DOI article:
Noworyta-Kuklińska, Bożena: Protestantyzm i jego odbicie w sztuce sakralnej: na przykładzie epitafiów z kościoła Najświętszej Maryi Panny w Gdańsku
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.27405#0057
PROTESTANTYZM ! JEGO ODBICIE W SZTUCE SAKRALNEJ
53
zapowiada niejako śmierć Chrystusa. Scena jest więc jakby
pierwowzorem sceny przedstawiającej OpfoAJwa/ne C/ifysTH.M. Po drugie sam te-
mat Op/oAr/MWMo ukazany na epitafium ma związek z funkcją tego zabytku; la-
ment nad Abiem symbolizuje także lament rodziny nad zmarłym, któremu
poświęcone jest epitafium.
Protestantyzm w sferze ogólnoteologicznej za najważniejsze wątki uważał
wiarę samą w sobie, niezależną od uczynków oraz odkupienie, które pojmował
jako darmo daną łaskę^. W sferze łiturgii sprowadzał wszystko co rozgrywa się
w zborze do chrztu, eucharystii i pouczenia, czyli kazania.
Tematy obrazów mariackich epitafiów zaczerpnięte z Pisma św. jako przykła-
dy sztuki protestanckiej mają w swoim zamyśle spełniać także funkcję dydaktycz-
ną i teologiczno-moralizatorską. Akcentują one wiarę w zmartwychwstanie ludzi
do życia wiecznego (Zmartwychwstanie Chrystusa, Wizja Ezechiela, Przemienie-
nie Pańskie oraz Chrzest Chrystusa), przypominają ludziom o odpowiedzialności
przed Bogiem (Sąd Ostateczny), oraz ukazują Pasję Chrystusa jako akt zbawie-
nia człowieka (Ukrzyżowanie).
Opisu Zmartwychwstania Chrystusa nie zawiera żadna z Ewangelii. Najbliżej
określa ten doniosły fakt św. Mateusz^, ale i jego opis nie daje pełnego
obrazu. Ukazanie tego momentu (il. 2) ma swoje pełne uzasadnienie w zabytku
sztuki sepulkralnej^". Rodzina zmarłego głęboko wierzy w życie wieczne człowie-
ka, stąd na epitafium pojawia się Chrystus Zmartwychwstały, zapowiadający
przywrócenie zmarłych do życia wiecznego^*.
W Starym Testamencie znajduje się wiele typologicznych przedstawień zawie-
rających zapowiedź Śmierci i Zmartwychwstania Chrystusa. Jednak sztuka pro-
testancka wskrzesiła głównie bardzo rozpowszechniony w czasach wczesno-
chrześcijańskich temat Proroka Jonasza^ (ił. 3). Widzimy przedstawienie Jona-
sza opierającego się o otwartą paszczę wielkiej ryby. Protestanci zainteresowali
się szczególnie tym starotestamentowym typem Zbawiciela, gdyż posiada on
^ W. N iemczyk. A*<w;rower.sj'a dog?na<ycz?;a ywp&y Erazraew a /warw aa Kwa; wa/noJc; /tażaUe;
tvo/;'. W: A7Ac/6/ ;eo/og/a. Praca zbiorowa dla uczczenia sześćdziesięciolecia urodzin ks. biskupa dr. A.
Wantuty. Warszawa 1965 s. 67, 68.
3* Mt 28, 1-4.
Zob. U. S c h r a d e. /Awicgrap/ae </er c7a:'.M//c/<ea Ktars;. Bd. 1: zla/bry;c/:aag C/a/.sa. Leipzig 1932
s. 294-303.
3' Por. Rz 8, 11; 1 Tes 5, 14; 1 Kor 6, 14, 15, 12-22; 2 Kor 4, 14.
33 Zob. L. S y b e I. C/irŁs;/;c/:e Aaa'Ae. à; </;'e a/;c/a/s;//c/]e Ktary;. Bd. 1. Marburg 1906
s. 113, 114, 216, 217, 286, il. 4, 5; A. K u h n. Gesc/ac/ac &-r A/a/crc;'. I Haibband. W: ,4//g<weń;e /datM-
y.sc/ac/nc. Einsiedeln—Coin a. Rh. 1909 s. 99, 100; A. S p r i n g e r. 7)a.s /Vać/!/e/xw &*r rlauLe àn AM-
;e/a/;er. W: R/Mer aa.s ;/er acaerc;; ATarMgayc/Hc/He. Bonn 1867 s. 21; W. P a e s e I e r. G;'o;;o^ /Var;'ce//a
aa<7 ;6re 5pa;a/;;;7cr Mor6;M. "Romisches Jahrbuh fnr Kunstgeschichte" 5:1941 s. 137, 138.
53
zapowiada niejako śmierć Chrystusa. Scena jest więc jakby
pierwowzorem sceny przedstawiającej OpfoAJwa/ne C/ifysTH.M. Po drugie sam te-
mat Op/oAr/MWMo ukazany na epitafium ma związek z funkcją tego zabytku; la-
ment nad Abiem symbolizuje także lament rodziny nad zmarłym, któremu
poświęcone jest epitafium.
Protestantyzm w sferze ogólnoteologicznej za najważniejsze wątki uważał
wiarę samą w sobie, niezależną od uczynków oraz odkupienie, które pojmował
jako darmo daną łaskę^. W sferze łiturgii sprowadzał wszystko co rozgrywa się
w zborze do chrztu, eucharystii i pouczenia, czyli kazania.
Tematy obrazów mariackich epitafiów zaczerpnięte z Pisma św. jako przykła-
dy sztuki protestanckiej mają w swoim zamyśle spełniać także funkcję dydaktycz-
ną i teologiczno-moralizatorską. Akcentują one wiarę w zmartwychwstanie ludzi
do życia wiecznego (Zmartwychwstanie Chrystusa, Wizja Ezechiela, Przemienie-
nie Pańskie oraz Chrzest Chrystusa), przypominają ludziom o odpowiedzialności
przed Bogiem (Sąd Ostateczny), oraz ukazują Pasję Chrystusa jako akt zbawie-
nia człowieka (Ukrzyżowanie).
Opisu Zmartwychwstania Chrystusa nie zawiera żadna z Ewangelii. Najbliżej
określa ten doniosły fakt św. Mateusz^, ale i jego opis nie daje pełnego
obrazu. Ukazanie tego momentu (il. 2) ma swoje pełne uzasadnienie w zabytku
sztuki sepulkralnej^". Rodzina zmarłego głęboko wierzy w życie wieczne człowie-
ka, stąd na epitafium pojawia się Chrystus Zmartwychwstały, zapowiadający
przywrócenie zmarłych do życia wiecznego^*.
W Starym Testamencie znajduje się wiele typologicznych przedstawień zawie-
rających zapowiedź Śmierci i Zmartwychwstania Chrystusa. Jednak sztuka pro-
testancka wskrzesiła głównie bardzo rozpowszechniony w czasach wczesno-
chrześcijańskich temat Proroka Jonasza^ (ił. 3). Widzimy przedstawienie Jona-
sza opierającego się o otwartą paszczę wielkiej ryby. Protestanci zainteresowali
się szczególnie tym starotestamentowym typem Zbawiciela, gdyż posiada on
^ W. N iemczyk. A*<w;rower.sj'a dog?na<ycz?;a ywp&y Erazraew a /warw aa Kwa; wa/noJc; /tażaUe;
tvo/;'. W: A7Ac/6/ ;eo/og/a. Praca zbiorowa dla uczczenia sześćdziesięciolecia urodzin ks. biskupa dr. A.
Wantuty. Warszawa 1965 s. 67, 68.
3* Mt 28, 1-4.
Zob. U. S c h r a d e. /Awicgrap/ae </er c7a:'.M//c/<ea Ktars;. Bd. 1: zla/bry;c/:aag C/a/.sa. Leipzig 1932
s. 294-303.
3' Por. Rz 8, 11; 1 Tes 5, 14; 1 Kor 6, 14, 15, 12-22; 2 Kor 4, 14.
33 Zob. L. S y b e I. C/irŁs;/;c/:e Aaa'Ae. à; </;'e a/;c/a/s;//c/]e Ktary;. Bd. 1. Marburg 1906
s. 113, 114, 216, 217, 286, il. 4, 5; A. K u h n. Gesc/ac/ac &-r A/a/crc;'. I Haibband. W: ,4//g<weń;e /datM-
y.sc/ac/nc. Einsiedeln—Coin a. Rh. 1909 s. 99, 100; A. S p r i n g e r. 7)a.s /Vać/!/e/xw &*r rlauLe àn AM-
;e/a/;er. W: R/Mer aa.s ;/er acaerc;; ATarMgayc/Hc/He. Bonn 1867 s. 21; W. P a e s e I e r. G;'o;;o^ /Var;'ce//a
aa<7 ;6re 5pa;a/;;;7cr Mor6;M. "Romisches Jahrbuh fnr Kunstgeschichte" 5:1941 s. 137, 138.