DOI Artikel:
Jakubowska, Agata: Feministyczne interwencje Griseldy Pollock
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.14537#0053
FEMINISTYCZNE INTERWENCJE GRISELDY POLLOCK
47
teraz mamy do czynienia70. Dla Pollock oznacza to, iż działania należy prowadzić co prawda w obrębie
historii sztuki, ale niejako przeciwko niej.
Na pytanie o to, jakie te działania miałyby być, nie znajdujemy w tekstach Pollock jednoznacznej
odpowiedzi. Można zauważyć wahanie między pozycją wyraźnie nastawioną na działania natury politycz-
nej, a drugą, skupioną raczej na psychoanalitycznym pragnieniu. Pisze na przykład: „Ich [feministycznych
teorii - AJ.] tworzenie i artykulacja jest, jednakże, cały czas warunkowana przez polityczną odpowiedzial-
ność pracy na rzecz wyzwolenia kobiet"71. A jakiś czas później: „Celem tego tekstu było poszukiwanie
sposobu wyjścia z bezustannego zapisywania męskiego pożądania w zachodniej sztuce i historii sztuki, tak,
by wynaleźć sposoby mówienia z kobiecego miejsca i zaświadczające o nim. [...] Przedstawienia, które
chcemy jako feministki tworzyć, są napędzane przez nasze pragnienie tego, co wydaje się być poza aktu-
alnymi reżimami znaczenia, sposobami widzenia sztuki, uprawiania historii sztuki, rozumienia przeszłości"72.
Cytaty te pochodzą z książek, których wydanie dzieli jedenaście lat. Zmiana jaka między nimi zaszła
dotyczy przede wszystkim języka, a nie ogólnego celu jaki sobie stawia feministyczna historii sztuki. Cały
czas nie zmienia się wroga postawa Pollock wobec modernistycznej historii sztuki z charakterystycznymi
dla niej, przynajmniej według tej badaczki, koncepcjami artysty jako wyjątkowej jednostki i autonomiczne-
go dzieła sztuki. Cały czas celem pozostaje rozbicie jej narracji dotyczących artystów i tworzenie nowych,
poświęconych artystkom. Te ostatnie jednak nie pozostają niezmienne. Pollock wielokrotnie powraca do
tych samych artystów czy prac, interpretując je za każdym razem z nieco odmiennej perspektywy. Źródła
owej odmienności należałoby poszukiwać przede wszystkim w teoriach, którymi się Pollock inspiruje.
W pierwszym rzędzie marksistowskiej i semiotycznej, potem psychoanalitycznej. One sprawiają, że zamiast
opresjonowanych kobiet stopniowo coraz częściej mamy do czynienia z represjonowanym „tym-co-kobiece".
Praca Pollock to, jak już pisałam na początku, „praca-w-toku" (work-in-progress). Każda książka sta-
nowi kolejny etap zmagań z fallocetrycznym dyskursem (także historii sztuki), który wyklucza kobiety i to-
-co-kobiece. Żadna analiza nie zostaje uznana za zakończoną, żaden pomysł interpretacyjny za ostatecznie
dobry. Mimo trzydziestu lat istnienia feministycznych interpretacji w historii sztuki, Pollock ciągle zdaje się
poszukiwać jak najlepszego sposobu ich dokonywania.
Pollock podkreśla, że choć tworzy w ramach historii sztuki, nie chce być uznawana za jej część. Za-
pewne niezwykle denerwuje ją włączanie jej tekstów do zbiorów poświęconych nowej historii sztuki (za-
zwyczaj pojawia się tam jako najbardziej wpływowa przedstawicielka nurtu feministycznego). Uważa bo-
wiem, że nie należy ich odczytywać jako nowe podejście polegające „po prostu" na stawianiu w analizach
problemu gender. To między innymi sprawiło, że cały czas pozostaje przy określaniu swych działań femi-
nistycznymi i niewłączaniu ich do szeroko rozumianych gender studies. Te drugie prowadzą niejednokrotnie
do zakademizowania działań feministycznych, a z tym Pollock, przywiązana do politycznego skutku swojej
aktywności, nie mogłaby się pogodzić.
T. de L a u r e t i s, Technologies of Gender: Essays on Theory, Film and Fiction, Londyn 1987, s. 25.
71 „Tneir production and articulation is, however, qualified at all times by the political responsibility of working for the
libération of women" (VD, s. 16).
2 „The purpose of this paper has been to seek a way out of the relentless inscriptions of masculine désire in Western art and
art history in order to invent ways to speak of, and from, a féminine place. [...] The représentations we want to make as feminists
are driven by our désire for that which seems outside current régimes of sensé, ways of seeing art, doing art history. understanding
the past" (DD, s. 125).
47
teraz mamy do czynienia70. Dla Pollock oznacza to, iż działania należy prowadzić co prawda w obrębie
historii sztuki, ale niejako przeciwko niej.
Na pytanie o to, jakie te działania miałyby być, nie znajdujemy w tekstach Pollock jednoznacznej
odpowiedzi. Można zauważyć wahanie między pozycją wyraźnie nastawioną na działania natury politycz-
nej, a drugą, skupioną raczej na psychoanalitycznym pragnieniu. Pisze na przykład: „Ich [feministycznych
teorii - AJ.] tworzenie i artykulacja jest, jednakże, cały czas warunkowana przez polityczną odpowiedzial-
ność pracy na rzecz wyzwolenia kobiet"71. A jakiś czas później: „Celem tego tekstu było poszukiwanie
sposobu wyjścia z bezustannego zapisywania męskiego pożądania w zachodniej sztuce i historii sztuki, tak,
by wynaleźć sposoby mówienia z kobiecego miejsca i zaświadczające o nim. [...] Przedstawienia, które
chcemy jako feministki tworzyć, są napędzane przez nasze pragnienie tego, co wydaje się być poza aktu-
alnymi reżimami znaczenia, sposobami widzenia sztuki, uprawiania historii sztuki, rozumienia przeszłości"72.
Cytaty te pochodzą z książek, których wydanie dzieli jedenaście lat. Zmiana jaka między nimi zaszła
dotyczy przede wszystkim języka, a nie ogólnego celu jaki sobie stawia feministyczna historii sztuki. Cały
czas nie zmienia się wroga postawa Pollock wobec modernistycznej historii sztuki z charakterystycznymi
dla niej, przynajmniej według tej badaczki, koncepcjami artysty jako wyjątkowej jednostki i autonomiczne-
go dzieła sztuki. Cały czas celem pozostaje rozbicie jej narracji dotyczących artystów i tworzenie nowych,
poświęconych artystkom. Te ostatnie jednak nie pozostają niezmienne. Pollock wielokrotnie powraca do
tych samych artystów czy prac, interpretując je za każdym razem z nieco odmiennej perspektywy. Źródła
owej odmienności należałoby poszukiwać przede wszystkim w teoriach, którymi się Pollock inspiruje.
W pierwszym rzędzie marksistowskiej i semiotycznej, potem psychoanalitycznej. One sprawiają, że zamiast
opresjonowanych kobiet stopniowo coraz częściej mamy do czynienia z represjonowanym „tym-co-kobiece".
Praca Pollock to, jak już pisałam na początku, „praca-w-toku" (work-in-progress). Każda książka sta-
nowi kolejny etap zmagań z fallocetrycznym dyskursem (także historii sztuki), który wyklucza kobiety i to-
-co-kobiece. Żadna analiza nie zostaje uznana za zakończoną, żaden pomysł interpretacyjny za ostatecznie
dobry. Mimo trzydziestu lat istnienia feministycznych interpretacji w historii sztuki, Pollock ciągle zdaje się
poszukiwać jak najlepszego sposobu ich dokonywania.
Pollock podkreśla, że choć tworzy w ramach historii sztuki, nie chce być uznawana za jej część. Za-
pewne niezwykle denerwuje ją włączanie jej tekstów do zbiorów poświęconych nowej historii sztuki (za-
zwyczaj pojawia się tam jako najbardziej wpływowa przedstawicielka nurtu feministycznego). Uważa bo-
wiem, że nie należy ich odczytywać jako nowe podejście polegające „po prostu" na stawianiu w analizach
problemu gender. To między innymi sprawiło, że cały czas pozostaje przy określaniu swych działań femi-
nistycznymi i niewłączaniu ich do szeroko rozumianych gender studies. Te drugie prowadzą niejednokrotnie
do zakademizowania działań feministycznych, a z tym Pollock, przywiązana do politycznego skutku swojej
aktywności, nie mogłaby się pogodzić.
T. de L a u r e t i s, Technologies of Gender: Essays on Theory, Film and Fiction, Londyn 1987, s. 25.
71 „Tneir production and articulation is, however, qualified at all times by the political responsibility of working for the
libération of women" (VD, s. 16).
2 „The purpose of this paper has been to seek a way out of the relentless inscriptions of masculine désire in Western art and
art history in order to invent ways to speak of, and from, a féminine place. [...] The représentations we want to make as feminists
are driven by our désire for that which seems outside current régimes of sensé, ways of seeing art, doing art history. understanding
the past" (DD, s. 125).