DOI Artikel:
Skubiszewski, Piotr: Programy obrazowe kielichów i paten romańskirch
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.14266#0019
PROGRAMY OBRAZOWE KIELICHÓW I PATEN ROMAŃSKICH
15
8. Stan i Nowy Testament. Hortus Deliciarum Herrady z Landsbergu
i rękopis zniszczony)
Należy zwrócić uwagę na zbieżność tych słów z inskrypcją na patenie trzemeszeńskiej, gdzie czy-
tamy, że boskie światło zapala się, po wypełnieniu znaków Starego Przymierza.
Według Guiberta z Nogent. po wypowiedzeniu słów konsekracji kielich zawiera całą łaskę
Nowego Testamentu36. Na kielichu trzemeszeńskim wykład prawd Nowego Przymierza dotyczy
trzech zakresów tematycznych i został przedstawiony w trzech strefach obrazowych: na czaszy,
wokół nodusa i na stopie (il. 9).
Przedstawienia na czaszy głoszą naukę o Jezusie Chrystusie jako człowieku. Wyrażają to trzy
wątki dogmatyczne: Wcielenie (Zwiastowanie, Boże Narodzenie), Chrystofania (Chrzest Chrystusa)
i ustanowienie Eucharystii (Ostatnia Wieczerza). Na sześć przedstawień tylko dwa są figurami
starotestamentowymi (Mojżesz przy krzaku ognistym; Aron z kwitnącą różdżką); odnoszą się one
tylko do wątku Wcielenia, który jest niewątpliwie w tej części programu ikonograficznego naj-
ważniejszy. Podkreśla to mariologiczna w treści inskrypcja na brzegu czaszy: „Matre Deo digna
sunt haec pro Virgine signa" (ił. 10, 11).
W dolnej części czaszy widnieją symbole czterech ewangelistów (il. 12), pod nimi, na nodusie
personifikacje czterech rzek rajskich (il. 13), a w górnej części stopy cztery cnoty kardynalne
(il. 14). Przedstawienia ewangelistów, rzek rajskich i cnót kardynalnych skupione w środku kielicha
należy rozpatrywać razem. Zostały tutaj połączone ze sobą trzy spośród licznych składników sym-
bolicznego systemu czworości, który odnoszono w średniowieczu do natury rozpatrywanej jako mikro-
kosmos (człowiek) i makrokosmos (wszechświat)37. Przejmując tę koncepcję od autorów pogańskich,
Ojcowie Kościoła włączyli ją w ideę ekonomii zbawienia: w świecie, który swoją budowę zasa-
36 Ibidem, s. 232.
37 Sauer, Symbolik des Kirchengebdudes (przyp. 21), s. 62-66; V. F. Hopper, Médiéval Number Symbolism, Its
Sources, Meaning and Influence on Thought and Expression, New York 1938. s. 43, 83 nn., 95. 113: B. Bron der,
Das Bild der Schôpfung und Neuschôpfung der Welt ais orbis quadrants, „Fruhmittelalterliche Studien", V. 1972, s. 188-210;
H. Meyer. Die Zahlenallegorese im Mittelalter. Méthode und Gebrauch, Miinchen 1975. s. 123-127. O związku symboli
ewangelistów z innymi elementami systemu czworości pisze U. Nilgen. Evangelistensymbole, [w:] Reallexikon zur deutschen
Kunstgeschicltte. VI. Miinchen 1973. col. 545-548.
15
8. Stan i Nowy Testament. Hortus Deliciarum Herrady z Landsbergu
i rękopis zniszczony)
Należy zwrócić uwagę na zbieżność tych słów z inskrypcją na patenie trzemeszeńskiej, gdzie czy-
tamy, że boskie światło zapala się, po wypełnieniu znaków Starego Przymierza.
Według Guiberta z Nogent. po wypowiedzeniu słów konsekracji kielich zawiera całą łaskę
Nowego Testamentu36. Na kielichu trzemeszeńskim wykład prawd Nowego Przymierza dotyczy
trzech zakresów tematycznych i został przedstawiony w trzech strefach obrazowych: na czaszy,
wokół nodusa i na stopie (il. 9).
Przedstawienia na czaszy głoszą naukę o Jezusie Chrystusie jako człowieku. Wyrażają to trzy
wątki dogmatyczne: Wcielenie (Zwiastowanie, Boże Narodzenie), Chrystofania (Chrzest Chrystusa)
i ustanowienie Eucharystii (Ostatnia Wieczerza). Na sześć przedstawień tylko dwa są figurami
starotestamentowymi (Mojżesz przy krzaku ognistym; Aron z kwitnącą różdżką); odnoszą się one
tylko do wątku Wcielenia, który jest niewątpliwie w tej części programu ikonograficznego naj-
ważniejszy. Podkreśla to mariologiczna w treści inskrypcja na brzegu czaszy: „Matre Deo digna
sunt haec pro Virgine signa" (ił. 10, 11).
W dolnej części czaszy widnieją symbole czterech ewangelistów (il. 12), pod nimi, na nodusie
personifikacje czterech rzek rajskich (il. 13), a w górnej części stopy cztery cnoty kardynalne
(il. 14). Przedstawienia ewangelistów, rzek rajskich i cnót kardynalnych skupione w środku kielicha
należy rozpatrywać razem. Zostały tutaj połączone ze sobą trzy spośród licznych składników sym-
bolicznego systemu czworości, który odnoszono w średniowieczu do natury rozpatrywanej jako mikro-
kosmos (człowiek) i makrokosmos (wszechświat)37. Przejmując tę koncepcję od autorów pogańskich,
Ojcowie Kościoła włączyli ją w ideę ekonomii zbawienia: w świecie, który swoją budowę zasa-
36 Ibidem, s. 232.
37 Sauer, Symbolik des Kirchengebdudes (przyp. 21), s. 62-66; V. F. Hopper, Médiéval Number Symbolism, Its
Sources, Meaning and Influence on Thought and Expression, New York 1938. s. 43, 83 nn., 95. 113: B. Bron der,
Das Bild der Schôpfung und Neuschôpfung der Welt ais orbis quadrants, „Fruhmittelalterliche Studien", V. 1972, s. 188-210;
H. Meyer. Die Zahlenallegorese im Mittelalter. Méthode und Gebrauch, Miinchen 1975. s. 123-127. O związku symboli
ewangelistów z innymi elementami systemu czworości pisze U. Nilgen. Evangelistensymbole, [w:] Reallexikon zur deutschen
Kunstgeschicltte. VI. Miinchen 1973. col. 545-548.