DOI Artikel:
Pieńkos, Andrzej: Konwencje obrazowania śmierci w sztuce XIX wieku: między formą a tabu
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.14247#0052
KONWENCJE OBRAZOWANIA ŚMIERCI W SZTUCE XIX WIEKU. MIĘDZY FORMĄ A TABU 47
8. Adolph von Menzel, Polegli pod Sadową, 1866, rysunek. Berlin, Nationalgalerie
wybrał) i w studium zmarłego generała z 1873 r.50 Dbałość o tak drogą Menzlowi autentyczność, o świadec-
two, przebija już z drzeworytu z 1840 г., ukazującego trupy i rannych w bitwie pod Pragą"1.
W postaci monachijskiego twórcy nienagannie eleganckich intérieurs i... ekscytujących scen makabrycz-
nych, Alberta von Kellera, znajdujemy znakomity przykład artysty, dla którego trupiarnia jest sama tematem
malarskim, zanim dostarczy materiału do obrazów o godnej tematyce, dobieranej wtórnie pod tym kątem.
Interesuje go przede wszystkim „rzeczywistość śmierci" w jej zewnętrznym aspekcie. Liczne rysunkowe
i malarskie studia trupów (il. 9) wyprzedzają, jak się wydaje, pomysł namalowania dużego płótna z trupem:
Wskrzeszenia córki Jaira, ostatecznie zrealizowanego w 1885-1886 r.'2 W tej ostatecznej wersji Keller po-
wrócił do bardziej tradycyjnego sposobu obrazowania wskrzeszeń, tzn. ukazał moment samego powstawania
z martwych. W wariantach poprzednich skłaniał się do skonfrontowania stojącej postaci Chrystusa z płasko
rozciągniętymi zwłokami dziewczyny. Podobną okazję do namalowania trupa znalazł w klasztornej scenie
Szczęśliwa siostra z 1893 r.53 Poszukiwanie „formy dla śmierci" sprowadza się tu do wprowadzenia natura-
listycznego studium trupa w schemat kompozycyjny o długiej tradycji.
Inny wybitny malarz monachijski, w równym stopniu jak von Keller zafascynowany ekstremalnymi
stanami rzeczywistości, Gabriel C. von Max, obok czaszek, wariatów i stygmatyczek zapamiętale studiował
także trupy i anatomiczne preparaty. Efekty tych badań widoczne są w wielu pracach, m.in. we Wskrzesze-
niu córki Jaira z 1875 r.54 i w scenie z tego samego roku - Ahaswer nad trupem dziecka^, w której poziomo
ułożone zwłoki w całunie stanowią kompozycyjny kontrast dla pionu postaci wiecznego tułacza. Ten sam
50 Wszystkie w Berlin, Nationalgalerie. Poza tym jedno ze studiów spod Sadowej w Schweinfurt, Sammlung G. Schâfer.
Rzeczowe listy Menzla z Sadowej cyt. w Adolph Menzel. Realist - Historisi - Maler des Hofes, Schweinfurt-Bremen 1981,
katalog wystawy, s. 163.
51 Pisze o tym F. F o r s t er-H ahn, 'Die Aufbahrung der Màrzgefallenen'. Menzel's Unfmished Painting as a Parable of the
Aborted Révolution of 1848, [w:] Kunst um 1800 und die Folgen, Werner Hofmann zu Ehren, Munchen 1988, s. 222-223.
"2 Historię powstawania obrazu od ok. 1877 r. opisuje H. Rosenhagen, Albert von Keller, Bielefeld-Leipzig 1912,
s. 56, n. Wersja ostateczna i kilka szkiców znajdują się obecnie w Neue Pinakothek w Monachium, liczne studia olejne i szkice
całości są nie do zlokalizowania wobec braku jakichkolwiek prac o artyście od pocz. XX w. Zob. też: B. Dijkstra, Idols of
Perversity, Oxford-New York 1986, s. 54.
53 Obraz zaginiony.
"4 Melbourne, National Gallery of Victoria.
55 Zaginiony.
8. Adolph von Menzel, Polegli pod Sadową, 1866, rysunek. Berlin, Nationalgalerie
wybrał) i w studium zmarłego generała z 1873 r.50 Dbałość o tak drogą Menzlowi autentyczność, o świadec-
two, przebija już z drzeworytu z 1840 г., ukazującego trupy i rannych w bitwie pod Pragą"1.
W postaci monachijskiego twórcy nienagannie eleganckich intérieurs i... ekscytujących scen makabrycz-
nych, Alberta von Kellera, znajdujemy znakomity przykład artysty, dla którego trupiarnia jest sama tematem
malarskim, zanim dostarczy materiału do obrazów o godnej tematyce, dobieranej wtórnie pod tym kątem.
Interesuje go przede wszystkim „rzeczywistość śmierci" w jej zewnętrznym aspekcie. Liczne rysunkowe
i malarskie studia trupów (il. 9) wyprzedzają, jak się wydaje, pomysł namalowania dużego płótna z trupem:
Wskrzeszenia córki Jaira, ostatecznie zrealizowanego w 1885-1886 r.'2 W tej ostatecznej wersji Keller po-
wrócił do bardziej tradycyjnego sposobu obrazowania wskrzeszeń, tzn. ukazał moment samego powstawania
z martwych. W wariantach poprzednich skłaniał się do skonfrontowania stojącej postaci Chrystusa z płasko
rozciągniętymi zwłokami dziewczyny. Podobną okazję do namalowania trupa znalazł w klasztornej scenie
Szczęśliwa siostra z 1893 r.53 Poszukiwanie „formy dla śmierci" sprowadza się tu do wprowadzenia natura-
listycznego studium trupa w schemat kompozycyjny o długiej tradycji.
Inny wybitny malarz monachijski, w równym stopniu jak von Keller zafascynowany ekstremalnymi
stanami rzeczywistości, Gabriel C. von Max, obok czaszek, wariatów i stygmatyczek zapamiętale studiował
także trupy i anatomiczne preparaty. Efekty tych badań widoczne są w wielu pracach, m.in. we Wskrzesze-
niu córki Jaira z 1875 r.54 i w scenie z tego samego roku - Ahaswer nad trupem dziecka^, w której poziomo
ułożone zwłoki w całunie stanowią kompozycyjny kontrast dla pionu postaci wiecznego tułacza. Ten sam
50 Wszystkie w Berlin, Nationalgalerie. Poza tym jedno ze studiów spod Sadowej w Schweinfurt, Sammlung G. Schâfer.
Rzeczowe listy Menzla z Sadowej cyt. w Adolph Menzel. Realist - Historisi - Maler des Hofes, Schweinfurt-Bremen 1981,
katalog wystawy, s. 163.
51 Pisze o tym F. F o r s t er-H ahn, 'Die Aufbahrung der Màrzgefallenen'. Menzel's Unfmished Painting as a Parable of the
Aborted Révolution of 1848, [w:] Kunst um 1800 und die Folgen, Werner Hofmann zu Ehren, Munchen 1988, s. 222-223.
"2 Historię powstawania obrazu od ok. 1877 r. opisuje H. Rosenhagen, Albert von Keller, Bielefeld-Leipzig 1912,
s. 56, n. Wersja ostateczna i kilka szkiców znajdują się obecnie w Neue Pinakothek w Monachium, liczne studia olejne i szkice
całości są nie do zlokalizowania wobec braku jakichkolwiek prac o artyście od pocz. XX w. Zob. też: B. Dijkstra, Idols of
Perversity, Oxford-New York 1986, s. 54.
53 Obraz zaginiony.
"4 Melbourne, National Gallery of Victoria.
55 Zaginiony.