DOI issue:
Artykuły
DOI article:Żak-Kulesza, Małgorzata: Ogrody Maryi - kompozycje miejsca i roślinne wypełnienia: zarys ikonografii motywu Madonny na tle ogrodu =
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.37081#0114
1 12
MAŁGORZATA' ZAK
Na Północy, niemal równocześnie z włoskim typem „ogrodowych” Madonn
Pokornych, powstały tablice obrazujące już szerszą przestrzeń wokół Madon-
ny z towarzyszącymi Jej świętymi. Przedstawiano Ją wówczas zasiadającą
przed ławami darniowymi, na tle krzewów różanych, w altanach różanych.
Jednak akcentowano wówczas nie tylko samą cnotę pokory, ale cały zestaw
przymiotów Maryi. Rozszerzeniu przestrzeni obrazowej towarzyszyło posze-
rzenie warstwy znaczeniowej, symbolicznej.
OGRODY MARYI -
KOMPOZYCJE MIEJSCA ORAZ ROŚLINNE WYPEŁNIENIA
Już pod koniec XIV w. w ilustracjach kodeksów francuskich, pozostają-
cych pod wpływem sztuki sieneńskiej, pojawiły się przedstawienia ewokujące
ogród, w których skromna, wąska łączka (Madonna Pokorna z Dzieciątkiem
i postacią fundatora polecanego przez św. Jerzego, Rouen, Bibliotheque de
la Ville, ms. 3024. fol. 12v43) rozrastała się do przestrzeni rozległego ogro-
du, przesyconego symboliką maryjnego hortus conclusus. Ilustracją tego
zjawiska jest miniatura przedstawiająca Madonnę w hortus conclusus (Balti-
more, Walters Art Gallery, ms. 23244). Ta stosunkowo wczesna, jak dla tego
motywu ikonograficznego, iluminacja z lat 1405-1410 wyraźnie wskazuje na
inspiracje sieneńskim typem Madonny dell’Umiltd, którą artysta z Północy
splótł z kilkoma wątkami ikonograficznymi. Ogród z karty tego manuskryptu
to barwna polana, ukwiecona skromną roślinnością. Zamyka go półkoliście
wygięty, delikatny drewniany płot, pełniący jednocześnie funkcję rusztowania
dla wysokich, pnących się kwiatów. Mimo że tuż za niepozornym, ażurowym
ogrodzeniem rozpościera się złote, grawerowane w geometryczny wzór tło,
ogród nie traci swej ziemskiej aury. Zgromadzona w nim roślinność to typo-
wa mieszanka polnych kwiatów i ziół, tworząca namacalną, organiczną struk-
turę, dzięki delikatności i subtelności ich form. Kwiaty, swobodnie zarysowa-
ne, wydają się zajmować tu swoje naturalne miejsce. Artysta z pewnością
obserwował świat przyrody. Zdradza to m.in. układ i struktura rozłożystych
konarów drzew. W centrum łączki, w oddaleniu od dolnej krawędzi, a więc
4-' E. P a n o f s k y. Die altniederlćindische Malerei, t. 2, Koln 200E s. 74, il. lal.
44 Miniatura reprodukowana w: M e i s s, The Madonna of Humility, il. 19.
MAŁGORZATA' ZAK
Na Północy, niemal równocześnie z włoskim typem „ogrodowych” Madonn
Pokornych, powstały tablice obrazujące już szerszą przestrzeń wokół Madon-
ny z towarzyszącymi Jej świętymi. Przedstawiano Ją wówczas zasiadającą
przed ławami darniowymi, na tle krzewów różanych, w altanach różanych.
Jednak akcentowano wówczas nie tylko samą cnotę pokory, ale cały zestaw
przymiotów Maryi. Rozszerzeniu przestrzeni obrazowej towarzyszyło posze-
rzenie warstwy znaczeniowej, symbolicznej.
OGRODY MARYI -
KOMPOZYCJE MIEJSCA ORAZ ROŚLINNE WYPEŁNIENIA
Już pod koniec XIV w. w ilustracjach kodeksów francuskich, pozostają-
cych pod wpływem sztuki sieneńskiej, pojawiły się przedstawienia ewokujące
ogród, w których skromna, wąska łączka (Madonna Pokorna z Dzieciątkiem
i postacią fundatora polecanego przez św. Jerzego, Rouen, Bibliotheque de
la Ville, ms. 3024. fol. 12v43) rozrastała się do przestrzeni rozległego ogro-
du, przesyconego symboliką maryjnego hortus conclusus. Ilustracją tego
zjawiska jest miniatura przedstawiająca Madonnę w hortus conclusus (Balti-
more, Walters Art Gallery, ms. 23244). Ta stosunkowo wczesna, jak dla tego
motywu ikonograficznego, iluminacja z lat 1405-1410 wyraźnie wskazuje na
inspiracje sieneńskim typem Madonny dell’Umiltd, którą artysta z Północy
splótł z kilkoma wątkami ikonograficznymi. Ogród z karty tego manuskryptu
to barwna polana, ukwiecona skromną roślinnością. Zamyka go półkoliście
wygięty, delikatny drewniany płot, pełniący jednocześnie funkcję rusztowania
dla wysokich, pnących się kwiatów. Mimo że tuż za niepozornym, ażurowym
ogrodzeniem rozpościera się złote, grawerowane w geometryczny wzór tło,
ogród nie traci swej ziemskiej aury. Zgromadzona w nim roślinność to typo-
wa mieszanka polnych kwiatów i ziół, tworząca namacalną, organiczną struk-
turę, dzięki delikatności i subtelności ich form. Kwiaty, swobodnie zarysowa-
ne, wydają się zajmować tu swoje naturalne miejsce. Artysta z pewnością
obserwował świat przyrody. Zdradza to m.in. układ i struktura rozłożystych
konarów drzew. W centrum łączki, w oddaleniu od dolnej krawędzi, a więc
4-' E. P a n o f s k y. Die altniederlćindische Malerei, t. 2, Koln 200E s. 74, il. lal.
44 Miniatura reprodukowana w: M e i s s, The Madonna of Humility, il. 19.