DOI Heft:
Rozprawy
DOI Artikel:Kuczyńska, Jadwiga: Niedostrzeżone Arcydzieło Mistrza Śląskiego Jodoka: =
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.37082#0153
NIEDOSTRZEŻONE ARCYDZIEŁO MISTRZA ŚLĄSKIEGO JODOKA
151
oddawała tę myśl w tak wyrazisty sposób. Stojąc przed chrzcielnicą w Bań-
skiej Bystricy ma się wrażenie, że kielich eucharystyczny zamienił się w kie-
lich chrzcielny.
Ideową wymowę chrzcielnicy wzbogaca program zawarty w dekoracji
i inskrypcjach. „Obraz” i słowo grają równoznaczną rolę. Program układa się
w jasną, logiczną całość, którą należy „odczytywać” i rozważać od dolnej
strefy naczynia.
Program jest niejako stopniami prowadzącymi do wiecznej szczęśliwości.
U dołu chrzcielnicy zmaga się i kłębi świat grzechu w postaci bazyliszków
(smoków?) (Ps 91, 13)* * 3. Ugina się już jednak pod naporem otaczającej go
zewnątrz roślinności, symbolizującej ogród rajski4, w tym wypadku jego
zapowiedź. Jak doń dotrzeć? Odpowiedzi przynoszą inskrypcje opasujące
czaszę. Dolna wskazuje na wodę chrzcielną - źródło życia - i określa jej
przymioty, dzięki którym ułomny lecz pobożny człowiek otrzyma odpuszcze-
nie grzechów. Drugą - umieszczoną wyżej - otwiera znak krzyża. Po nim
następuje trynitarna formuła chrztu5, poszerzona, zapewne przez autora pro-
gramu, o jej ściślej teologiczną postać: „W imię świętej i niepodległej Trój-
cy”. Jesteśmy jakby uczestnikami ceremonii chrztu. Koniec inskrypcji obiecu-
je nagrodę po spełnieniu dwu warunków: „Kto uwierzy i ochrzci się zbawion
będzie...” (Mk 16, 16).
Apostołowie, pierwsi uczniowie i wyznawcy Chrystusa, rozstawieni wokół
czaszy, to zarazem pierwsi szafarze chrztu. Im Zmartwychwstały Syn Boży
polecił chrzcić wszystkie narody „w imię Ojca i Syna i Ducha Świątego”.
W pobliżu apostołów uwiecznił się dobroczyńca kościoła, fundator nie tylko
chrzcielnicy ale i kaplicy p.w. Bożego Ciała - Vit Mtihlstein6.
Apostołowie i po trzykroć pojawiający się herb Vita Miihlsteina zasłużone-
go dla kościoła, a więc jednego z najbardziej godnych przedstawicieli spo-
shington 1951; F. Nordstrom, Mecliaeval Baptismal fonts. An Iconogrcifical Stucly,
Stockholm 1984 oraz zebraną tam bogatą literaturę, a także: J. K u c z y ń s k a, Średnio-
wieczne chrzcielnice kamienne w Polsce, „Rocznik Historii Sztuki” 14(1984), s. 11-13.
3 K u c z y ń s k a, dz. cyt., s. 12-13 oraz zebrana tam literatura.
4 Tamże, s. 13 oraz zebrana literatura, między innymi: R. B a u e r r e i s, Arbor Vitae,
Der „ lebensbcium ” wid seine Verwendung in Liturgie, Kunst und Brciuchtum des Abendlandes,
Miinchen 1938 (Abhandlungen der Bayerischen Benediktiner-Akademie, III).
5 Formułę trynitarną chrztu nakazuje Nauka dwunastu apostołów - Didache II, 7 (tłuma-
czenie z greki na język polski A. Lisiecki, w: Pisma Ojców Kościoła, t. I, s. 31; ostatni ko-
mentarz w jęz. francuskim J. P. A u d e t, Didache, Instructions des apótres, Paris 1958.
6 J. S p i r i t z a, Bronzovd neskorogoticka krstitelnica v kostole Nanebovz.atia Panny
Mcirie v Banskej Bystrici, „Pamiatky a Muzea” 1995, nr 4, s. 38.
151
oddawała tę myśl w tak wyrazisty sposób. Stojąc przed chrzcielnicą w Bań-
skiej Bystricy ma się wrażenie, że kielich eucharystyczny zamienił się w kie-
lich chrzcielny.
Ideową wymowę chrzcielnicy wzbogaca program zawarty w dekoracji
i inskrypcjach. „Obraz” i słowo grają równoznaczną rolę. Program układa się
w jasną, logiczną całość, którą należy „odczytywać” i rozważać od dolnej
strefy naczynia.
Program jest niejako stopniami prowadzącymi do wiecznej szczęśliwości.
U dołu chrzcielnicy zmaga się i kłębi świat grzechu w postaci bazyliszków
(smoków?) (Ps 91, 13)* * 3. Ugina się już jednak pod naporem otaczającej go
zewnątrz roślinności, symbolizującej ogród rajski4, w tym wypadku jego
zapowiedź. Jak doń dotrzeć? Odpowiedzi przynoszą inskrypcje opasujące
czaszę. Dolna wskazuje na wodę chrzcielną - źródło życia - i określa jej
przymioty, dzięki którym ułomny lecz pobożny człowiek otrzyma odpuszcze-
nie grzechów. Drugą - umieszczoną wyżej - otwiera znak krzyża. Po nim
następuje trynitarna formuła chrztu5, poszerzona, zapewne przez autora pro-
gramu, o jej ściślej teologiczną postać: „W imię świętej i niepodległej Trój-
cy”. Jesteśmy jakby uczestnikami ceremonii chrztu. Koniec inskrypcji obiecu-
je nagrodę po spełnieniu dwu warunków: „Kto uwierzy i ochrzci się zbawion
będzie...” (Mk 16, 16).
Apostołowie, pierwsi uczniowie i wyznawcy Chrystusa, rozstawieni wokół
czaszy, to zarazem pierwsi szafarze chrztu. Im Zmartwychwstały Syn Boży
polecił chrzcić wszystkie narody „w imię Ojca i Syna i Ducha Świątego”.
W pobliżu apostołów uwiecznił się dobroczyńca kościoła, fundator nie tylko
chrzcielnicy ale i kaplicy p.w. Bożego Ciała - Vit Mtihlstein6.
Apostołowie i po trzykroć pojawiający się herb Vita Miihlsteina zasłużone-
go dla kościoła, a więc jednego z najbardziej godnych przedstawicieli spo-
shington 1951; F. Nordstrom, Mecliaeval Baptismal fonts. An Iconogrcifical Stucly,
Stockholm 1984 oraz zebraną tam bogatą literaturę, a także: J. K u c z y ń s k a, Średnio-
wieczne chrzcielnice kamienne w Polsce, „Rocznik Historii Sztuki” 14(1984), s. 11-13.
3 K u c z y ń s k a, dz. cyt., s. 12-13 oraz zebrana tam literatura.
4 Tamże, s. 13 oraz zebrana literatura, między innymi: R. B a u e r r e i s, Arbor Vitae,
Der „ lebensbcium ” wid seine Verwendung in Liturgie, Kunst und Brciuchtum des Abendlandes,
Miinchen 1938 (Abhandlungen der Bayerischen Benediktiner-Akademie, III).
5 Formułę trynitarną chrztu nakazuje Nauka dwunastu apostołów - Didache II, 7 (tłuma-
czenie z greki na język polski A. Lisiecki, w: Pisma Ojców Kościoła, t. I, s. 31; ostatni ko-
mentarz w jęz. francuskim J. P. A u d e t, Didache, Instructions des apótres, Paris 1958.
6 J. S p i r i t z a, Bronzovd neskorogoticka krstitelnica v kostole Nanebovz.atia Panny
Mcirie v Banskej Bystrici, „Pamiatky a Muzea” 1995, nr 4, s. 38.