DOI issue:
Rozprawy
DOI article:Kowalczyk, Maria: "Gdy ręka gmatwała linie w kształt Trynitarskiej Bramy": czyli o rysunkach Józefa Czechowicza =
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.37082#0283
„GDY RĘKA GMATWAŁA LINIE W KSZTAŁT TRYNITARSKIEJ BRAMY”
281
raczej cerkiewki, w której podcieniach znalazła schronienie Święta Rodzina.
Na odwrocie tego rysunku znajdują się dwa proste szkice. Jeden to
portretowo bądź trochę karykaturalnie ujęta głowa męska, prawdopodobnie
wizerunek któregoś ze znajomych poety, może Wacława Gralewskiego, gdyż
w rysunku można dostrzec nieznaczną zbieżność z jego fizjonomią. Obok
wspomnianej głowy umieszczony został niedokończony rysunek przedstawia-
jący dziewczynkę w szkolnym mundurku.
Inną główkę, tym razem młodego chłopca, odnajdujemy na jednej z kart
brulionu przechowywanego w lubelskim muzeum. Czy jest to próba portre-
towa, czy postać rysowana z wyobraźni, trudno powiedzieć.
W Archiwum Miasta St. Warszawy w zespole akt Państwowego Instytutu
Pedagogiki Specjalnej znajdują się dwa rysunki związane z drugą obok poezji
pasją Czechowicza, mianowicie ze szkołą. Oba wykonane są ołówkiem na
brystolowych kartonach; pierwszy, z 13 IX 1928 roku, przedstawia wnętrze
czytelni szkolnej z dwójką dzieci czytających przy stole, drugi, z 19 VI 1929
roku, pokazuje gospodarstwo wiejskie (il. 19, 20). Rysunki te związane są ze
studiami poety w wyżej wspomnianym Instytucie, którego słuchacze obok
innych specjalistycznych przedmiotów byli uczestnikami zajęć z rysunku
i jego metodyki. W programie wyodrębnionych było kilka grup rysunkowych,
między innymi „rysunek z natury obejmujący pojęcia i odtwarzanie w linii
i barwie - kształtu, światło-cienia, perspektywy liniowej i przestrzennej”,
kreślenie rzutów, planów i wnętrz czy „Rysunek opisowy - ilustracyjny,
obejmujący następujące grupy: pory dnia, pory roku, zmiany atmosferyczne,
człowiek, zwierzęta, ptactwo, ryby, gady, owady, drzewa i rośliny bądź na
podstawie anatomicznego mechanizmu ruchowego, bądź obserwacji natury
(rysunek sylwetowo-szkicowy)”17. Rysunki Czechowicza wyraźnie wpisują
się w ten program. Oba zostały ocenione jako bardzo dobre. Przy czym rysu-
nek przedstawiający wieś prawdopodobnie był kompozycją wykonaną przez
poetę na egzaminie końcowym z tego przedmiotu. Świadczyć o tym może
napis u góry szkicu „RYSUNEK EGZAMIN.” Nie wchodząc w głębszą anali-
zę ikonograficzno-formalną warto zwrócić uwagę na jeden mały szczegół.
Cała kompozycja o charakterze ilustracyjno-opisowym opiera się generalnie
na obserwacji natury i otoczenia. Na podwórzu stoi dojona krowa, koza,
kury dziobią ziarno, do stajni zagląda koń. Wszystkie zwierzęta przedstawione
są mniej więcej zgodnie z naturalnym wyglądem. Jedynie w centrum kompo-
17 Program wykładów i zajęć w Państwowym Instytucie Pedagogiki Specjalnej, „Szkoła
Specjalna” 5(1928/29), s. 157, 183-184.
281
raczej cerkiewki, w której podcieniach znalazła schronienie Święta Rodzina.
Na odwrocie tego rysunku znajdują się dwa proste szkice. Jeden to
portretowo bądź trochę karykaturalnie ujęta głowa męska, prawdopodobnie
wizerunek któregoś ze znajomych poety, może Wacława Gralewskiego, gdyż
w rysunku można dostrzec nieznaczną zbieżność z jego fizjonomią. Obok
wspomnianej głowy umieszczony został niedokończony rysunek przedstawia-
jący dziewczynkę w szkolnym mundurku.
Inną główkę, tym razem młodego chłopca, odnajdujemy na jednej z kart
brulionu przechowywanego w lubelskim muzeum. Czy jest to próba portre-
towa, czy postać rysowana z wyobraźni, trudno powiedzieć.
W Archiwum Miasta St. Warszawy w zespole akt Państwowego Instytutu
Pedagogiki Specjalnej znajdują się dwa rysunki związane z drugą obok poezji
pasją Czechowicza, mianowicie ze szkołą. Oba wykonane są ołówkiem na
brystolowych kartonach; pierwszy, z 13 IX 1928 roku, przedstawia wnętrze
czytelni szkolnej z dwójką dzieci czytających przy stole, drugi, z 19 VI 1929
roku, pokazuje gospodarstwo wiejskie (il. 19, 20). Rysunki te związane są ze
studiami poety w wyżej wspomnianym Instytucie, którego słuchacze obok
innych specjalistycznych przedmiotów byli uczestnikami zajęć z rysunku
i jego metodyki. W programie wyodrębnionych było kilka grup rysunkowych,
między innymi „rysunek z natury obejmujący pojęcia i odtwarzanie w linii
i barwie - kształtu, światło-cienia, perspektywy liniowej i przestrzennej”,
kreślenie rzutów, planów i wnętrz czy „Rysunek opisowy - ilustracyjny,
obejmujący następujące grupy: pory dnia, pory roku, zmiany atmosferyczne,
człowiek, zwierzęta, ptactwo, ryby, gady, owady, drzewa i rośliny bądź na
podstawie anatomicznego mechanizmu ruchowego, bądź obserwacji natury
(rysunek sylwetowo-szkicowy)”17. Rysunki Czechowicza wyraźnie wpisują
się w ten program. Oba zostały ocenione jako bardzo dobre. Przy czym rysu-
nek przedstawiający wieś prawdopodobnie był kompozycją wykonaną przez
poetę na egzaminie końcowym z tego przedmiotu. Świadczyć o tym może
napis u góry szkicu „RYSUNEK EGZAMIN.” Nie wchodząc w głębszą anali-
zę ikonograficzno-formalną warto zwrócić uwagę na jeden mały szczegół.
Cała kompozycja o charakterze ilustracyjno-opisowym opiera się generalnie
na obserwacji natury i otoczenia. Na podwórzu stoi dojona krowa, koza,
kury dziobią ziarno, do stajni zagląda koń. Wszystkie zwierzęta przedstawione
są mniej więcej zgodnie z naturalnym wyglądem. Jedynie w centrum kompo-
17 Program wykładów i zajęć w Państwowym Instytucie Pedagogiki Specjalnej, „Szkoła
Specjalna” 5(1928/29), s. 157, 183-184.