DOI Artikel:
Kowalczyk, Jerzy: Świątynie i klasztory późnobarokowe w archidiecezji lwowskiej
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.14538#0245
244
JERZY KOWALCZYK
89. Monasterzyska, kościół parafialny, fasada, 1751. Fot. J.K. Ostrowski, 1993
Klarowną kompozycję ma płaska, dwukondygnacjowa, pięcioosiowa fasada kościoła pijarów w Zło-
czowie, przysłaniająca bazylikowy układ. Architekt - zapewne Antonio Castelli - zastosował superpozycję
porządków (il. 90). Asymetria fasady została spowodowana niewyciągnięciem wieży południowej. W reper-
tuarze architektoniczno-dekoracyjnym elewacji istnieje jednak pewna rozbieżność, wskazująca na jej po-
wstanie w dwu fazach. Do wczesnej fazy, wiązanej z Castellim, należą prosto obramione otwory okienne
podłużne i koliste oraz wnęki konchowe. Do drugiej fazy z połowy XVIII w. trzeba zaliczyć kamienną
okładzinę z wyrafinowaną ornamentyką rokokową, szczególnie bogatą w dolnej kondygnacji przy wnękach
konchowych z figurami (il. 139). Z tego etapu pochodzi balkon z żelazną kratą nad portalem głównym,
oparty na kamiennych, dynamicznie ukształtowanych kroksztynach. O drugiej fazie kościoła złoczowskiego
świadczy też opracowanie elewacji bocznych, zwłaszcza korpusu nawy głównej i prezbiterium, wypełnio-
nych ramowymi płycinami i wklęsłymi glifami okiennymi, jak w budowlach meretynowskich.
Dwuwieżową fasadę o licu kamiennym otrzymał kościół dominikanów w Tarnopolu356 (il. 91). To
niewątpliwie dzieło jezuickiego architekta Pawła Giżyckiego z lat 1749-1779 wykazuje duże podobieństwo
z jego wcześniejszą fasadą świątyni jezuitów w Krzemieńcu na Wołyniu (1731-1743). Podobna jest struk-
tura pięcioosiowej kompozycji o zmiennym rytmie przęseł: A-B-A-B, dwukondygnacjowej z wieżami o trzech
kondygnacjach. Drugą kondygnację wież wieńczą wydatne łukowe przyczółki, a środkowe - przyczółek
trójkątny, ponad którym wznosi się szczyt o ekspresyjnej sylwecie z gzymsem o łuku w ośli grzbiet, ozdo-
bionym wazonami. Fasada tarnopolskiej świątyni w porównaniu z krzemieniecką jest masywniejsza, szer-
sza, architekt wprowadził tu bowiem pary pilastrów. Wyróżnia się też smukłymi wielostopniowymi hełmami
wież, przypominającymi pagody. Pewną analogią są hełmy wież kościoła paulinów we Włodawie, wzniesio-
W czasie powojennej restauracji kamienną okładzinę fasady kościoła tarnopolskiego pokryto szpachlówką i pomalowano,
zacierając pierwotną fakturę.
JERZY KOWALCZYK
89. Monasterzyska, kościół parafialny, fasada, 1751. Fot. J.K. Ostrowski, 1993
Klarowną kompozycję ma płaska, dwukondygnacjowa, pięcioosiowa fasada kościoła pijarów w Zło-
czowie, przysłaniająca bazylikowy układ. Architekt - zapewne Antonio Castelli - zastosował superpozycję
porządków (il. 90). Asymetria fasady została spowodowana niewyciągnięciem wieży południowej. W reper-
tuarze architektoniczno-dekoracyjnym elewacji istnieje jednak pewna rozbieżność, wskazująca na jej po-
wstanie w dwu fazach. Do wczesnej fazy, wiązanej z Castellim, należą prosto obramione otwory okienne
podłużne i koliste oraz wnęki konchowe. Do drugiej fazy z połowy XVIII w. trzeba zaliczyć kamienną
okładzinę z wyrafinowaną ornamentyką rokokową, szczególnie bogatą w dolnej kondygnacji przy wnękach
konchowych z figurami (il. 139). Z tego etapu pochodzi balkon z żelazną kratą nad portalem głównym,
oparty na kamiennych, dynamicznie ukształtowanych kroksztynach. O drugiej fazie kościoła złoczowskiego
świadczy też opracowanie elewacji bocznych, zwłaszcza korpusu nawy głównej i prezbiterium, wypełnio-
nych ramowymi płycinami i wklęsłymi glifami okiennymi, jak w budowlach meretynowskich.
Dwuwieżową fasadę o licu kamiennym otrzymał kościół dominikanów w Tarnopolu356 (il. 91). To
niewątpliwie dzieło jezuickiego architekta Pawła Giżyckiego z lat 1749-1779 wykazuje duże podobieństwo
z jego wcześniejszą fasadą świątyni jezuitów w Krzemieńcu na Wołyniu (1731-1743). Podobna jest struk-
tura pięcioosiowej kompozycji o zmiennym rytmie przęseł: A-B-A-B, dwukondygnacjowej z wieżami o trzech
kondygnacjach. Drugą kondygnację wież wieńczą wydatne łukowe przyczółki, a środkowe - przyczółek
trójkątny, ponad którym wznosi się szczyt o ekspresyjnej sylwecie z gzymsem o łuku w ośli grzbiet, ozdo-
bionym wazonami. Fasada tarnopolskiej świątyni w porównaniu z krzemieniecką jest masywniejsza, szer-
sza, architekt wprowadził tu bowiem pary pilastrów. Wyróżnia się też smukłymi wielostopniowymi hełmami
wież, przypominającymi pagody. Pewną analogią są hełmy wież kościoła paulinów we Włodawie, wzniesio-
W czasie powojennej restauracji kamienną okładzinę fasady kościoła tarnopolskiego pokryto szpachlówką i pomalowano,
zacierając pierwotną fakturę.