DOI Artikel:
Jaworski, Piotr: Antyk w Królikarni: architektura i zbiory artystyczne
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.14537#0224
218
PIOTR JAWORSKI
15. Rzym, grobowiec Cecylii Metelli. Widokówka, przed 1939
budowlanych. Inskrypcja dedykacyjna wykuta na marmurowej płycie wmurowanej w elewację, głosi: Caeciliae
Q(uinti) Cretici f(iliae) Metellae Crassi95. Z napisu wynika, że monumentalny grobowiec wzniósł mąż Cecylii
Metelli, M. Licyniusz Krassus96 - legat Augusta w Mezji i syn sławnego pogromcy powstania Spartakusa,
sprawującego wraz z Cezarem i Pompejuszem triumwirat; zięć Q. Cecyliusza Metellusa Kretikusa, który
w 69 r. p.n.e. podbił dla Rzymu Kretę. Ponad płytą inskrypcyjną zachował się częściowo relief o bogatym
znaczeniu symbolicznym97, mający upamiętnić zwycięstwa ojca Krassusa i ojca zmarłej. W ten sposób, za
pośrednictwem skądinąd nieznanej bliżej kobiety, na jednej z najbardziej uczęszczanych dróg rzymskich
uwieczniono pamięć dwóch zasłużonych wodzów.
Charakterystyczną bryłę grobowca Cecylii Metelli przedstawiano na rycinach już w okresie renesansu,
zaś szczególną popularność zyskał on w XVIII w. Akwaforty zamieszczał w monumentalnych wydaniach
swych dzieł Giovanni Battista Piranesi98; prawdopodobnie też jego prace zadecydowały w pewnym sensie
o uproszczonym sposobie widzenia grobowca przez współczesnych, którego wyrazem stała się rezygnacja
z prostopadłościennego cokołu w dziełach wzorowanych na tym antycznym pierwowzorze i znaczne wydłu-
żenie w porównaniu z oryginałem części cylindrycznej, a w konsekwencji wypracowanie budowli na planie
koła. Grobowiec Cecylii Metelli przedstawiali na rysunkach przybyli z Polski podróżnicy, m.in. Jan Chry-
stian Kamsetzer", Tadeusz Kościuszko100 i Józef Łęski101. Wykonywano też jego korkowe modele102.
W latach dwudziestych XVIII w. Charles Howard, Lord Carlisle, zlecił architektowi Nicholasowi
Hawksmoore'owi sporządzenie projektu mauzoleum rodzinnego103, które stanąć miało w ogrodzie jego re-
95 Corpus Inscriptionum Latinarum (CIL), t. VI, Inscńptiones Urbis Romae Latinae, Berlin 1876, nr 1274; F. Azzuri,
Osservazioni sul fregio marmoreo del sepolcro di Cecilia Metella, „Bulletino delia Commissione Archeologica Comunale di
Roma", 23, 1895, s. 15.
96 Caecilia Metella, [w:J Paulys Real - Enzyclopadie der classischen Altertums-Wissenschaft, red. G. Wissowa, t. III,
Stuttgart 1899, szp. 1235.
97 Jego symbolikę omawia szczegółowo Azzuri, op. cit., s. 14-25.
98 G.В. Piranesi, Le antichità Romane, vol. III, Roma 1756, il. 49.
99 Obecnie w zbiorach Muzeum Narodowego w Warszawie: MNW, Rys. Pol. 2581; M. Królikówska-Dziubecka,
Podróże artystyczne Jana Chrystiana Kamzetzera (1776-1777; 1780-1782) architekta w służbie króla Stanisława Augusta Ponia-
towskiego, Warszawa 2003, nr kat. 65; por. T. M i ко с к i, Л la recherche de l'art antique les voyageurs polonais en Italie dans les
années 1750-1830 [Archiwum Filologiczne KNoKA PAN XLII], Warszawa 1988, s. 59.
100 Akwarela, Kraków, Muzeum Czartoryskich przy MNK, nr inw. XV Rr 199 - M i кос к i, A la recherche..., s. 36 i il. 2.
101 Rysunek w MNW. ibidem, s. 37 i przyp. 4L
102 Model taki wykonał na przykład C. May. W. H e 1 m b e r g e г, V. Ко с к e 1, Rom liber die Alpen tragen. FUrsten sammeln
antike Architektur. Die Aschaffenburger Korkmodelle mit einem Bestandkatalog, Landshut 1993, nr kat. 39 (s. 287-289).
103 C. Smith S au m are z, The Building of Castle Howard, Boston 1990, s. 170 i n.
PIOTR JAWORSKI
15. Rzym, grobowiec Cecylii Metelli. Widokówka, przed 1939
budowlanych. Inskrypcja dedykacyjna wykuta na marmurowej płycie wmurowanej w elewację, głosi: Caeciliae
Q(uinti) Cretici f(iliae) Metellae Crassi95. Z napisu wynika, że monumentalny grobowiec wzniósł mąż Cecylii
Metelli, M. Licyniusz Krassus96 - legat Augusta w Mezji i syn sławnego pogromcy powstania Spartakusa,
sprawującego wraz z Cezarem i Pompejuszem triumwirat; zięć Q. Cecyliusza Metellusa Kretikusa, który
w 69 r. p.n.e. podbił dla Rzymu Kretę. Ponad płytą inskrypcyjną zachował się częściowo relief o bogatym
znaczeniu symbolicznym97, mający upamiętnić zwycięstwa ojca Krassusa i ojca zmarłej. W ten sposób, za
pośrednictwem skądinąd nieznanej bliżej kobiety, na jednej z najbardziej uczęszczanych dróg rzymskich
uwieczniono pamięć dwóch zasłużonych wodzów.
Charakterystyczną bryłę grobowca Cecylii Metelli przedstawiano na rycinach już w okresie renesansu,
zaś szczególną popularność zyskał on w XVIII w. Akwaforty zamieszczał w monumentalnych wydaniach
swych dzieł Giovanni Battista Piranesi98; prawdopodobnie też jego prace zadecydowały w pewnym sensie
o uproszczonym sposobie widzenia grobowca przez współczesnych, którego wyrazem stała się rezygnacja
z prostopadłościennego cokołu w dziełach wzorowanych na tym antycznym pierwowzorze i znaczne wydłu-
żenie w porównaniu z oryginałem części cylindrycznej, a w konsekwencji wypracowanie budowli na planie
koła. Grobowiec Cecylii Metelli przedstawiali na rysunkach przybyli z Polski podróżnicy, m.in. Jan Chry-
stian Kamsetzer", Tadeusz Kościuszko100 i Józef Łęski101. Wykonywano też jego korkowe modele102.
W latach dwudziestych XVIII w. Charles Howard, Lord Carlisle, zlecił architektowi Nicholasowi
Hawksmoore'owi sporządzenie projektu mauzoleum rodzinnego103, które stanąć miało w ogrodzie jego re-
95 Corpus Inscriptionum Latinarum (CIL), t. VI, Inscńptiones Urbis Romae Latinae, Berlin 1876, nr 1274; F. Azzuri,
Osservazioni sul fregio marmoreo del sepolcro di Cecilia Metella, „Bulletino delia Commissione Archeologica Comunale di
Roma", 23, 1895, s. 15.
96 Caecilia Metella, [w:J Paulys Real - Enzyclopadie der classischen Altertums-Wissenschaft, red. G. Wissowa, t. III,
Stuttgart 1899, szp. 1235.
97 Jego symbolikę omawia szczegółowo Azzuri, op. cit., s. 14-25.
98 G.В. Piranesi, Le antichità Romane, vol. III, Roma 1756, il. 49.
99 Obecnie w zbiorach Muzeum Narodowego w Warszawie: MNW, Rys. Pol. 2581; M. Królikówska-Dziubecka,
Podróże artystyczne Jana Chrystiana Kamzetzera (1776-1777; 1780-1782) architekta w służbie króla Stanisława Augusta Ponia-
towskiego, Warszawa 2003, nr kat. 65; por. T. M i ко с к i, Л la recherche de l'art antique les voyageurs polonais en Italie dans les
années 1750-1830 [Archiwum Filologiczne KNoKA PAN XLII], Warszawa 1988, s. 59.
100 Akwarela, Kraków, Muzeum Czartoryskich przy MNK, nr inw. XV Rr 199 - M i кос к i, A la recherche..., s. 36 i il. 2.
101 Rysunek w MNW. ibidem, s. 37 i przyp. 4L
102 Model taki wykonał na przykład C. May. W. H e 1 m b e r g e г, V. Ко с к e 1, Rom liber die Alpen tragen. FUrsten sammeln
antike Architektur. Die Aschaffenburger Korkmodelle mit einem Bestandkatalog, Landshut 1993, nr kat. 39 (s. 287-289).
103 C. Smith S au m are z, The Building of Castle Howard, Boston 1990, s. 170 i n.