DOI article:
Grygiel, Tomasz: Florenckie Cinquecento w historyzmie: z problematyki recepcji
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.14246#0177
172
TOMASZ GRYGIEL
1. Florencja, Palazzo Mondragone, XVI w., Bartolomeo Ammannati.
Wg M. Fossi, Bartolomeo Ammannati
zmem, a co więcej - od spadku podmiotowości artystycznej samej Florencji jako ośrodka kreowania orygi-
nalnych wartości własnych, przejmującego także, w okresie dojrzałego i późnego renesansu, język form rzym-
skich ulegających w architekturze nierzadko sprowincjonalizowaniu czy redukcji skali. Z drugiej strony - da
o sobie jednak znać pewna obecność realizacji wyróżniających się, powstałych mimo gasnącej z biegiem lat
potęgi miasta, a choć mniej licznych niż w XV stuleciu, to dzięki swej klasie wchodzących mutatis mutandis
w obszar zainteresowań twórczości XIX i XX w., pragnącej odwołać się do przeszłości. Mimo istnienia
przekonywających nieraz podobieństw w relacji źródło - skutki inspiracji, ocenę zależności znów polaryzo-
wać będzie, tu z kolei często podwójny pryzmat widzenia: cech oryginalnych florenckiej pracy bądź jej zapo-
życzeń lub - wspólnoty języka innych obszarów (Płn. Włochy - manieryzm, Rzym).
Poświęcający wiele miejsca stolicy Toskanii i przychylny jej bardzo w odniesieniu do Quattrocenta,
filozof Józef Kremer, twórca zrębów nowoczesnej estetyki polskiej, pisał w roku 1861 o objawach szerzącej
się sztuki Odrodzenia należącej już do XVI stulecia: „Duch tego najwyższego późniejszego renesansu rozbu-
dził największe geniusze po całej włoskiej ziemi, przecież we Florencji on mniej uczuć się daje w pomnikach
architektonicznych [T.G.], ale dokazał się ogromnych dzieł w rzeźbie, a więcej jeszcze w malarstwie
[...]"3- Ten krytyczny pogląd na temat dzieł budowlanych Cinquecenta we Florencji utrzyma się, mimo prze-
wartościowań w ocenie dorobku przeszłości, długie lata, tak iż w 1911 r. rosyjski historyk sztuki, podróżnik
Paweł Muratów stwierdzi w niepozbawiony metaforycznych cech sposób: „Florencja była kolebką Quat-
trocenta, a zarazem jego sarkofagiem"4. A uznawszy też, że i wszystko „co należy do okresu przed wiekiem
3 J. Kremer, Podróż do Włoch z drzeworytami, Wilno 1861, t. IV, s. 48.
4 Cyt. za wydaniem Pawła Hertza, P. Muratów, Obrazy Włoch, Warszawa 1988, t. I, s. 136.
TOMASZ GRYGIEL
1. Florencja, Palazzo Mondragone, XVI w., Bartolomeo Ammannati.
Wg M. Fossi, Bartolomeo Ammannati
zmem, a co więcej - od spadku podmiotowości artystycznej samej Florencji jako ośrodka kreowania orygi-
nalnych wartości własnych, przejmującego także, w okresie dojrzałego i późnego renesansu, język form rzym-
skich ulegających w architekturze nierzadko sprowincjonalizowaniu czy redukcji skali. Z drugiej strony - da
o sobie jednak znać pewna obecność realizacji wyróżniających się, powstałych mimo gasnącej z biegiem lat
potęgi miasta, a choć mniej licznych niż w XV stuleciu, to dzięki swej klasie wchodzących mutatis mutandis
w obszar zainteresowań twórczości XIX i XX w., pragnącej odwołać się do przeszłości. Mimo istnienia
przekonywających nieraz podobieństw w relacji źródło - skutki inspiracji, ocenę zależności znów polaryzo-
wać będzie, tu z kolei często podwójny pryzmat widzenia: cech oryginalnych florenckiej pracy bądź jej zapo-
życzeń lub - wspólnoty języka innych obszarów (Płn. Włochy - manieryzm, Rzym).
Poświęcający wiele miejsca stolicy Toskanii i przychylny jej bardzo w odniesieniu do Quattrocenta,
filozof Józef Kremer, twórca zrębów nowoczesnej estetyki polskiej, pisał w roku 1861 o objawach szerzącej
się sztuki Odrodzenia należącej już do XVI stulecia: „Duch tego najwyższego późniejszego renesansu rozbu-
dził największe geniusze po całej włoskiej ziemi, przecież we Florencji on mniej uczuć się daje w pomnikach
architektonicznych [T.G.], ale dokazał się ogromnych dzieł w rzeźbie, a więcej jeszcze w malarstwie
[...]"3- Ten krytyczny pogląd na temat dzieł budowlanych Cinquecenta we Florencji utrzyma się, mimo prze-
wartościowań w ocenie dorobku przeszłości, długie lata, tak iż w 1911 r. rosyjski historyk sztuki, podróżnik
Paweł Muratów stwierdzi w niepozbawiony metaforycznych cech sposób: „Florencja była kolebką Quat-
trocenta, a zarazem jego sarkofagiem"4. A uznawszy też, że i wszystko „co należy do okresu przed wiekiem
3 J. Kremer, Podróż do Włoch z drzeworytami, Wilno 1861, t. IV, s. 48.
4 Cyt. za wydaniem Pawła Hertza, P. Muratów, Obrazy Włoch, Warszawa 1988, t. I, s. 136.