DOI article:
Skubiszewski, Piotr: Programy obrazowe kielichów i paten romańskirch
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.14266#0017
PROGRAMY OBRAZOWE KIELICHÓW I PATEN ROMAŃSKICH
13
6. Jozue i Kaleb; Cud z runem. Sceny na obrzeżu pateny z Trzemeszna
Jego ikonografia alegoryczna jest jedną z antycypacji dośrodkowych kompozycji typologicznych,
przy pomocy których wyrażano zgodność obu Testamentów w ten sposób, że koło z jednym cyklem
tematycznym umieszczano w środku koła z inną grupą przedstawień. Kompozycja tego rodzaju
stawała się ilustracją Ezechielowych słów: „rota in medio rotae" (Ez. 1.16). które — za Hieroni-
mem — były przez egzegezę średniowieczną uznane za obraz harmonijnego związku Starego i No-
wego Przymierza. O tym, że alegoryczna interpretacja leżała u podstaw niektórych kompozycji
typologicznych, świadczy ilustracja Prologu Ewangelii św. Jana w mo/ańskiej Biblii z Eloreffe (Lon-
dyn. British Library. Add. Ms. 177038. fol. 199 r°). Podwójne kolo umieszczone na lewo od tro-
nującej postaci Boga Ojca zostało objaśnione następującym napisem: „Et vêtus et nova lex intelligi-
tur rota duplex. Exterior velat, velata secunda révélât". Słowa te mogłyby być komentarzem do
kompozycji typologicznej na patenie trzemeszeńskiej : to'co odnosi się do Starego Testamentu za-
warte jest w kole zewnętrznym, to zaś co do Nowego w wewnętrznym31. Współcześnie z pate-
ną trzemeszeńską przeciwstawienie dwóch Testamentów jako dwóch różnych ofiar złożonych Bogu
zostało wyrażone w formie dwóch równych wielkością kompozycji kolistych w Hortus Deliciarum
Herrady z Landsbergu (il. 8)32. Środek prawej z nich zajmuje Chrystus jako arcykapłan Nowego
Testamentu, który — zgodnie ze słowami autora Listu do Hebrajczyków (Hbr. 5-10) — ofiarował
samego siebie Ojcu za grzechy ludzi. W środku lewej kompozycji widnieje kapłan Starego Testa-
mentu postać o dwóch głowach: Mojżesza i Chrystusa; otaczają ją figury ofiarników Starego
Przymierza, a napis wyjaśnia połączenie się Starego i Nowego Testamentu w Chrystusie: ,.Vêtus
M O typologicznym sensie słów ..rota in medio rotae" zob. F. Rohrig. Rota in medio ronie. Kin typologischer
Zyklus ans Ôsterreich, ..Jahrbuch des Stiftes Klosterneuburg". N. F.. 5. 1965. zwłaszcza s. 34-39. O typologicznej treści
miniatur) w Biblii z Floreffe zob. H. Kóllner. Zur Datierung der Bibel von Floreffe, Bibelhandschriften ais Geschichts-
biieher?, [w:] Rhein und Maas, Kunst und Kultur 800-1400, 2: Berichte, Béitrâge utul Forschungen zum Themenkreis der
Ausstellung und des Katalogs. Koln 1973. s. 372. i Verdier. Richesse (przyp. 2). s. 259.
?2 J. Walter. Herrade de Landsberg. Abbesse du Mont Sainte-Odile 1167-1195: Hortus Deliciarum. Strasbourg — Paris
1952. s. 76: G. Cames. Allégories et symboles dans l'Hortus Deliciarum. Leiden 1971. s. 34-37.
13
6. Jozue i Kaleb; Cud z runem. Sceny na obrzeżu pateny z Trzemeszna
Jego ikonografia alegoryczna jest jedną z antycypacji dośrodkowych kompozycji typologicznych,
przy pomocy których wyrażano zgodność obu Testamentów w ten sposób, że koło z jednym cyklem
tematycznym umieszczano w środku koła z inną grupą przedstawień. Kompozycja tego rodzaju
stawała się ilustracją Ezechielowych słów: „rota in medio rotae" (Ez. 1.16). które — za Hieroni-
mem — były przez egzegezę średniowieczną uznane za obraz harmonijnego związku Starego i No-
wego Przymierza. O tym, że alegoryczna interpretacja leżała u podstaw niektórych kompozycji
typologicznych, świadczy ilustracja Prologu Ewangelii św. Jana w mo/ańskiej Biblii z Eloreffe (Lon-
dyn. British Library. Add. Ms. 177038. fol. 199 r°). Podwójne kolo umieszczone na lewo od tro-
nującej postaci Boga Ojca zostało objaśnione następującym napisem: „Et vêtus et nova lex intelligi-
tur rota duplex. Exterior velat, velata secunda révélât". Słowa te mogłyby być komentarzem do
kompozycji typologicznej na patenie trzemeszeńskiej : to'co odnosi się do Starego Testamentu za-
warte jest w kole zewnętrznym, to zaś co do Nowego w wewnętrznym31. Współcześnie z pate-
ną trzemeszeńską przeciwstawienie dwóch Testamentów jako dwóch różnych ofiar złożonych Bogu
zostało wyrażone w formie dwóch równych wielkością kompozycji kolistych w Hortus Deliciarum
Herrady z Landsbergu (il. 8)32. Środek prawej z nich zajmuje Chrystus jako arcykapłan Nowego
Testamentu, który — zgodnie ze słowami autora Listu do Hebrajczyków (Hbr. 5-10) — ofiarował
samego siebie Ojcu za grzechy ludzi. W środku lewej kompozycji widnieje kapłan Starego Testa-
mentu postać o dwóch głowach: Mojżesza i Chrystusa; otaczają ją figury ofiarników Starego
Przymierza, a napis wyjaśnia połączenie się Starego i Nowego Testamentu w Chrystusie: ,.Vêtus
M O typologicznym sensie słów ..rota in medio rotae" zob. F. Rohrig. Rota in medio ronie. Kin typologischer
Zyklus ans Ôsterreich, ..Jahrbuch des Stiftes Klosterneuburg". N. F.. 5. 1965. zwłaszcza s. 34-39. O typologicznej treści
miniatur) w Biblii z Floreffe zob. H. Kóllner. Zur Datierung der Bibel von Floreffe, Bibelhandschriften ais Geschichts-
biieher?, [w:] Rhein und Maas, Kunst und Kultur 800-1400, 2: Berichte, Béitrâge utul Forschungen zum Themenkreis der
Ausstellung und des Katalogs. Koln 1973. s. 372. i Verdier. Richesse (przyp. 2). s. 259.
?2 J. Walter. Herrade de Landsberg. Abbesse du Mont Sainte-Odile 1167-1195: Hortus Deliciarum. Strasbourg — Paris
1952. s. 76: G. Cames. Allégories et symboles dans l'Hortus Deliciarum. Leiden 1971. s. 34-37.