DOI Artikel:
Pieńkos, Andrzej: Konwencje obrazowania śmierci w sztuce XIX wieku: między formą a tabu
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.14247#0044
KONWENCJE OBRAZOWANIA ŚMIERCI W SZTUCE XIX WIEKU. MIĘDZY FORMĄ A TABU
39
3. Paul Baudry, Charlotte Corday, 1861.
Nantes, Musée des Beaux-Arts
W dojmująco konkretnym opisie Baudelaire'a arcydzieła Jacques-Louis Davida Śmierć Marata (1793)14,
którego realność porównywana jest przez krytyka z powieściami Balzaca, ujawnia się dziewiętnastowieczna
skłonność do akcentowania siły rzeczywistości i poszukiwania dzieł, w których owa intensywność znalazła
odbicie. W tym sensie między interpretacją Baudelaire 'a (która właściwie wycofuje się na pozycje ekphra-
zis) a wcześniejszym od niej o pół wieku obrazem Davida - nie ma rozziewu. Podobnie: jakby stworzonym
dla promotorów realizmu z połowy XIX w. wydaje się ten właśnie obraz Davida w interpretacji Théophile'a
Thoré z 1846 r. Interpretacji zredukowanej niemal do suchego opisu, ale podkreślającej bezpośredni charak-
ter reakcji artysty:
„Nie sposób ukazać w malarstwie bardziej ponurego, a zarazem prostszego dramatu. Widać, że artysta
był pod wrażeniem niedawnej śmierci; bowiem ten przykuwający wzrok obraz został namalowany z natury
i przez człowieka zaangażowanego aż do granic fanatyzmu [...]. Obok wanny skrwawiony nóż; brązowy
kałamarz i złamane pióro leżą na drewnianym klocku. Jest to jedyny sprzęt w tym nagim i szarym wnę-
trzu"15.
A jednak obraz Davida nie jest dziełem założycielskim nowego obrazowania śmierci w epoce nowocze-
snej. Pozostaje obrazem wyjątkowym, nie w pełni jeszcze przynależnym do tej epoki. Obraz Josepha Roques
14 Bruksela, Musées Royaux des Beaux-Arts.
15 Cyt. za: Th. Thoré, Studia nad malarstwem francuskim od końca XVIII wieku, [w:] H. Morawska, Francuscy pisarze
i krytycy o malarstwie 1820-1876, Warszawa 1977, t. 2, s. 328. W obfitej literaturze dotyczącej Śmierci Marata Davida, wypo-
wiedzi Baudelaire'a i Thoré'go nie są uwzględniane, poza popularną monografią M.-C. Sahut, R. Michel, David l'art et le
politique, Paris 1988, którą otwiera cytat Baudelaire'a. Na marginesie odwołują się do Baudelaire'a: W. Sauerlànder, Davids
'Marat à son dernier soupir' oder Malerei und Terreur, „Idea" II: 1983, s. 82; K. Herding, Davids 'Marat' ais 'dernier appel
à l'unité révolutionnaire', [w:] tegoż, Im Zeichen der Aufklàrung. Studien zur Moderne, Frankfurt a. M. 1989, s. 71; J. Traeger,
Der Tod des Marat. Révolution des Menschenbildes, Miinchen 1986, s. 75. Najnowszy stan badań nad obrazem i pełna bibliografia
[w:] Jacques-Louis David 1748-1825, Paris-Versailles 1989, katalog wystawy, s. 282-287. Najnowsze interpretacje [w:] Bleyl,
op.cit.; M. Brôtje, Der Spiegel der Kunst. Zur Grundlegung einer existential-hermeneutischen Kunstwissenschaft, Stuttgart
1990, s. 156-172.
39
3. Paul Baudry, Charlotte Corday, 1861.
Nantes, Musée des Beaux-Arts
W dojmująco konkretnym opisie Baudelaire'a arcydzieła Jacques-Louis Davida Śmierć Marata (1793)14,
którego realność porównywana jest przez krytyka z powieściami Balzaca, ujawnia się dziewiętnastowieczna
skłonność do akcentowania siły rzeczywistości i poszukiwania dzieł, w których owa intensywność znalazła
odbicie. W tym sensie między interpretacją Baudelaire 'a (która właściwie wycofuje się na pozycje ekphra-
zis) a wcześniejszym od niej o pół wieku obrazem Davida - nie ma rozziewu. Podobnie: jakby stworzonym
dla promotorów realizmu z połowy XIX w. wydaje się ten właśnie obraz Davida w interpretacji Théophile'a
Thoré z 1846 r. Interpretacji zredukowanej niemal do suchego opisu, ale podkreślającej bezpośredni charak-
ter reakcji artysty:
„Nie sposób ukazać w malarstwie bardziej ponurego, a zarazem prostszego dramatu. Widać, że artysta
był pod wrażeniem niedawnej śmierci; bowiem ten przykuwający wzrok obraz został namalowany z natury
i przez człowieka zaangażowanego aż do granic fanatyzmu [...]. Obok wanny skrwawiony nóż; brązowy
kałamarz i złamane pióro leżą na drewnianym klocku. Jest to jedyny sprzęt w tym nagim i szarym wnę-
trzu"15.
A jednak obraz Davida nie jest dziełem założycielskim nowego obrazowania śmierci w epoce nowocze-
snej. Pozostaje obrazem wyjątkowym, nie w pełni jeszcze przynależnym do tej epoki. Obraz Josepha Roques
14 Bruksela, Musées Royaux des Beaux-Arts.
15 Cyt. za: Th. Thoré, Studia nad malarstwem francuskim od końca XVIII wieku, [w:] H. Morawska, Francuscy pisarze
i krytycy o malarstwie 1820-1876, Warszawa 1977, t. 2, s. 328. W obfitej literaturze dotyczącej Śmierci Marata Davida, wypo-
wiedzi Baudelaire'a i Thoré'go nie są uwzględniane, poza popularną monografią M.-C. Sahut, R. Michel, David l'art et le
politique, Paris 1988, którą otwiera cytat Baudelaire'a. Na marginesie odwołują się do Baudelaire'a: W. Sauerlànder, Davids
'Marat à son dernier soupir' oder Malerei und Terreur, „Idea" II: 1983, s. 82; K. Herding, Davids 'Marat' ais 'dernier appel
à l'unité révolutionnaire', [w:] tegoż, Im Zeichen der Aufklàrung. Studien zur Moderne, Frankfurt a. M. 1989, s. 71; J. Traeger,
Der Tod des Marat. Révolution des Menschenbildes, Miinchen 1986, s. 75. Najnowszy stan badań nad obrazem i pełna bibliografia
[w:] Jacques-Louis David 1748-1825, Paris-Versailles 1989, katalog wystawy, s. 282-287. Najnowsze interpretacje [w:] Bleyl,
op.cit.; M. Brôtje, Der Spiegel der Kunst. Zur Grundlegung einer existential-hermeneutischen Kunstwissenschaft, Stuttgart
1990, s. 156-172.