DOI Artikel:
Noworyta-Kuklińska, Bożena: Protestantyzm i jego odbicie w sztuce sakralnej: na przykładzie epitafiów z kościoła Najświętszej Maryi Panny w Gdańsku
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.27405#0080
76
BOŻENA NOWORYTA-KUKLIŃSKA
Ponieważ spirytualistyczna forma wiary, jaką zaiecała protestancka doktryna,
ograniczała kułt do strzeżenia Zakonu i Ewangełii oraz pielęgnowania cnót,
więc musiało to się odbić również na twórczości artystycznej, szczegółnie ko-
ścielnej.
Nowożytna ikonografia alegoryczna narodziła się w Północnej Italii, w kręgu
Mantegni i Bellinich. Później rozwinął ją Giorgione i przyjął Durer^, adaptu-
jąc najpierw do swoich rysunków. Durer, podróżując po Niderlandach, sprzeda-
wał wiele swoich prac graficznych, których motywy przejmowali i przekształcali
tamtejsi artyści^. Za pośrednictwem grafiki, podróżujących artystów i kupców
oraz mieszczan studiujących poza granicami, wiele alegorycznych przedstawień
przeniesionych zostało na teren Polski i do Gdańska.
Na gdańskich epitafiach pojawia się cały szereg alegorycznych postaci kobie-
cych, uosabiających cnoty. Według teologii protestanckiej praktykowanie cnót
moralnych jest jednym z czynników zapewniających zbawienie. Dlatego też pro-
blematyka etyczna, która w protestantyzmie — podobnie jak w całym chrześci-
jaństwie - korzeniami swoimi sięga antyku, zajmuje wiele miejsca w progra-
mach treściowych epitafiów. Na ich obramieniach ukazwane są cnoty teologi-
czne: Wiara (Fńfay), Nadzieja (-Spay), Miłość (Cnr/fny) oraz cztery cnoty kardy-
nalne: Sprawiedliwość (/nM/rm), Męstwo (ForF/Mtfo), Roztropność (Fm/fcnr/t!)
i Umiarkowanie (Fc/npcrrm/m) (il. 4, 6, 16).
Wiara — F/tfey juMi/zca/M należy do podstawowych modyfikacji zasad wiary
w teologii protestanckiej^. Personifikacja wiary występuje z tablicami Dekalogu
lub księgą. Księga symbolizuje tutaj Słowo Boże, które ma dominujące znacze-
nie w liturgii protestanckiej. Katolickie przedstawienie wiary z krzyżem i kieli-
chem wskazuje na wagę Eucharystii w kościele katolickim.
Nadzieja — — ukazana została jako postać odpowiadająca personifikacji
wiary. Połączenie dwóch tych figur wynikać może z protestanckiej koncepcji
zbawienia osiąganego tylko przez wiarę i łaskę (co do której wierzący mogą
mieć tylko nadzieję). Jej najczęstszym atrybutem jest kotwica.
Triadę cnót teologicznych zamyka i dopełnia CnrńYM - Miłość - wieńcząca
często tablice epitafijne. Zwykle u jej stóp widoczna jest gromadka dzieci.
Na mariackich epitafiach pojawiają się również cnoty kardynalne, które łączy
się w pary: Jt/M/f/n i FrudenFa oraz For/;7t/<7o i Fe/ytpernnfM (il. 6).
^ K. F. S u t e r. Dorer ttot/ G/orgioMe. "Zeitschrift der bildende Kunst" 63:1929/30 s. 182-187.
Białostocki. M/t / alegoria ro/eałz/otytac/] Z aAwa/ôrfac/t Dorera. W: 3ym6o/e ; oltrazy
s. 146.
''' Cafec/tæ/y ZtecetrsRecogtt/ta a Dan/tle C/tytraco. Vitenbergae 1558. Cyt. za: ] w a n o y k o. Gt/atiÆ
o/o-e.s /Zatoa s. 72.
BOŻENA NOWORYTA-KUKLIŃSKA
Ponieważ spirytualistyczna forma wiary, jaką zaiecała protestancka doktryna,
ograniczała kułt do strzeżenia Zakonu i Ewangełii oraz pielęgnowania cnót,
więc musiało to się odbić również na twórczości artystycznej, szczegółnie ko-
ścielnej.
Nowożytna ikonografia alegoryczna narodziła się w Północnej Italii, w kręgu
Mantegni i Bellinich. Później rozwinął ją Giorgione i przyjął Durer^, adaptu-
jąc najpierw do swoich rysunków. Durer, podróżując po Niderlandach, sprzeda-
wał wiele swoich prac graficznych, których motywy przejmowali i przekształcali
tamtejsi artyści^. Za pośrednictwem grafiki, podróżujących artystów i kupców
oraz mieszczan studiujących poza granicami, wiele alegorycznych przedstawień
przeniesionych zostało na teren Polski i do Gdańska.
Na gdańskich epitafiach pojawia się cały szereg alegorycznych postaci kobie-
cych, uosabiających cnoty. Według teologii protestanckiej praktykowanie cnót
moralnych jest jednym z czynników zapewniających zbawienie. Dlatego też pro-
blematyka etyczna, która w protestantyzmie — podobnie jak w całym chrześci-
jaństwie - korzeniami swoimi sięga antyku, zajmuje wiele miejsca w progra-
mach treściowych epitafiów. Na ich obramieniach ukazwane są cnoty teologi-
czne: Wiara (Fńfay), Nadzieja (-Spay), Miłość (Cnr/fny) oraz cztery cnoty kardy-
nalne: Sprawiedliwość (/nM/rm), Męstwo (ForF/Mtfo), Roztropność (Fm/fcnr/t!)
i Umiarkowanie (Fc/npcrrm/m) (il. 4, 6, 16).
Wiara — F/tfey juMi/zca/M należy do podstawowych modyfikacji zasad wiary
w teologii protestanckiej^. Personifikacja wiary występuje z tablicami Dekalogu
lub księgą. Księga symbolizuje tutaj Słowo Boże, które ma dominujące znacze-
nie w liturgii protestanckiej. Katolickie przedstawienie wiary z krzyżem i kieli-
chem wskazuje na wagę Eucharystii w kościele katolickim.
Nadzieja — — ukazana została jako postać odpowiadająca personifikacji
wiary. Połączenie dwóch tych figur wynikać może z protestanckiej koncepcji
zbawienia osiąganego tylko przez wiarę i łaskę (co do której wierzący mogą
mieć tylko nadzieję). Jej najczęstszym atrybutem jest kotwica.
Triadę cnót teologicznych zamyka i dopełnia CnrńYM - Miłość - wieńcząca
często tablice epitafijne. Zwykle u jej stóp widoczna jest gromadka dzieci.
Na mariackich epitafiach pojawiają się również cnoty kardynalne, które łączy
się w pary: Jt/M/f/n i FrudenFa oraz For/;7t/<7o i Fe/ytpernnfM (il. 6).
^ K. F. S u t e r. Dorer ttot/ G/orgioMe. "Zeitschrift der bildende Kunst" 63:1929/30 s. 182-187.
Białostocki. M/t / alegoria ro/eałz/otytac/] Z aAwa/ôrfac/t Dorera. W: 3ym6o/e ; oltrazy
s. 146.
''' Cafec/tæ/y ZtecetrsRecogtt/ta a Dan/tle C/tytraco. Vitenbergae 1558. Cyt. za: ] w a n o y k o. Gt/atiÆ
o/o-e.s /Zatoa s. 72.