DOI issue:
II. Ze studiów nad średniowieczem
DOI article:Skubiszewski, Piotr: Patena kaliska
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.12454#0198
PATENA KALISKA
191
28. Zwiastowanie, plakietka z brązu na świeczniku Barbarossy mistrza Wibertusa.
Akwizgran, katedra
z wyciągniętym palcem wskazującym, dostarcza dolnoreńskie Psalterium et Diurnale z czasu około
r. 1200 (Frankfurt nad Menem, Stadtbibliothek, Cod. Praedicat. 4249, fol lv°, ryc. 29)m. Marię z pateny
różni od większości dolnolotaryńskich Zwiastowań brak skłonu głowy.
Pozostałe przedstawienia na pasie obrzeżnym naczynia obramowane są łukami podkowiastymi.
Półkola i łuki podkowiaste, najczęściej zagłębione i umieszczone w środkowej miseczce, zdobiły wiele
paten średniowiecznych, stanowiąc ostatnie echo starochrześcijańskich i wczesnośredniowiecznych
form mensy ołtarzowej127. Czasem wypełniały je przedstawienia figuralne, częściej jednak pozostawiano
je gładkie. Na patenie kaliskiej nie występują już właściwe, zagłębione łuki paten romańskich. Zazna-
czono je bowiem tylko rytowanymi liniami jako banderole i przesunięto z miseczki na brzeg pateny.
Łuki te w liczbie trzech nasuwają zarazem domysł, że Konrad posłużył się tym motywem nie tylko
pod wpływem formy romańskich naczyń liturgicznych, lecz także pod wpływem chętnie stosowanego
w sztuce XII w. trójliścia. Forma treflowa była szczególnie rozpowszechniona w środowisku koloń-
skim, zwłaszcza w architekturze128, a związek dzieła złotniczego z budownictwem jest zrozumiały
w okresie wielkiego oddziaływania architektury na rzemiosło artystyczne129.
1U G. Swarzenski, R. Schilling, Die illuminierten Handschriften und Einzelminiaturen des Mittelalters und
der Renaissance im Frankfurter Besitz, Frankfurt a. M. 1929, nr 19, tabl. XIII a.
127 Ch. Rohault de Fleury, La messe, Études archéologiques sur ses monuments, t. 4, Paris [b.d.], s. 162;
A. A. В arb, Mensa Sacra — The Round Table and the Holy Grail, „Journal of the Warburg and Courtauld Insti-
tutes", t. 19, 1956, s. 40 i n.
188 A. Verbeek, Dreikonchenplan, [w:] Reallexikon zur deutschen Kunstgeschichte, Bd. 4, Stuttgart 1958, szp. 469.
ln H. Havard, Histoire de l'orfèvrerie française, Paris 1896, s. 103—107.
191
28. Zwiastowanie, plakietka z brązu na świeczniku Barbarossy mistrza Wibertusa.
Akwizgran, katedra
z wyciągniętym palcem wskazującym, dostarcza dolnoreńskie Psalterium et Diurnale z czasu około
r. 1200 (Frankfurt nad Menem, Stadtbibliothek, Cod. Praedicat. 4249, fol lv°, ryc. 29)m. Marię z pateny
różni od większości dolnolotaryńskich Zwiastowań brak skłonu głowy.
Pozostałe przedstawienia na pasie obrzeżnym naczynia obramowane są łukami podkowiastymi.
Półkola i łuki podkowiaste, najczęściej zagłębione i umieszczone w środkowej miseczce, zdobiły wiele
paten średniowiecznych, stanowiąc ostatnie echo starochrześcijańskich i wczesnośredniowiecznych
form mensy ołtarzowej127. Czasem wypełniały je przedstawienia figuralne, częściej jednak pozostawiano
je gładkie. Na patenie kaliskiej nie występują już właściwe, zagłębione łuki paten romańskich. Zazna-
czono je bowiem tylko rytowanymi liniami jako banderole i przesunięto z miseczki na brzeg pateny.
Łuki te w liczbie trzech nasuwają zarazem domysł, że Konrad posłużył się tym motywem nie tylko
pod wpływem formy romańskich naczyń liturgicznych, lecz także pod wpływem chętnie stosowanego
w sztuce XII w. trójliścia. Forma treflowa była szczególnie rozpowszechniona w środowisku koloń-
skim, zwłaszcza w architekturze128, a związek dzieła złotniczego z budownictwem jest zrozumiały
w okresie wielkiego oddziaływania architektury na rzemiosło artystyczne129.
1U G. Swarzenski, R. Schilling, Die illuminierten Handschriften und Einzelminiaturen des Mittelalters und
der Renaissance im Frankfurter Besitz, Frankfurt a. M. 1929, nr 19, tabl. XIII a.
127 Ch. Rohault de Fleury, La messe, Études archéologiques sur ses monuments, t. 4, Paris [b.d.], s. 162;
A. A. В arb, Mensa Sacra — The Round Table and the Holy Grail, „Journal of the Warburg and Courtauld Insti-
tutes", t. 19, 1956, s. 40 i n.
188 A. Verbeek, Dreikonchenplan, [w:] Reallexikon zur deutschen Kunstgeschichte, Bd. 4, Stuttgart 1958, szp. 469.
ln H. Havard, Histoire de l'orfèvrerie française, Paris 1896, s. 103—107.