DOI Heft:
Artykuły
DOI Artikel:Nieciecki, Jan: Koleje życia Antoniego Herliczki, malarza polskiego XVIII wieku: =
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.37081#0228
226
KS. JAN NIECIECKI
Nie wiedziano też o jakiejkolwiek pracy malarza, wykonanej poza mecenatem
Branickich z Białegostoku.
Rozległe badania archiwalne (16 archiwów w kraju i za granicą, 110 jed-
nostek archiwalnych) umożliwiły autorowi ułożenie kalendarium działalności
artystycznej Antoniego Herliczki, a także ukazanie „socjalnego stanowiska”
artysty (używając słów Juliusza Starzyńskiego)1 2 - relacji między malarzem
a zatrudniającym go magnatem, sposobu jego wynagrodzenia oraz warunków
zamieszkania. Stało się to możliwe dzięki wyjątkowo bogatym źródłom archi-
walnym, dokumentującym inicjatywy artystyczne Jana Klemensa Branickiego.
A o żadnym z twórców, zatrudnionych przez niego w Białymstoku, nie ma
w nich tylu informacji, co właśnie o Herliczce.
Badania powyższe doprowadziły do powiązania z artystą pewnego zespołu
malowideł, zachowanych lub, częściej, odsłanianych dopiero podczas prac
konserwatorskich, nierzadko inspirowanych przez autora artykułu, czasami
wręcz przez niego kierowanych (niekiedy wraz z projektowaną przez niego
znaczną ich rekonstrukcją). W przypadku braku archiwalnego potwierdzenia
podstawą identyfikacji była analiza porównawcza. Analiza formalna dzieł
Herliczki wykazała bowiem, iż był on twórcą oryginalnym, sygnującym nieja-
ko swe prace niepowtarzalnym zwłaszcza duktem pędzla*".
Identyfikacja zachowanych do naszych czasów dzieł Antoniego Herliczki,
powstałych na zlecenie J. K. Branickiego, pozwoliła na włączenie do artys-
tycznego oeuvre malarza także prac wykonanych na zamówienie króla Stani-
sława Augusta, Czartoryskich, Ogińskich i Radziwiłłów oraz biskupów Gied-
roycia i Betańskiego. Podstawą identyfikacji w tym wypadku była analiza
porównawcza, a także wzmianki źródłowe w archiwach rodowych, głównie
Czartoryskich i Radziwiłłów. Jedynie w wypadku pałacu bpa Giedroycia
1 Autor ma nadzieję, że w ten sposób realizuje w jakiejś mierze postulaty wyrażone przed
wojną przez Juliusza Starzyńskiego, by podejmować „badania nad socjalnem stanowiskiem
artystów polskich, żyjących w okresie baroku (J. S t a r z y ń s k i, Z badań nad sztuką
baroku w Polsce, „Biuletyn Naukowy wydawany przez Zakład Architektury Polskiej i Historii
Sztuki Politechniki Warszawskiej”, 1(1932). nr 1, s. 36).
2 Dukt pędzla A. Herliczki jest tak specyficzny, że autorowi prezentowanej monografii
wystarczyło natknąć się przed laty na jedną ilustrację w wydawnictwie albumowym, ukazującą
fragment malowanego na ścianie ornamentu w kościele św. Andrzeja w Słonimiu, by nie mieć
wątpliwości, iż ma do czynienia z dziełem tego malarza (N. F. Wysockaja, Plastyka
Biełarusi XII-XVII1 stagoddziaj, Mińsk 1983). Wizyta w Słonimiu w 1994 r. przekonanie to
w pełni potwierdziła.
KS. JAN NIECIECKI
Nie wiedziano też o jakiejkolwiek pracy malarza, wykonanej poza mecenatem
Branickich z Białegostoku.
Rozległe badania archiwalne (16 archiwów w kraju i za granicą, 110 jed-
nostek archiwalnych) umożliwiły autorowi ułożenie kalendarium działalności
artystycznej Antoniego Herliczki, a także ukazanie „socjalnego stanowiska”
artysty (używając słów Juliusza Starzyńskiego)1 2 - relacji między malarzem
a zatrudniającym go magnatem, sposobu jego wynagrodzenia oraz warunków
zamieszkania. Stało się to możliwe dzięki wyjątkowo bogatym źródłom archi-
walnym, dokumentującym inicjatywy artystyczne Jana Klemensa Branickiego.
A o żadnym z twórców, zatrudnionych przez niego w Białymstoku, nie ma
w nich tylu informacji, co właśnie o Herliczce.
Badania powyższe doprowadziły do powiązania z artystą pewnego zespołu
malowideł, zachowanych lub, częściej, odsłanianych dopiero podczas prac
konserwatorskich, nierzadko inspirowanych przez autora artykułu, czasami
wręcz przez niego kierowanych (niekiedy wraz z projektowaną przez niego
znaczną ich rekonstrukcją). W przypadku braku archiwalnego potwierdzenia
podstawą identyfikacji była analiza porównawcza. Analiza formalna dzieł
Herliczki wykazała bowiem, iż był on twórcą oryginalnym, sygnującym nieja-
ko swe prace niepowtarzalnym zwłaszcza duktem pędzla*".
Identyfikacja zachowanych do naszych czasów dzieł Antoniego Herliczki,
powstałych na zlecenie J. K. Branickiego, pozwoliła na włączenie do artys-
tycznego oeuvre malarza także prac wykonanych na zamówienie króla Stani-
sława Augusta, Czartoryskich, Ogińskich i Radziwiłłów oraz biskupów Gied-
roycia i Betańskiego. Podstawą identyfikacji w tym wypadku była analiza
porównawcza, a także wzmianki źródłowe w archiwach rodowych, głównie
Czartoryskich i Radziwiłłów. Jedynie w wypadku pałacu bpa Giedroycia
1 Autor ma nadzieję, że w ten sposób realizuje w jakiejś mierze postulaty wyrażone przed
wojną przez Juliusza Starzyńskiego, by podejmować „badania nad socjalnem stanowiskiem
artystów polskich, żyjących w okresie baroku (J. S t a r z y ń s k i, Z badań nad sztuką
baroku w Polsce, „Biuletyn Naukowy wydawany przez Zakład Architektury Polskiej i Historii
Sztuki Politechniki Warszawskiej”, 1(1932). nr 1, s. 36).
2 Dukt pędzla A. Herliczki jest tak specyficzny, że autorowi prezentowanej monografii
wystarczyło natknąć się przed laty na jedną ilustrację w wydawnictwie albumowym, ukazującą
fragment malowanego na ścianie ornamentu w kościele św. Andrzeja w Słonimiu, by nie mieć
wątpliwości, iż ma do czynienia z dziełem tego malarza (N. F. Wysockaja, Plastyka
Biełarusi XII-XVII1 stagoddziaj, Mińsk 1983). Wizyta w Słonimiu w 1994 r. przekonanie to
w pełni potwierdziła.