DOI issue:
Artykuły
DOI article:Żak-Kulesza, Małgorzata: Ogrody Maryi - kompozycje miejsca i roślinne wypełnienia: zarys ikonografii motywu Madonny na tle ogrodu =
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.37081#0121
OGRODY MARYI
119
ta podająca Dzieciątku kosz z różami, Małgorzata z krzyżem i Barbara, trzy-
mająca wieżę.
Wczesne, niewielkie grafiki prezentują przykłady owalnych, eliptycznych
lub też okrągłych ogrodów, zwykle otacza bardzo proste, powszechnie budo-
wane drewniane lub wiklinowe ogrodzenie, ściśle wyznaczające ich obszar.
Ale wiotka forma i niewielkie rozmiary płotu są raczej sugestią zamknięcia
niż gwarantem solidnej ochrony. Przykładem tak uproszczonej pod względem
artystycznym i skondensowanej ikonografii Maryjnego hortus conclusus jest
kolorowany drzeworyt Mistrza Górnoreńskiego (Colmar, Staatliche Biblio-
thek60). Grafika przedstawia fragment łukowato wygiętego wiklinowego pło-
tu, do którego przylega umocniona deskami ława darniowa. W niewielkiej
przestrzeni w obrębie ogrodzenia, wprost na ziemi, siedzi Maryja podając
kwiat (prawdopodobnie goździk) Dzieciątku, które opiera się o Jej kolana.
Mimo schematycznie potraktowanej scenerii artysta nie zapomniał o dopełnie-
niu narracji sceny rodzajem uczuciowego przekazu, który objawia się w peł-
nej smutku, zatroskanej twarzy Maryi.
Zwykły płot, wykonany z desek, czy wiklinowa plecionka, jaką odgradza-
no od siebie poszczególne części lub wyłącznie rabaty w realnym ogrodzie,
pełnią w tych prostych ogródkach funkcje znaczeniowe, są znakiem hortus
conclusus61. Niekiedy jedynym wypełnieniem jest właśnie wianuszek świę-
tych niewiast wokoło Maryi, który tworzy ustalony, tradycyjny zespół: Barba-
ra, Dorota, Katarzyna Aleksandryjska, Małgorzata, Agnieszka, Maria Magda-
lena. Kompozycja tego typu ogrodów nie jest skomplikowana. Nie ma w nich
niemal żadnych zbędnych rekwizytów, a nawet podstawowych elementów
wyposażenia ogrodu. Jak we wcześniejszych przedstawieniach Maryi Pokornej
otoczeniem były tylko kwiaty, ewokujące Jej przymioty, tak teraz święte
niewiasty są uosobionymi kwiatami cnót własnych i cnót Maryi. Spoczywając
wprost na ogrodowej polanie, z atrybutami swojej śmierci u stóp, dostępują
chwały obcowania z Bożą Rodzicielką. Grafiki mimo na pozór skromnych
form oddają specyfikę i szczególny charakter ogrodu maryjnego. Widz odczy-
tuje z nich kształt, zarys całego ogrodu. Płot tworzący zwarty pierścień, za-
mknięta furta świadczą o jego niedostępności dla osób z zewnątrz, ziemskich.
Grafiki dowodzą, że skromne, proste formy nie wykluczają złożonych treści,
jakie przekazują. Taka forma była typowa dla druków ulotnych, rozpowszech-
60 Artysta ów może być utożsamiany z autorem frankfurckiego Ogrodu rajskiego lub z je-
go kręgiem artystycznym. Przemawia za tym delikatność rysunku, kreski tego drzeworytu. Za:
H a r t 1 a u b, dz. cyt., s. li, il. 11.
61 Grafiki reprodukowane w: S t ę p n i e w s k a, dz. cyt., s. 61-62, il. 44, 45.
119
ta podająca Dzieciątku kosz z różami, Małgorzata z krzyżem i Barbara, trzy-
mająca wieżę.
Wczesne, niewielkie grafiki prezentują przykłady owalnych, eliptycznych
lub też okrągłych ogrodów, zwykle otacza bardzo proste, powszechnie budo-
wane drewniane lub wiklinowe ogrodzenie, ściśle wyznaczające ich obszar.
Ale wiotka forma i niewielkie rozmiary płotu są raczej sugestią zamknięcia
niż gwarantem solidnej ochrony. Przykładem tak uproszczonej pod względem
artystycznym i skondensowanej ikonografii Maryjnego hortus conclusus jest
kolorowany drzeworyt Mistrza Górnoreńskiego (Colmar, Staatliche Biblio-
thek60). Grafika przedstawia fragment łukowato wygiętego wiklinowego pło-
tu, do którego przylega umocniona deskami ława darniowa. W niewielkiej
przestrzeni w obrębie ogrodzenia, wprost na ziemi, siedzi Maryja podając
kwiat (prawdopodobnie goździk) Dzieciątku, które opiera się o Jej kolana.
Mimo schematycznie potraktowanej scenerii artysta nie zapomniał o dopełnie-
niu narracji sceny rodzajem uczuciowego przekazu, który objawia się w peł-
nej smutku, zatroskanej twarzy Maryi.
Zwykły płot, wykonany z desek, czy wiklinowa plecionka, jaką odgradza-
no od siebie poszczególne części lub wyłącznie rabaty w realnym ogrodzie,
pełnią w tych prostych ogródkach funkcje znaczeniowe, są znakiem hortus
conclusus61. Niekiedy jedynym wypełnieniem jest właśnie wianuszek świę-
tych niewiast wokoło Maryi, który tworzy ustalony, tradycyjny zespół: Barba-
ra, Dorota, Katarzyna Aleksandryjska, Małgorzata, Agnieszka, Maria Magda-
lena. Kompozycja tego typu ogrodów nie jest skomplikowana. Nie ma w nich
niemal żadnych zbędnych rekwizytów, a nawet podstawowych elementów
wyposażenia ogrodu. Jak we wcześniejszych przedstawieniach Maryi Pokornej
otoczeniem były tylko kwiaty, ewokujące Jej przymioty, tak teraz święte
niewiasty są uosobionymi kwiatami cnót własnych i cnót Maryi. Spoczywając
wprost na ogrodowej polanie, z atrybutami swojej śmierci u stóp, dostępują
chwały obcowania z Bożą Rodzicielką. Grafiki mimo na pozór skromnych
form oddają specyfikę i szczególny charakter ogrodu maryjnego. Widz odczy-
tuje z nich kształt, zarys całego ogrodu. Płot tworzący zwarty pierścień, za-
mknięta furta świadczą o jego niedostępności dla osób z zewnątrz, ziemskich.
Grafiki dowodzą, że skromne, proste formy nie wykluczają złożonych treści,
jakie przekazują. Taka forma była typowa dla druków ulotnych, rozpowszech-
60 Artysta ów może być utożsamiany z autorem frankfurckiego Ogrodu rajskiego lub z je-
go kręgiem artystycznym. Przemawia za tym delikatność rysunku, kreski tego drzeworytu. Za:
H a r t 1 a u b, dz. cyt., s. li, il. 11.
61 Grafiki reprodukowane w: S t ę p n i e w s k a, dz. cyt., s. 61-62, il. 44, 45.