukazane na epitafium ma swoje podwójne
uzasadnienie. Po pierwsze Abeł jako pierwszy człowiek, który zginął niewinnie,
^F. Wurtenberger. ł%AA/A/ MH</ /?/AAveA. München 1959 s. 30-33.
^ Por. E. D o b s c li u t z. D/e eronge/McAe 7*Aeo/cg/e. /Ar Jerz/ger Aand n/id /Are Tt/JgnAeri. Haiie
a. Saate 1927.
K r u s z e I n i c k i. /Z/sM/yz/n / s. 52.
K Rdz 4, 1-16.
^ Rdz 4, 10-11.
^ $/onvi/A 7eo/<?g//J9/AA)Ae/. Red. Xavier Leon-Dufour.Ttum. K. Romaniuk. Poznań-Warszawa 1982
s. 36.
51
kreśła tytko dążności panujące powszechnie^. Na obramieniach epitafiów poja-
wiają się atrybuty ukazujące charakter i działalność zmarłego.
I.. ILUSTRACJE PISMA ŚWIgTEGO
Sztuka protestancka łubowała się w tematyce biblijnej, przypominając tym
postawę twórców z czasów wczesnochrześcijańskich. Nastąpił tu odwrót od at-
mosfery późnego średniowiecza, rozmiłowanego w anegdocie, apokryfach i łegen-
dach opłatających sceny Dzieciństwa Jezusa i Jego Pasję oraz inne wydarzenia
ewangełiczne. Dostrzec można tendencję zmierzającą do ścisłego ograniczania
się do spraw i zjawisk zawartych w Piśmie św., ełiminującą wszystkie wtórne i
późniejsze dodatki^. Artyści kręgu protestanckiego, podobnie jak twórcy
wczesnochrześcijańscy, posługiwałi się chętnie w swoich dziełach symbołem i
metaforą o treści zaczerpniętej z tematyki starotestamentowej. Sceny i osoby ze
Starego Testamentu posiadały dła sztuki protestanckiej wartość podwójną: były
wzięte bezpośrednio z samego tekstu Pisma św. oraz reprezentowały w formie
typołogicznej prawdy nowotestamentowe — przede wszystkim chrystołogiczne.
Starotestamentowe motywy odgrywały jeszcze inną rołę - zastępowały tę szeroką
sferę zjawisk, która została utracona przez wyrzeczenie się wątków hagiograficz-
nych, tak bardzo rozwiniętych w sztuce późnego średniowiecza. Stary Testament
dostarczał także motywów epickich i lirycznych, nadających się do psychołogicz-
nego pogłębienia scen z życia prywatnego i rodzinnego^.
W epitafium z OpńtAwnn/e/?: zfń/rt (ił. 1) twórca podjął tematykę starotesta-
mentową. Przedstawienie oparte jest na wydarzeniu opisanym w Księdze Rodza-
ju^, również i część epitafijnej inskrypcji zaczerpnięta jest z tego opisuj
jednak nie jest dosłowną iiustracją słów Bibłii. Historia Abła zapoczątkowuje
temat cierpiącego Sprawiedliwego^, który często pojawia się na kartach Pisma
św. To prawo bezwzgłędnego świata znajduje swoje najwyższe zastosowanie w
przypadku Jezusa.
Przedstawienie OpńiAfwaH/a ukazane na epitafium ma swoje podwójne
uzasadnienie. Po pierwsze Abeł jako pierwszy człowiek, który zginął niewinnie,
^F. Wurtenberger. ł%AA/A/ MH</ /?/AAveA. München 1959 s. 30-33.
^ Por. E. D o b s c li u t z. D/e eronge/McAe 7*Aeo/cg/e. /Ar Jerz/ger Aand n/id /Are Tt/JgnAeri. Haiie
a. Saate 1927.
K r u s z e I n i c k i. /Z/sM/yz/n / s. 52.
K Rdz 4, 1-16.
^ Rdz 4, 10-11.
^ $/onvi/A 7eo/<?g//J9/AA)Ae/. Red. Xavier Leon-Dufour.Ttum. K. Romaniuk. Poznań-Warszawa 1982
s. 36.