DOI Heft:
Rozprawy
DOI Artikel:Kuczyńska, Jadwiga: Niedostrzeżone Arcydzieło Mistrza Śląskiego Jodoka: =
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.37082#0154
152
JADWIGA KUCZYŃSKA
łeczności wiernych, znajdują się jakby we wnętrzu świątyni, którą sugerują
arkady.
Do programu chrzcielnicy, nie naruszając jego treści, wpisał się mistrz
Jodocus, uwieczniając swoje imię i rok wykonania dzieła - 1475. Jest on
jakby zwornikiem dwóch stref: dolnej, uosabiającej przegrywające już siły
zła, górnej - poświęconej światu zbawienia i łaski.
Chrzcielnica różni się zdecydowanie, zarówno formą, dekoracją jak i wy-
mową ideową, od chrzcielnic z brązu wykonywanych na słynącym ze sztuki
ludwisarskiej - pobliskim Spiszu. Potwierdzeniem tej opinii są liczne
chrzcielnice występujące nie tylko w regionie spiskim, ale także na tere-
nie całych górnych Węgier (obecnie Słowacja). Większość pochodzi z reno-
mowanego warsztatu, czynnego w Spiskiej Nowej Wsi od 1357 roku do 1516
roku7. Przykładem niech będą trzy chrzcielnice z Matejowców, przełom
XIV/XV wieku (il. 2), Ruskinowców, 1427 rok (il. 3) i Spiskiej Beli, ostatnia
ćwierć XV wieku (il. 4). Może dlatego badacze średniowiecznej sztuki ludwi-
sarskiej na Węgrzech, nie znajdując do chrzcielnicy w Bańskiej Bystricy
stylistycznego odniesienia ani związku imienia Jodocus z jakimkolwiek rodzi-
mym warsztatem, pomijali ją najczęściej milczeniem, a ci, którzy poświęcili
jej krótkie wzmianki, kierowali się zazwyczaj złym tropem. Zsuzsa Lovag
w pracy o węgierskiej sztuce brązowniczej w średniowieczu wysunęła przy-
puszczenie, że chrzcielnica jest dziełem lokalnym. Przemawiają za tym - jej
7 Wymieniam tylko prace z ostatniego trzydziestolecia. Wszystkie cytują wcześniejsze
opracowania. Zob. przede wszystkim H. Baranyai, Das gotische Bronzetaufbecken in
Gydngyds, „Acta Historiae Artium”, 12(1966) s. 61-70; A. C. G 1 a t z, Sredovekekovolejdrstvo
v Spisskej Novej Vsi, Spisska Nova Ves 1968, s. 241-255; J. S p r i t z a, Spisske Zvony,
Bratis!ava 1972; J. S p r i t z a, D. U c n i k o v a, Spisske krstitelnice z tvoriveho okruhu
Konrada Gaala, „Zbornik Slovenskeho Narodneho Muzea”, [„Annales Musei Nationalis Slova-
ci”], 56(1972), s. 35-97; J. Spiritza, L. Borodac, Podoby stareho Spisa, Bratislava
1975; Z. L o v a g, Mittelalterliche Bronzekunst in Ungarn, Budapest 1979, s. 36-44, tabl.
36-43.
Spośród chrzcielnic spiskich duże zainteresowanie budziła chrzcielnica w Spisske Podhra-
die, datowana na ostatnie trzydziestolecie XIV wieku. Oprócz inskrypcji świadczącej o powią-
zaniach z Polską: S. BOLESLAVI. DEI. GRACIA. DUCIS. POLONIE, odbito medalion
z przedstawieniem św. Jerzego, wzorowany na pieczęci Bolesława Pobożnego. W. Semkowicz
zuważył, że dokument Bolesława Pobożnego z tą pieczęcią był i jest przechowywany w Krako-
wie, w klasztorze św. Andrzeja, u sióstr klarysek (W. Semkowicz, Spiska sztuka odlew-
nicza i jej związki z Krakowem w XIV wieku, „Rocznik Krakowski” 25(1934), s. 17). Taki sam
medalion - według spostrzeżenia Semkowicza - odbito również na stopie chrzcielnicy w Stra-
żach pod Tatrami i na czaszy chrzcielnicy w Vrbov z 1484 roku, dzieło Jana Wagnera. H. Ba-
ranyai do grupy chrzcielnic z medalionem św. Jerzego wzorowanym na pieczęci Bolesława
Pobożnego dodała jeszcze chrzcielnicę w Gyóngyós (Węgry) z około 1500 roku.
JADWIGA KUCZYŃSKA
łeczności wiernych, znajdują się jakby we wnętrzu świątyni, którą sugerują
arkady.
Do programu chrzcielnicy, nie naruszając jego treści, wpisał się mistrz
Jodocus, uwieczniając swoje imię i rok wykonania dzieła - 1475. Jest on
jakby zwornikiem dwóch stref: dolnej, uosabiającej przegrywające już siły
zła, górnej - poświęconej światu zbawienia i łaski.
Chrzcielnica różni się zdecydowanie, zarówno formą, dekoracją jak i wy-
mową ideową, od chrzcielnic z brązu wykonywanych na słynącym ze sztuki
ludwisarskiej - pobliskim Spiszu. Potwierdzeniem tej opinii są liczne
chrzcielnice występujące nie tylko w regionie spiskim, ale także na tere-
nie całych górnych Węgier (obecnie Słowacja). Większość pochodzi z reno-
mowanego warsztatu, czynnego w Spiskiej Nowej Wsi od 1357 roku do 1516
roku7. Przykładem niech będą trzy chrzcielnice z Matejowców, przełom
XIV/XV wieku (il. 2), Ruskinowców, 1427 rok (il. 3) i Spiskiej Beli, ostatnia
ćwierć XV wieku (il. 4). Może dlatego badacze średniowiecznej sztuki ludwi-
sarskiej na Węgrzech, nie znajdując do chrzcielnicy w Bańskiej Bystricy
stylistycznego odniesienia ani związku imienia Jodocus z jakimkolwiek rodzi-
mym warsztatem, pomijali ją najczęściej milczeniem, a ci, którzy poświęcili
jej krótkie wzmianki, kierowali się zazwyczaj złym tropem. Zsuzsa Lovag
w pracy o węgierskiej sztuce brązowniczej w średniowieczu wysunęła przy-
puszczenie, że chrzcielnica jest dziełem lokalnym. Przemawiają za tym - jej
7 Wymieniam tylko prace z ostatniego trzydziestolecia. Wszystkie cytują wcześniejsze
opracowania. Zob. przede wszystkim H. Baranyai, Das gotische Bronzetaufbecken in
Gydngyds, „Acta Historiae Artium”, 12(1966) s. 61-70; A. C. G 1 a t z, Sredovekekovolejdrstvo
v Spisskej Novej Vsi, Spisska Nova Ves 1968, s. 241-255; J. S p r i t z a, Spisske Zvony,
Bratis!ava 1972; J. S p r i t z a, D. U c n i k o v a, Spisske krstitelnice z tvoriveho okruhu
Konrada Gaala, „Zbornik Slovenskeho Narodneho Muzea”, [„Annales Musei Nationalis Slova-
ci”], 56(1972), s. 35-97; J. Spiritza, L. Borodac, Podoby stareho Spisa, Bratislava
1975; Z. L o v a g, Mittelalterliche Bronzekunst in Ungarn, Budapest 1979, s. 36-44, tabl.
36-43.
Spośród chrzcielnic spiskich duże zainteresowanie budziła chrzcielnica w Spisske Podhra-
die, datowana na ostatnie trzydziestolecie XIV wieku. Oprócz inskrypcji świadczącej o powią-
zaniach z Polską: S. BOLESLAVI. DEI. GRACIA. DUCIS. POLONIE, odbito medalion
z przedstawieniem św. Jerzego, wzorowany na pieczęci Bolesława Pobożnego. W. Semkowicz
zuważył, że dokument Bolesława Pobożnego z tą pieczęcią był i jest przechowywany w Krako-
wie, w klasztorze św. Andrzeja, u sióstr klarysek (W. Semkowicz, Spiska sztuka odlew-
nicza i jej związki z Krakowem w XIV wieku, „Rocznik Krakowski” 25(1934), s. 17). Taki sam
medalion - według spostrzeżenia Semkowicza - odbito również na stopie chrzcielnicy w Stra-
żach pod Tatrami i na czaszy chrzcielnicy w Vrbov z 1484 roku, dzieło Jana Wagnera. H. Ba-
ranyai do grupy chrzcielnic z medalionem św. Jerzego wzorowanym na pieczęci Bolesława
Pobożnego dodała jeszcze chrzcielnicę w Gyóngyós (Węgry) z około 1500 roku.