DOI Artikel:
Mikocka-Rachubowa, Katarzyna: Mistrz Nagrobka Provany - rzeźbiarz krakowski przełomu XVI i XVII wieku
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.13596#0078
74
KATARZYNA MIKOCKA-RACHUBOWA
52. Figura nagrobna arcybiskupa Adolfa von Schauenburg w katedrze w Kolonii (1556— 1561, Cornelis Floris).
i żywot wieczny300, obrazując zarazem dogmat „widzenia uszczęśliwiającego" („visio Dei"), osiąganego
bezpośrednio po rozłączeniu się duszy z ciałem301. Ponieważ w nagrobkach naszej grupy, gdzie zjawisko
to występuje, albo brak jest przedstawienia kultowego (u Opalińskiej), albo postać zmarłego nie ma
z nim kontaktu (pomniki Kostki i Opalińskiego), a wzrok zmarłego kieruje się na ołtarz stojący w naj-
bliższym sąsiedztwie nagrobka302, można by tu widzieć zobrazowanie idei „wieczystego uczestnictwa"
zmarłego w nabożeństwach odbywających się w kościele, stanowiącego manifestację wiary w „communio
sanctorum" (świętych obcowanie) — współuczestnictwo w ofierze Chrystusa obok osób żywych,
biorących udział w obrzędach, także dusz zbawionych i cierpiących w czyśćcu303. Możliwe też, że mamy
tu do czynienia ze zjawiskiem „wieczystej adoracji", wyrażającej się poprzez przedstawienie zmarłego
pogrążonego w modlitwie kierowanej bądź ku wizerunkowi kultowemu umieszczonemu w nagrobku,
bądź ku elementowi zewnętrznemu, najczęściej ołtarzowi304. Ponieważ jednak ta barokowa już idea,
łączona zwykle raczej z figurami klęczącymi ze złożonymi rękoma, zostałaby w naszej grupie zastosowa-
na do dawnego schematu postaci leżącej, gdzie oznaką adoracji byłby jedynie kierunek wzroku —
podobnie jak ma to miejsce w epitafijnych przedstawieniach popiersiowych305, należałoby przyjąć,
że nagrobki nasze odznaczają się na tle polskiej rzeźby absolutną oryginalnością we wprowadzeniu do
300 pQr j Kębłowski, Treści ideowe gotyckich nagrobków na Śląsku, Poznań 1970, s. 24 nn.
301 Por. J. Dreścik, Epitafium Jana Leopolity. Próba interpretacji treści, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagielloń-
skiego. Prace z Historii Sztuki", z. XIV, 1977, s. 34 — 35.
302 W przypadku nagrobka biskupa Kostki jest to ołtarz główny katedry chełmżyńskiej (obecny pochodzi z ok. 1650 г.,
o poprzednim brak wzmianek źródłowych); w kaplicy Opalińskich w Radlinie ołtarz był pierwotnie usytuowany inaczej niż
obecnie (por. przyp. 41), a figury zmarłych miały z nim kontakt wzrokowy.
303 por Dreścik, °P- C(ï> s- 35 — 36 — nauka o świętych obcowaniu była silnie atakowana przez kościoły reformowane.
304 Por. L. Bruhns, Das Motiv der ewigen Anbetung in der rômischen Grabplastik des 16., 17. und 18. Jahrhunderts,
„Rómisches Jahrbuch fur Kunstgeschichte" IV: 1940; H. s'Jacob, Idealism and Realism. A Study of Sepulchral Symbolism, Leiden
1954, s. 142-144. Też: Karpowicz, Rzeźba..., s. 66, 68.
305 Por. J. Szczepańska, Malowane portrety epitafijne na Mazowszu XVII i początku XVIII w., „Rocznik Mazowiecki"
II: 1969, s. 256-257.
KATARZYNA MIKOCKA-RACHUBOWA
52. Figura nagrobna arcybiskupa Adolfa von Schauenburg w katedrze w Kolonii (1556— 1561, Cornelis Floris).
i żywot wieczny300, obrazując zarazem dogmat „widzenia uszczęśliwiającego" („visio Dei"), osiąganego
bezpośrednio po rozłączeniu się duszy z ciałem301. Ponieważ w nagrobkach naszej grupy, gdzie zjawisko
to występuje, albo brak jest przedstawienia kultowego (u Opalińskiej), albo postać zmarłego nie ma
z nim kontaktu (pomniki Kostki i Opalińskiego), a wzrok zmarłego kieruje się na ołtarz stojący w naj-
bliższym sąsiedztwie nagrobka302, można by tu widzieć zobrazowanie idei „wieczystego uczestnictwa"
zmarłego w nabożeństwach odbywających się w kościele, stanowiącego manifestację wiary w „communio
sanctorum" (świętych obcowanie) — współuczestnictwo w ofierze Chrystusa obok osób żywych,
biorących udział w obrzędach, także dusz zbawionych i cierpiących w czyśćcu303. Możliwe też, że mamy
tu do czynienia ze zjawiskiem „wieczystej adoracji", wyrażającej się poprzez przedstawienie zmarłego
pogrążonego w modlitwie kierowanej bądź ku wizerunkowi kultowemu umieszczonemu w nagrobku,
bądź ku elementowi zewnętrznemu, najczęściej ołtarzowi304. Ponieważ jednak ta barokowa już idea,
łączona zwykle raczej z figurami klęczącymi ze złożonymi rękoma, zostałaby w naszej grupie zastosowa-
na do dawnego schematu postaci leżącej, gdzie oznaką adoracji byłby jedynie kierunek wzroku —
podobnie jak ma to miejsce w epitafijnych przedstawieniach popiersiowych305, należałoby przyjąć,
że nagrobki nasze odznaczają się na tle polskiej rzeźby absolutną oryginalnością we wprowadzeniu do
300 pQr j Kębłowski, Treści ideowe gotyckich nagrobków na Śląsku, Poznań 1970, s. 24 nn.
301 Por. J. Dreścik, Epitafium Jana Leopolity. Próba interpretacji treści, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagielloń-
skiego. Prace z Historii Sztuki", z. XIV, 1977, s. 34 — 35.
302 W przypadku nagrobka biskupa Kostki jest to ołtarz główny katedry chełmżyńskiej (obecny pochodzi z ok. 1650 г.,
o poprzednim brak wzmianek źródłowych); w kaplicy Opalińskich w Radlinie ołtarz był pierwotnie usytuowany inaczej niż
obecnie (por. przyp. 41), a figury zmarłych miały z nim kontakt wzrokowy.
303 por Dreścik, °P- C(ï> s- 35 — 36 — nauka o świętych obcowaniu była silnie atakowana przez kościoły reformowane.
304 Por. L. Bruhns, Das Motiv der ewigen Anbetung in der rômischen Grabplastik des 16., 17. und 18. Jahrhunderts,
„Rómisches Jahrbuch fur Kunstgeschichte" IV: 1940; H. s'Jacob, Idealism and Realism. A Study of Sepulchral Symbolism, Leiden
1954, s. 142-144. Też: Karpowicz, Rzeźba..., s. 66, 68.
305 Por. J. Szczepańska, Malowane portrety epitafijne na Mazowszu XVII i początku XVIII w., „Rocznik Mazowiecki"
II: 1969, s. 256-257.