DOI article:
Zalewska, Katarzyna: Świat rozległy i obcy: o średniowiecznych wyobrażeniach krain egzotycznych
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.14246#0068
ŚWIAT ROZLEGŁY I OBCY. O ŚREDNIOWIECZNYCH WYOBRAŻENIACH KRAIN EGZOTYCZNYCH
63
4. Plan Jerozolimy. Kolektarz, 2 poł. XII w., Bruksela,
Bibliothèque Royale, Us. 9823-24, fol. 157
wyjścia do ilustracji w późniejszych kodeksach De locis sanctis. W rękopisie z Priifening z 1165 r. (Mona-
chium, Bayerische Stadtbibliothek, Cod. lat. 13002, fol. 4)lx w Jerozolimie zostały zaznaczone jedynie bramy
i wieże (z nazwami, aby można je było rozpoznać), a pośrodku miasta rysownik umieścił kolumnę zwieńczoną
krzyżem i popiersiem Heliosa (il. 2). Kolumna ta zwana Solstitium, wymieniona została przez Arkulfa jako
pomnik potwierdzający, że Jerozolima znajduje się w centrum świata. W dzień przesilenia letniego miała ona
nie rzucać żadnego cienia, który - początkowo bardzo krótki zaczynał się pojawiać od 24 czerwca. To
zjawisko posłużyło Arkulfowi do potwierdzenia przekonania, że Jerozolima jest miejscem wybranym przez
Boga, zgodnie ze słowami psalmu 74, 12: „Bóg jednak, nasz król od początku, w środku świata przygotował
sobie chwałę"19. Znaczenie, jakie Arkulf wiązał ze wskazaniami Solstitium, jest dobrym przykładem wspo-
mnianej już wcześniej skłonności do doszukiwania się zarówno w dziełach rąk ludzkich, jak i w fenomenach
natury, świadectw Bożych zamiarów wobec świata.
W sporządzonym na początku XIII w. w Styrii rękopisie De locis sanctis, pochodzącym najprawdopo-
dobniej z opactwa cystersów w Rein (Wiedeń, Ósterreichische Nationalbibliothek, Cod. 609, fol. 4)20, na
planie rotundy Grobu Świętego znalazł się rysunek otwartego sarkofagu, w którym spoczywa ciało Chrystusa
(il. 3). Ten anachroniczny motyw przypominając dni pomiędzy Ukrzyżowaniem a Zmartwychwstaniem wska-
18Niehoff, op.cit, s. 57, kat. В 105.
19 Opowieść biskupa Arkulfa, [w:] Do Ziemi Świętej, s. 302. Cytat z psalmu wg Septuaginty, Niehoff, op.cit., s. 57, kat.
В 105.
20 H.J. Hermann, Die illuminierten Handschriften und Inkunabeln der Nationalbibliothek in Wien, Beschreibendes Verzei-
chnis der illuminierten Handschriften in Osterreich, N.F. 8, s. 362-364; O. Mazał, Himmels- und Weltenbilder, Wien 1973, s. 82;
Niehoff, op.cit., s. 58, kat. H 6.
63
4. Plan Jerozolimy. Kolektarz, 2 poł. XII w., Bruksela,
Bibliothèque Royale, Us. 9823-24, fol. 157
wyjścia do ilustracji w późniejszych kodeksach De locis sanctis. W rękopisie z Priifening z 1165 r. (Mona-
chium, Bayerische Stadtbibliothek, Cod. lat. 13002, fol. 4)lx w Jerozolimie zostały zaznaczone jedynie bramy
i wieże (z nazwami, aby można je było rozpoznać), a pośrodku miasta rysownik umieścił kolumnę zwieńczoną
krzyżem i popiersiem Heliosa (il. 2). Kolumna ta zwana Solstitium, wymieniona została przez Arkulfa jako
pomnik potwierdzający, że Jerozolima znajduje się w centrum świata. W dzień przesilenia letniego miała ona
nie rzucać żadnego cienia, który - początkowo bardzo krótki zaczynał się pojawiać od 24 czerwca. To
zjawisko posłużyło Arkulfowi do potwierdzenia przekonania, że Jerozolima jest miejscem wybranym przez
Boga, zgodnie ze słowami psalmu 74, 12: „Bóg jednak, nasz król od początku, w środku świata przygotował
sobie chwałę"19. Znaczenie, jakie Arkulf wiązał ze wskazaniami Solstitium, jest dobrym przykładem wspo-
mnianej już wcześniej skłonności do doszukiwania się zarówno w dziełach rąk ludzkich, jak i w fenomenach
natury, świadectw Bożych zamiarów wobec świata.
W sporządzonym na początku XIII w. w Styrii rękopisie De locis sanctis, pochodzącym najprawdopo-
dobniej z opactwa cystersów w Rein (Wiedeń, Ósterreichische Nationalbibliothek, Cod. 609, fol. 4)20, na
planie rotundy Grobu Świętego znalazł się rysunek otwartego sarkofagu, w którym spoczywa ciało Chrystusa
(il. 3). Ten anachroniczny motyw przypominając dni pomiędzy Ukrzyżowaniem a Zmartwychwstaniem wska-
18Niehoff, op.cit, s. 57, kat. В 105.
19 Opowieść biskupa Arkulfa, [w:] Do Ziemi Świętej, s. 302. Cytat z psalmu wg Septuaginty, Niehoff, op.cit., s. 57, kat.
В 105.
20 H.J. Hermann, Die illuminierten Handschriften und Inkunabeln der Nationalbibliothek in Wien, Beschreibendes Verzei-
chnis der illuminierten Handschriften in Osterreich, N.F. 8, s. 362-364; O. Mazał, Himmels- und Weltenbilder, Wien 1973, s. 82;
Niehoff, op.cit., s. 58, kat. H 6.